Pomaklar
Pomaklar (Bulgarca: Помаци / Pomatsi), Balkanlar'da, Bulgaristan,yunanistan Batı Trakya ve Doğu Makedonya, Pomakca konuşan bir topluluktur. Bulgar tarihçileri tarafından osmanlı idaresinde islamı seçmiş Slav veya slavlaşmış balkan kavimlerinden biri olarak kabul edilir. Pomakların resmi internet sitesinde de bu şekilde kabul edilmektedir. İslamiyete geçişleri ile ilgili arşiv dökümanları başbakanlık osmanlı arşivleri genel müdürlüğünde bulunmaktadır.
Etimolojisi
Genel olarak müslüman slavlar olarak bilinirler. Makedon ve bulgar lehçelerini konuşurlar.
Tarihi
Pomak adını yazılı tarihte ilk olarak kullananlar, Ami Boue (1838) ve Gersin K. Jiricek (1891)
Dilleri
Pomaklar'ın konuştukları dil Güney-doğu Slavca'nın ağızlarından biri olarak kabul edilmektedir. Her ne kadar bilimsel amaçla değil de politik amaçlarla pomakların dili Bulgarca'nın bir ağzı ya da Antik Yunanca orijinli kabul edilse de Pomak Dili üzerine yeterince yapılmış bir araştırma yoktur.
Pomakça'da harf yapısı aynı Bulgarca'da olduğu gibidir. Kiril Alfabesi ile yazımı daha kolaydır. ya-ts-ch gibi seslerin karşılıkları genellikle Latince tek sözcük ile ifade edilemez.
| Pomakça | Türkçe | Bulgarca |
|---|---|---|
| Ya(s)z (Яс) | Ben | Аз (Az) |
| Ti (Ти) | Sen | Ти (Ti) |
| To(То) | O (Erkek) | Той (Toy) |
| Ta (Та) | O (Dişi) | Тя (Tia) |
| To (То) | O (Nötr) | То (To) |
| Nie (Ние) | Biz | Ние (Nie) |
| Vie (Вие) | Siz | Вие (Vie) |
| Tie (Тiе) | Onlar | Те (Te) |
| Mayka/Mama (Майка/Мама) | Anne | Майка/Мама (Mayka/Мама) |
| Vizo/Tyalo (Визо/Тяло) | Göğüs, Sine | Гърди/Тяло (Gurdi/Tyalo) |
| Voda (Вода) | Su | Вода (Voda) |
| Myaso (Мясо) | Et | Месо (Meso) |
| Yedana (Едано) | Yemek(isim) | Ядене (Yadene) |
| Yedat (Едат) | Yemek(fiil) | Ядат (Yadat) |
| Mumiçe (Мумиче) | Kız | Момиче (Momiche) |
| Çilak (Чилак) | Adam | Момче (Momche) |
Sayma Sayıları
|
|
|
Yaşadıkları bölgeler
Türkiye
Pomaklar'ın Türkiye'ye gelişi 1878 (eski takvime göre 1293 ve bu yüzden Türkiyede genelde 93 muhaciri (macırı) adlandırmasıda yapılmaktadır) yılı Osmanlı-Rus savaşından sonra ve izleyen yıllarda yaşanan göçlerle yoğunluk kazanmıştır.
Çanakkale'nin bazı ilçeleri ile Gönen, Manyas, Darıca, Şevketiye, Erdek, Edincik, İnegöl, Yenice, Biga, Edirne, İpsala, Keşan, Uzunköprü, Beykoz, Çatalca, Silivri,Adapazarı,söğütlü,ferizli, İzmir-Bayındır, izmir-Dikili , Kemalpaşa, Babaeski, Demirköy, İğneada, Lüleburgaz, Pehlivanköy, Tekirdağ, Malkara'da çoğunlukla yaşarlar.
Yerleşim bölgeleri
- EDİRNE, MERİÇ KARAHAMZA KÖYÜ Yunanistan’ın Kavala İlinin Drama ilçesine bağlı Şurdilva Köyünden 1924 yılının Mayıs ayında 60 hane olarak Karahamza Köyüne yerleştirilmişlerdir.www.karahamza.org.tr
- Edirne/Keşan koruklu köyü, Edirne/Enez- Sultaniçe Köyü
- Hacıköy, Beğendik, (İpsala Pazardere köyü, Esetçe köyü)
- Balıkesir / Gönen - [Hafız Hüseyin Bey Köyü (Rumca adı "Elbislik" Yunanistan'in Kavala şehrine bağlı Kurtlu köyünde yaşayan pomaklar buraya yerleştirilmiş)][Hodul Koyu:Bulgaristanin Filibe sehrinin Dren(kizilcik manasinda)koyunden 93 Harbinden sonra gocmuslerdir]Hasanbeyköyü{Balıkesir Erdek Yukarıyapıcı, Belkıs, Ballıpınar, Düzler 1924 mübadele pomakları}. (Pomakköy) Manyas, Necipköy,BİLECİK MERKEZ ŞÜKRANİYE KÖYÜ,Bursa Mudanya Dereköy mübadele pomakları, Çanakkale / çal köyü ırbaalan, ilyasalan,havdan köyü Edirne (enez\sultaniçe, KEŞAN-ORHANİYE KÖYÜ(İpsala /esetce beldesi,alicopehlivan köy,kocahıdır beldesi)(Meriç/Hasırcıarnavut Koyu,Kavaklı Köyü,Subaşı Beldesi),(Havsa/Azatlı köyü),Karahamza Köyü,Uzunköprü/Çöpköy köyü,Uzunköprü/Yağmurca köyü,Uzunköprü/Sazlımalkoç köyü,Uzunköprü/Başağıl köyü,Lüleburgaz, Babaeski, Kofçaz, Saray, Karaağaç, Pehlivanköy, Alpullu, Katranca, Büyük Mandıra , İstanbul, Eskişehir Osmaniye Beldesi , İzmir, Kırklareli, Yalakdere köyü(Konya/ılgın/bogazkent köyü)ve(Konya/Çumra/Gökhüyük köyü) Hayrabolu Şalgamlı Beldesi, Çerkezmusellim kasabası,[Büyük Danişment Köyü]Malkara Prafça (Çınaraltı köyü), Hayrabolu Popköy (Kabahöyük) manisa turgutalp kasabası...Manisa-Karaağaçlı köyü manisa Turgutalp kasabası...meriç küplü beldesi pomaklardan..tekirdağ şarköyün yaaağaç köyü....sakarya ahmediye köyü
Bulgaristan
Pomaklar, Bulgaristan'da Smolyan, Blagoevgrad, Pazarcık, Velingrad, Razlog,Yakoruda, Kırcali, Gotse Delcev bölgelerinde ve Mesta Vadisi, Rodop Dağları'nda sıkışık alanlarda yaşamakatadır. Lofça Bölgesi civarında ise küçük Pomak grupları bulunmaktadır. Bununla birlikte Pomakların %90’ı Rodop dağlarının güneyinde bulunmaktadır. 2001 Bulgaristan Nüfus Sayımı'na göre Burgaz eyaleti nüfusu 1.423.500'dür, 58.000 kişilik bir kesim anadilini Pomakça beyan etmiştir.
Bulgar İçişleri Bakanlığının 1989'da Pomaklar için yaptığı çalışmada, nüfuslarının 268.971 ile toplam nüfusun %3’ünü oluşturduğunu ortaya koymuştur.
Makedonya
Makedonya'da Pomaklar Berova, Debre, Manastır, Struga, Dolna Reka ve Üsküp civarında yaşamaktadırlar. Nüfusları tam tespit edilememekle birlikte toplam 40.000 olduğu söylenmektedir.
Gora, Makedonya'daki dağlık bir alanın adı. Burada yaşayan insanlar da Goralı olarak anılıyor. Araştırmacı Erhan Türbedar'ın tespitlerine göre Makedonya'da Goralılar diye ayrı bir kavim bulunuyor. 1991'de yapılan son nüfus sayımına göre Goralıların nüfusu 40 bin civarında...
Arnavutluk ve Kosova
Arnavutluk'ta Pomaklar genellikle Makedon sınırına yakın olan Golo Bardo, Gora ve Sredska Jupa civarında yaşamaktadırlar.Fakat bu güne kadar Arnavutluk Pomakları hakkında çokta ayrıntılı araştırma olmamıştır hatta tamamen yok sayılmışlardır. Tahmin edilen nüfusları oldukça ilgi çekicidir. ÇünkÜ kaynaklar Arnavutluk'taki Pomak nüfusunu 80.000-120.000 olduğunu tahmin etmektedirler.
Kosova'daki Pomaklar yoğunluklar Makedonya ve Arnavutluk sınırlarına yakın olan Dragas bölgesinde yaşamaktadırlar. Kullnadıkları dil pomakça ile %80 oranında benzemektedir. Dilde Sırpça sözcükler çok fazla girmiş durumda. Fakat kendi dilerini hala yaşatmaktalar. Bölgede kendileri için 3 farklı tanım tapılmaktadır.
Diğer yerler
Tüm bunların yanında 1878 göçleri döneminde 20.000 ailenin İtalya'ya ve 1.000 aileninde İsviçre'ye göçettirildiği ve iskan edildikleri verisi mevcuttur.
Kaynakça
Wikimedia Commons'ta Pomaks ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur