Anzavur Ayaklanması
Ahmet Anzavur Ayaklanması (ya da Anzavur İsyanı),[3] Türk Kurtuluş Savaşı'na karşı Anadolu'da düzenlenen ayaklanmalardan biridir. İstanbul Hükümeti'nce desteklenmiş olan Anzavur Ayaklanmasıʼnın adı, ayaklanmaya önderlik eden Anzavur Ahmetʼten gelir. Ahmet Anzavur'un önderliğinde çeşitli aralıklarla gelişen ayaklanmalar, esasen Anadolu'daki direnişi kırmaya yönelen iç isyanlar arasında en önemlisi sayılabilir. Çünkü Batı Cephesi'nin oluşturulması ve Yunanistan işgalinin durdurulmasının gecikmesine sebep olmuştur.[2]
| Ahmet Anzavur Ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İç Cephe-Ayaklanmalar | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Kuva-i Seyyare |
Kuva-i İnzibatiye | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Çerkez Ethem Yarbay Rahmi Bey[1] | Ahmet Anzavur | ||||||
| Güçler | |||||||
|
1. Ayaklanma: ~400[1] 2. Ayaklanma: 2000 piyade ve atlı, 4 top, 40 makineli tüfek[1][2] ve Demirci Efe: 600 atlı[1] |
1. Ayaklanma: ~450[1] 2. Ayaklanma: ~7500 isyancı,[1] 1 Birleşik Krallık harp gemisi[1] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
1. Ayaklanma: 8 ölü, 17 yaralı[1] 2. Ayaklanma: 11 ölü, 34 yaralı[1] |
1. Ayaklanma: 20 ölü, 40 yaralı[1] 2. Ayaklanma: Yüksek[1][2] | ||||||
Ayaklanmanın Nedenleri
değiştirBirinci Anzavur isyanının nedenleri arasında Birleşik Krallık'ın tahriklerini rolü önde gelir. Birleşik Krallık Mondros Mütarekesi'nden sonra hakim vaziyete geldiği Boğazlar ve Marmara Denizi'ndeki mevcut durumunu korumak ve devam ettirmek, Kuvâ-yi Milliye'yi buralara yaklaştırmamak, burada bir tampon bölge meydana getirmek istiyordu.[1] Ayaklanmaların başlıca sebepleri:[1]
- Boğazlardaki üstünlüğü korumak isteyen ve Anadolu ile Trakya'daki Kuvâ-yi Milliyecilerin birleşmesine karşı olan Birleşik Krallık'ın kışkırtmaları.
- Birleşik Krallık'ın güdümündeki Damad Ferid Paşa'nın yeniden sadrazam olmak ve Kuvâ-yi Milliyecilerden intikam almak istemesi.
- Birleşik Krallık'ın ayaklanmanın işgalci Yunanistan Krallığı'na karşı direnen millî kuvvetleri zayıf düşüreceğini umması.
- Bazı Kuvâ-yi Milliyecilerin yaptığı bir kısım hatalar.
1. Anzavur Ayaklanması
değiştirSivas Kongresi sonrasında İstanbul Hükûmeti, Kuvâ-yi Milliyecilerin dine ve halifeye karşı oldukları propagandasıyla halkı kışkırtıyordu. Eski bir jandarma subayı olan Anzavur Ahmed'i de Kuzey Ege ve Marmara bölgelerindeki direnişi kırmakla görevlendirdi. Anzavur Ahmed Eylül 1919'da Biga, Gönen ve Manyas'ta Kuvâ-yi Milliye karşıtı çalışmalara başladı. 1 Ekim 1919'da başlayan ayaklanmayla, 12 Kasım 1919'da silahlı adamlarıyla Susurluk'a girdi. Ama Kirmastı (Mustafa Kemal Paşa) yakınlarında Çerkes Ethem kuvvetlerine yenildi.
2. Anzavur Ayaklanması
değiştirAnzavur Ahmed, Şubat 1920'de ikinci kez ayaklandı. Gâvur İmam adlı bir başka ayaklanmacının denetimindeki Biga'yı üs edindi. Ardından Gönen, Manyas, Ulubat, Susurluk, Bandırma ve Karacabey'i ele geçirdi. Çerkes Ethem ve Danişmentli İsmail Efe komutasındaki Kuva-i Seyyare güçleri, zorlu bir savaşın ardından 16 Nisan 1920'de Anzavur Ahmed'in kuvvetlerini dağıttılar.[1] Bunun üzerine 19 Nisan'da Karabiga'ya kaçan Anzavur oradan da bir Britanya gemisiyle İstanbul'a dönmüştür. Böylece, Batı Cephesi'nin oluşturulmasını ve Yunan işgalinin durdurulmasını geciktiren Anzavur Ayaklanması Nisan ayı sonunda kesin olarak bastırılmış oldu.
3. Anzavur Ayaklanması
değiştirSüleyman Şefik Paşa kendisine sonradan katılan Anzavur Ahmet ile anlaşmazlığa düşünce İstanbul'a dönmüş ve Kuvayı İnzibatiye'nin başına Yarbay Senai geçmiştir. Kuvayı İnzibatiye'nin bu dönemdeki amacı Geyve boğazını alarak Eskişehir istikametinin yolunu açmaktır. Bu amaçla top ve makineli tüfeklerle pekiştirilmiş 2.000 kişilik bir kuvvetle Geyve boğazına taarruza karar verilmiştir.[2] Anzavur Ahmet'in komutası altında 15-16-17 Mayıs'ta saldırılar gerçekleştirilmiş, her defasında geri püskürtülen Anzavur Adapazarı'ndan ayrılarak İstanbul'a dönmüştür.[2] 23 Mayıs'ta yeniden temas edilen Kuvayı İnzibatiye birlikleri ağır bir yenilgiye uğratılmış, 3 subay, 40 kadar er esir edilmiş, 4 topla 4 makineli tüfek ve çok sayıda malzeme ele geçirilmiş, Sapanca ve Adapazarı kurtarılmıştır.[2]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h i j k l m n [1] 10 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Atatürk Araştırma Merkezi, Yrd. Doç. Dr. Orhan Hülagü: Anzavur İsyanı, Sayı 40, Cilt: XIV, Mart 1998
- ^ a b c d e f [2] 20 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dr. Yunus Kobal: Milli Mücadelede İç Ayaklanmalar, Hacettepe Üniversitesi
- ^ Atatürk, Mustafa Kemal; Yavuz, Yılmaz (1950). Nutuk. Akis Kitap.