Agrigentum Muharebesi

Agrigentum Muharebesi
	Birinci Pön Savaşı
Tarih	MÖ 261
Bölge	Agrigentum, Sicilya
Sonuç	Roma zaferi
Taraflar
Roma Cumhuriyeti	Kartaca
Komutanlar ve liderler
Lucius Postumius Megellus; Mamilius Vitulus	Hanno; Hannibal
Güçler
40.000	50.000
Kayıplar
1.200 ölü	3.000 ölü

Agrigentum Muharebesi (MÖ 261), Roma Cumhuriyeti ile Kartaca arasında yapılan Birinci Pön Savaşının ilk meydan savaşıdır. Muharebe MÖ 262 yılında başlayan uzun bir muhasaranın ardından Sicilya'da yaşanmış ve Roma'nın adada artan hakimiyetinin başlangıcı olmuştur.

Şehir

Agrigentum şehri

Agrigentum Sicilya adasının güney sahilinde yer alır. Bir tepenin üzerinde kurulu olan şehre sadece batı yönünden yol ulaşmakta, diğer yönlerden geliş dik bayırlar tarafından engellenmektedir. Şehrin batısından akan Drago Nehri ile doğusundan akan Akragas Nehri de ilave korunma sağlamaktadır. Doğal engeller yüzünden şehre sadece batı yönünden saldırılabilmektedir, bu da şehrin korunmasını kolaylaştıran bir etkendir. Şehir, Sicilya güney sahilleri ile kuzeye giden yolların kesişim yerinde olduğundan büyük öneme sahiptir. Bu yüzden adayı istila etmek isteyenlerin gündeminde olan şehir MÖ 262 yılında Roma saldırısına uğrar. Romalılar şehrin Kartaca hakimiyetine düşmesini engellemek için şehri kuşatırlar.

Muhasara ve öncesi

MÖ 288 yılında Kartacalılara saldırmak için tutulan paralı askerler olan İtalyan asıllı Mamertinler, korumak için gittikleri Messana'daki tüm erkekleri öldürecek, kadınları kendilerine zorla eş yapacak ve şehri diğer yerleşim yerlerine saldırmak için üs olarak kullanacaktır. Bundan sonraki dönemde Siraküza hakimi II. Hiero Mamartinleri yenecektir. Ellerindeki Messana şehrini yitirmek istemeyen Mamertinler, Kartaca'yı yardıma çağırıp tehlikeyi savuşturunca, bu sefer Kartaca'ya karşı Roma'yı yardıma çağırırlar. Kartaca'nın Roma topraklarına yapacağı olası bir istila için çok uygun bir yerde bulunan Messana, Roma için giderek önem kazanır. Roma Senatosu alınan çağrı üzerine konsül Appius Cluadius Caudex komutasında iki lejyon askeri adaya gönderir. Messana Muharebesi sonucu Romalılar taktik bir zafer kazansa da adadaki Kartaca varlığı sürer. Sonraki dönemde adadaki asker sayısını artıran Kartacalıların en önemli üssü Agrigentum olur. Buradaki birliklerin Roma topraklarına bir istila hazırladığı anlamını çıkaran Romalı konsüller şehre saldırmayı planlarlar. Roma ordusu, 40 bin civarında bir toplamla şehrin önlerine gelir. Şehirdeki Kartaca komutanı Gisco oğlu Hannibal kale duvarlarının dışında savaşmayı tercih etmemiş, sınırlı sayıdaki askerî garnizonuyla şehri savunmaya hazırlanmıştır. Şehrin önünde kamp kuran Romalılar ise bölgedeki tarlalardaki ekinleri kaldırmış ve kuşatmaya hazırlanmışlardır.

Muhasara

Şehir kuşatma altındayken şansını deneyen Hannibal ekinleri toplayan Romalılara beklemedikleri bir anda kaleden çıkarak saldırır, çoğu silahsız Roma askerlerine büyük zayiat verdirse de Kartaca saldırısı surlarla çevrili ana kampa zarar veremeden durdurulur. Kartacalılar, Romalıları bölgeden söküp atamayacaklarını anlarken; Romalılar da Kartacalıları hafife aldıklarını görürler.

Romalı konsüller şehri ele geçirmek için şehrin dış dünyayla ilişkisini kesmek gerektiğini düşünürler. Buna göre şehrin etrafına mevziler kazılır. Aylarca süren küçük çaplı çatışmaların ardından kuşatma altındaki şehirde yiyecek sıkıntısı başgösterir. Kartaca kuşatma altındaki şehre yardım gönderir. Gelen askeri yardımın bileşeni hakkında tarihçiler arasında ortak kabul edilen bir rakam olmasa da en az 30 bin piyade, 1500 süvari ve elli^[1] savaş filinin geldiği bilinmektedir.

Hanno komutasındaki yardım kuvvetleri şehrin 25 km. batısındaki Heraclea Minoa yakınlarında tahkim edilmiş bir kamp kurar.^[1] Buradan ilerleyen Hanno, Herbesos'daki Roma erzak deposunu yağmalayınca Roma ordusunda da yiyecek sıkıntısı başgösterir. Roma ordusu ile ilk karşılaşmasında Kartaca Ordusu zafer kazanır. Bu sırada çatışmalar ve kuşatma devam eder.

Muharebe

Dış dünyayla bağı Kartaca Ordusu yüzünde kesilen Romalılar saldırmayı tercih eder. Romalıların aç kalmasını isteyen Hanno, muharebeye girmekten sürekli olarak kaçınır. Ancak şehir içindeki durum da kopma noktasına gelmiştir. Şehrin içinde bulunduğu çaresiz durum yüzünden Hanno savaşmayı kabul eder. Bundan sonra gelişenler hakkında çeşitli ve birbiriyle çelişkili anlatımlar vardır.

Farklı tarihsel anlatımlar

MÖ üçüncü yüzyılda doğan Antik Yunan tarihçisi Polybius muharebeyle ilgili araştırmalar yapar, hatta muharebede savaşan kişileri bularak onlara anılarını anlattırır. Konuyla ilgili yazan diğer bir kişi ise 12. yüzyılda yaşamış olan Bizanslı rahip Zonaras olur.

Polybius

Ünlü tarihçi Polybius iki ay boyunca tarafların çatışmadan beklediğini yazar. Şehirdeki durumun kötüleştiği hakkında mesajlar ileten Hannibal'in ısrarı üzerine şehrin dışındaki Kartaca Ordusunun komutanı Hanno savaşmak üzere ilerler. Açlığın eşiğindeki Roma ordusu da savaşı kabul eder. Uzunca süren muharebenin ardından Romalılar Kartacalıları yener. 3 bin piyade öldürülürken 4 bin tanesi de esir edilir.^[2]

Zonaras

Tarihçi Zonaras ise Hanno'nun savaşmak istemesine rağmen Roma'nın bir önceki muharebedeki süvari kayıpları nedeniyle savaşmak istemediğini yazar. Ancak başgösteren açlık yüzünden Romalı konsüller savaş kararı almak zorunda kalırlar. Hanno, şehirdeki Hannibal ile eşgüdümlü bir saldırı planlasa da bu planlar Romalılar tarafından açığa çıkartılır. Romalılar Kartaca Ordusunun gerisine sarkar ve Hanno saldırınca hem cepheden hem de geriden saldırıya maruz kalır.

Hangi anlatımın doğru olduğundan bağımsız olarak Romalılar muharebeyi kazanmış ve Hanno'yu geri çekilmek zorunda bırakmışlardır. Muharebe akşamı Hannibal ve Kartacalılar şehirden kaçacaktır. Romalılar Kartacalıları takip etmemiş, bunun yerine Agrigentum'da denetimi sağlamıştır. Roma hakimiyetine giren şehir yağmalanmış ve şehirdeki 25 bin kişi köle olarak satılmak üzere esir edilmiştir.

Sonuçları

Muharebenin ardından Romalılar hakimiyetlerine geçen Agrigentum şehrindeki tüm nüfusu köle olarak satmıştır. Bu tür sert tedbirler o dönemde yaygın olsa da Roma ilerleyişine yardımcı olmamıştır. Roma egemenliğine geçince karşılaşacaklarını gören diğer şehirler Roma'ya karşı direnişe geçmiştir. Agrigentum Muharebesi Roma zaferiyle sonuçlansa da muharebe süresince Romalılar tamamen yokedilme tehlikesiyle burun buruna gelmiştir. Kartacalılar şehirden kaçtıkları için de kazanılan zafer Roma'da çok önemsenmemiştir.^[3] MÖ 261 yılına gelindiğinde Roma artık Sicilya'nın çoğuna hakimdir. Sınırlardan uzakta kazanılan bu zafer Romalılara denizaşırı seferlere çıkma cesareti vermiştir.

Kaynakça

^ ^a ^b B. G. Niebuhr, Lectures on The History of Rome Sh: 21
^ J.F.Lazenby, The First Punic War, Stanford University Press, California 1996 ISBN 08047 26744 s.59 Google books 9 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Adrian Goldsworthy, The fall of Carthage: the Punic Wars, 265-146 BC, Cassell, 2007 ISBN 9780304366422 s.81 Google books 9 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Niebuhr-1] B. G. Niebuhr, Lectures on The History of Rome Sh: 21

[2] J.F.Lazenby, The First Punic War, Stanford University Press, California 1996 ISBN 08047 26744 s.59 Google books 9 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] Adrian Goldsworthy, The fall of Carthage: the Punic Wars, 265-146 BC, Cassell, 2007 ISBN 9780304366422 s.81 Google books 9 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]