Hakkâri (il): Revizyonlar arasındaki fark

| yüzölçümü = 7.0957095

'''Hakkâri''', [[Türkiye]]'nin doğusundagüneydoğusunda yer alan il ve en kalabalık altmış ikinci şehri. 2020 sonu itibarıyla 280.514 kişilik nüfusa sahiptir.<ref name="Güncel Nüfus Değerleri" /> Tamamı [[Doğu Anadolu Bölgesi]]'nin doğusunda yer alır. Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin kırk sekizinci büyük ilidir. Güneyinde [[Irak]], batısında [[Şırnak (il)|Şırnak]], kuzeyinde [[Van]], doğusunda ise [[İran]] vardır.

Hakkâri ili nüfusu: 280.514'tür. (2020 sonu). İlin yüzölçümü 7.095 &nbsp;km²'dir. İlde &nbsp;km²'ye 40 kişi düşmektedir. 5 İlçeilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 56 mahalle, ayrıca 125 köy bulunmaktadır.<ref name="Güncel Nüfus Değerleri" />

Sırasıyla [[Hurri]] ve [[Urartu]] Krallıkları'nınkrallıklarının parçası olan Hakkâri, [[Pers İmparatorluğu]]'nun egemenliğinden sonra [[Araplar|Arap]] egemenliğine geçmiştir. Daha sonra [[Selçuklular]]ın kontrolüne giren kent, 1536 yılında [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına katılmıştır.

Coğrafi konumu sayesinde pek çok millete ev sahipliği yapan Hakkâri, 1662 tarihinde [[Katolik]] mezhebini benimsemeyen [[Asuriler]] [[Diyarbakır]] metropoliti [[XIII. Mar Şimun Denha]] önderliğinde yeniden örgütlenerek Hakkâri'nin Kodşanis/Koçanis (hâlen [[Konak, İzmir|Konak]]) köyünü patriklik merkezi olarak benimsemişlerdir. [[Nasturi]] patrikleri 1918 yılına kadar bu köyde ikamet etmişlerdir. 19. yüzyıl ortalarına dek Hakkâri nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan [[Nasturi]]ler, 1843 ve 1846'da [[Cizre]] Emiri [[Bedirhan Bey]] ile Hakkâri Emiri [[Nurullah Bey]]'in düzenlediği iki saldırıda önemli ölçüde zayiat vermişlerdir. 1915-18 döneminde aşiretlerle ile çatışan [[Hakkâri Nasturileri]] önce [[İran]]'da [[Urmiye]] yöresine ve daha sonra [[İngilizler|İngiliz]] yönetimine giren [[Irak]]'a iltica etmişler, 1924'te topluca geri dönmeye teşebbüs etmişlerse de 12-28 Eylül 1924 tarihleri arasında yürütülen [[Şemdinli Harekâtı]] ile tenkil edilerek geri püskürtülmüşlerdir.

Doğusunda [[İran]] ve güneyinde [[Irak]] ile komşu olan Hakkâri'nin batısında [[Şırnak (il)|Şırnak]], kuzeyinde ise [[Van]] ili vardır. En yüksek noktası 41504.150 metreye ulaşan [[Cilo Dağı]], Hakkâri sınırları içerisindedir.

Hakkâri il sınırları çok çetin ve zorlu coğrafi koşullara sahiptir.Yüzölçümünün Yüz ölçümünün çok büyük bir kısmı dağlık alandır. Bölgede [[Yüksekova]] ilçe merkezi dışında düzlük alan bulunmamaktadır. Dağların yükseltisi birçok yerde 3.000 metreyi geçebilmektedir. Ülkenin en yuksekyüksek ikinci noktası olan [[Cilo Dağı]], Hakkâri il sınırları içerisindedir. Şehrin Irak ile sınır oluşturan [[Çukurca]] ve [[Şemdinli]] yöreleri kuzey kesime göre daha az yükseltiye sahiptir.

Yüksek rakım ve zorlu coğrafi koşullar, Hakkâri iklimini elverişsiz bir konuma getirmiş bulunmaktadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları çok soğuk ve yağışlıdır. Doğu Anadolu Bölgesi'nin en çok yağış alan yerlerinden biridir. En çok yağış ilkbaharda düşmekle beraber kışın kar örtüsü uzun süre yerde kalabilmektedir. İlkbaharda düşen yağışlar aylık olarak 100&nbsp;mm'yi geçmektedir. Yıllık yağış yaklaşık 800&nbsp;mm'dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 10&nbsp;°C'dir. Kış ve yaz ayları arasındaki sıcaklık farkı bir hayli fazladır.<ref>https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=HAKKARI</ref>

Geçim kaynaklarının başında sınır ticareti ve hayvancılık gelir. Son yıllarda gerek özel sektör ve devletin istihdam teşvikleriyle Hakkâri ve ilçelerinde istihdamda canlanma sağlasadasağlansa da yeterli düzeyde değildir. Sınır ticareti Irak ve İran' a açılan sınır kapıları ile yapılmaktadır.{{Kaynak belirt}}

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezimerkezî yönetimi temsil eder ve [[Cumhurbaşkanı]] tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanıbaşkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçeilçe Belediyebelediye Meclisimeclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İlil Genelgenel Meclisininmeclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise [[D'Hondt sistemi|D'Hondt]] Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

[[İl Genel Meclisi|İl genel meclisi]], [[İl Özel İdaresi|il özel idaresi]]nin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, [[İl Genel Meclisi|il genel meclisi]] kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik '''İlil Encümeniencümeni'''ni seçer.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/ozel-idare1 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Haziran 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191105120726/https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/ozel-idare1 |arşivtarihi=5 Kasım 2019 |ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5302.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Haziran 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190618100234/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5302.pdf |arşivtarihi=18 Haziran 2019 |ölüurl=evet}}</ref>

MerkeziMerkezî yönetim, Valivali ve İlil Müdürlerindenmüdürlerinden oluşur. İl Özelözel İdaresiidaresi (İlil Genelgenel Meclisimeclisi ve İlil Encümeniencümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Valivali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

'''Hakkâri Valisi''', 1971-Doğanşehir doğumlu '''İdris AKBIYIK'''’dır’tır. 5 Kasım 2018 tarihinde Şişli Kaymakamı iken atanmıştır.<ref>http://www.hakkari.gov.tr/idris-akbiyik</ref>

[[2019 Türkiye yerel seçimleri]] sonunda Hakkâri Belediye Başkanlığını kazanan Cihan Karaman (HDP), 18 Ekim 2019 tarihinde görevden alınmış, yerine Hakkâri Valisi İdris AKBIYIK kayyum olarak atanmıştır.<ref>https://www.haberturk.com/hakkari-nusaybin-ve-yuksekova-belediyelerine-kayyum-atandi-2532087</ref>

[[2018 GenelTürkiye genel seçimleri|2018 genel seçimleri]] sonucu, Hakkâri'yi temsilen [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]'de [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AKP]]'den 1 milletvekili (Husret Dinç) ve [[Halkın Demokrasi Partisi|HDP]]'den 2 milletvekili (Leyla Güven, Sait Dede) seçilmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://biruni.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Haziran 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200102195927/https://biruni.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/ |arşivtarihi=2 Ocak 2020 |ölüurl=evet}}</ref>

Hakkâri ili nüfusu: 280.514'tür. Bu nüfusun % 62,7' si şehirlerde yaşamaktadır (2020 sonu). İlin yüzölçümüyüz ölçümü 7.095 &nbsp;km²'dir. İlde &nbsp;km²'ye 40 kişi düşmektedir. (Bu sayı Derecik'te 53'tür.) İlde yıllık nüfus % 0,17 oranında <u>azalmıştır</u>. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Yüksekova (% 0,54)-  ve Derecik(%'tir (-&nbsp;%1,66)

04 Şubat 2021 [[Türkiye İstatistik Kurumu|TÜİK]] verilerine göre merkez ilçeyle beraber 5 İlçeilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 56 mahalle ve ayrıca 125 köy vardır.

| colspan="12" |'''2020 yılı sonunda Hakkâri ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri'''<ref>{{Web kaynağı |url=https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=18 Şubat 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160825234746/https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn%3D95%26locale%3Dtr |arşivtarihi=25 Ağustos 2016 |ölüurl=evet}}</ref>'''

'''Artışı (%)'''

'''oturan (%)'''

'''&nbsp;(km²)'''<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.harita.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=18 Şubat 2020 |arşivurl=https://archive.today/20191024132632/https://www.harita.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari.pdf |arşivtarihi=24 Ekim 2019 |ölüurl=hayır}}</ref>'''

|'''&nbsp;km²'ye'''

|'''HAKKÂRİ  '''

|Kuruluş Yılı<ref>İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü</ref>

|Alanı (km²)<ref name=":0"/>

|Rakım mt.(m)

|Merkeze (km)<ref name=":1">Karayolları Genel Müdürlüğü</ref>

|'''Hakkâri '''

2018-2019 Sezonu sonunda, Hakkâri’nin liglerdekifutbol futboldakiliglerindeki tek takımı '''Yüksekova Belediyespor''', BAL grubunda 9. olmuştur. Kadınlar futbol 1. ligindeki '''Hakkârigücü''', lig 6.sı olmuştur. Ayrıca Voleybol erkekler 2. liginde 2, bayanlar 2. liginde 1 takımı bulunmaktadır.

Hakkâri merkeze 5&nbsp;km uzaklıkta Bulunanbulunan ve şehiriçişehir içi servislerle Hakkâri merkezden ulaşım kolaylıkla sağlanır. Özellikle yılın altı ayı açık kalabilme özelliği olan MergabütMergabütan kayak merkezi son derece güvenilir ve kendini kanıtlamıştır. Yaklaşık olarak 30003.000 metre rakımında olmasından dolayı oldukça dik ve uzun bir piste sahiptir. Kayak spor dalında macera ve aksiyon için Mergabütan kayak merkezi buna fazlasıyla elverişlidir.

[[Türkiye Kupası|Ziraat Türkiye Kupası]] 'nda Yüksekova Belediyespor, 2. turda [[Batman Petrolspor]] 'a elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: '''Yüksekova İlçe Stadyumu''' (5.000), '''Hakkâri Kapalı Yüzme Havuzu''' (100) ve '''MergabütMergabütan Kayak Merkezi'''.

Hakkâri iline karayolukara yolu ve havayoluhava yolu ile ulaşmak mümkündür. Sert coğrafi koşullar şehre olan ulaşımı büyük ölçüde zorlaştırmaktadır. Bu yollarda çığ ve heyelan riski yüksektir. [[D 400]] ve [[D 975]] devlet yolları şehre bağlantı kuran yollardır. [[D 400]] karayolukara yolu Şırnak üzerinden gelerek, Yüksekova üzerinden Esendere Sınır Kapısı'na ulaşır. Bir diğer yol olan [[D 975]] karayolukara yolu [[Hakkâri]] ve [[Yüksekova]] yol ayrımında [[D 400]] karayolukara yolu ile birleşmektedir. [[Yüksekova]] ve [[Şemdinli]] arası ulaşım ise rakımı 20002.000 metreyi aşan Haruna Geçidi'nden geçen yol ile sağlanmaktadır. [[Çukurca]] ilçesine ulaşım ise D 400 karayolundankara yolundan ayrılan bir yol ile sağlanır.

2015 yılında açılan [[Hakkâri Yüksekova Selahaddin Eyyubi Havalimanı]], Hakkâri ile ülkenin büyükşehirleribüyük şehirleri arasında hava ulaşımıulaşımını sağlamaktadır. Günde yapılan iki uçak seferleriseferi ile Ankara ve İstanbul'a düzenli uçuşlar yapılmaktadır.

Dosya:Colorfully designed folk carpets.jpg|yoreselYöresel Dokumadokuma ürünleri

Dosya:Merzan, 30000 Hakkâri Merkez-Hakkâri, Turkey - panoramio.jpg|merzanMerzan mahallesiMahallesi

Dosya:Baz Village Hakkari.jpg|TarihiTarihî HakkariHakkâri

Dosya:Çemê Zê.jpg|zapZap suyuSuyu

Dosya:Pleurotus eryngii - Doğal Ortamında Çaşır Mantarı.jpg|Gıwark (Doğaldoğal Mantarımantar)

Dosya:Marünüs waterfall village - panoramio.jpg|marünusMarünus

Dosya:20190414 Pyranha Kayaks.jpg|zapZap suyuSuyu rafting