Vikipedi

Hakkâri (il): Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎Nüfus: TUİK 04 Şubat 2022 verilerine göre güncellendi
Etiket: nowiki içeriyor
İmmoBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.081.171 değişiklik
 
(25 kullanıcı tarafından yapılan 43 ara revizyon gösterilmiyor)
2. satır:
{{Türkiye il bilgi kutusu
| il_adı = Hakkâri
| harita_adı = HakkâriHakkari
| bölge = [[Doğu Anadolu Bölgesi]]
| yüzölçümü = 7095
| plaka_kodu = 30
| alan_kodu = 438
| vali = [[İdrisAli AkbıyıkÇelik (bürokrat)|Ali Çelik]]
| website = [http://www.hakkari.gov.tr hakkari.gov.tr]<br/>[http://www.hakkari.bel.tr hakkari.bel.tr]
|görüntü=Çemê Zê.jpg}}
}}
'''Hakkâri''', [[Türkiye]]'nin güneydoğusunda yer alan il ve en kalabalık altmış ikinci şehri. 2020TÜİK verilerine göre 2021 sonu itibarıyla 280278.514218 kişilik nüfusa sahiptir.<ref name="Güncel Nüfus Değerleri" /> Tamamı [[Doğu Anadolu Bölgesi]]|Doğu Anadolu Bölgesi'nin]] doğusunda yer alır. Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin kırk sekizinci büyük ilidir. Güneyinde [[Irak]], batısında [[Şırnak (il)|Şırnak]], kuzeyinde [[Van]], doğusunda ise [[İran]] vardır.
 
Hakkâri ili nüfusu: 280278.514218'tür. (20202021 sonu). İlin yüzölçümü 7.095&nbsp;km<sup>2</sup>dir. İlde km<sup>2</sup>ye 40 kişi düşmektedir. 5 ilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 56 mahalle, ayrıca 125 köy bulunmaktadır.<ref name="Güncel Nüfus Değerleri" />
 
== Tarihçe ==
Sırasıyla [[Hurri]] ve [[Urartu]] krallıklarının parçası olan Hakkâri, [[Pers İmparatorluğu]]'nun egemenliğinden sonra [[Araplar|Arap]] egemenliğine geçmiştir. Abbâsîlerden sonra, 9. yüzyıldan itibaren bölgeyi yerel Kürt beyleri kontrol etmeye başlamış,10. yüzyıldan itibaren bölge, [[Mervaniler]]'in eline geçmiştir. Kısa bir dönem [[Selçuklu]] hanedanına bağlı kalmıştır 16. yüzyılın başlarına kadar [[Van]] ve [[Amadiye]] bölgeleri Hakkâri'den yönetilmiştir. 12. yüzyıldan 19. yüzyılın ortalarına kadar Hakkâri emirleri tarafından yönetilmiştir. 1548 yılında ise [[Hakkâri Emirliği]] Osmanlı'ya tabi olmuştur.<ref name="Kaplan2015">{{Kitap kaynağı|soyadı=Kaplan|ad=Yaşar|başlık=History of Hakkari/Hakkâri Tarihi|yıl=2015|yayıncı=Hakkâri Valiliği, Hakkâri İl Yıllığı 2015, Vameda Ofset Matbaacılık|yer=Van|sayfalar=24-25|url=https://www.academia.edu/42142467/History_of_Hakkari_Hakkari_Tarihi?sm=b|erişim-tarihi=1 Temmuz 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240701183817/https://www.academia.edu/42142467/History_of_Hakkari_Hakkari_Tarihi?sm=b|arşivtarihi=1 Temmuz 2024|ölüurl=hayır}}</ref>
'''Sırasıyla [[Hurri]] ve [[Urartu]] krallıklarının parçası olan Hakkâri, [[Pers İmparatorluğu]]'nun egemenliğinden sonra [[Araplar|Arap]] egemenliğine geçmiştir. Daha sonra [[Selçuklu Hanedanı]]nın kontrolüne giren kent, 1536 yılında [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına katılmıştır.'''
 
'''Coğrafi konumu sayesinde pek çok millete ev sahipliği yapan Hakkâri, 1662 tarihinde [[Katolik]] mezhebini benimsemeyen [[Asuriler]] [[Diyarbakır]] metropoliti [[XIII. Mar Şimun Denha]] önderliğinde yeniden örgütlenerek Hakkâri'nin Kodşanis/Koçanis (hâlen [[Konak, İzmir|Konak]]) köyünü patriklik merkezi olarak benimsemişlerdir. [[Nasturi]] patrikleri 1918 yılına kadar bu köyde ikamet etmişlerdir. 19. yüzyıl ortalarına dek Hakkâri nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan [[Nasturi]]ler, 1843 ve 1846'da [[Cizre]] Emiri [[Bedirhan Bey]] ile Hakkâri Emiri [[Nurullah Bey]]'in düzenlediği iki saldırıda önemli ölçüde zayiat vermişlerdir. 1915-18 döneminde aşiretlerle çatışan [[Hakkâri Nasturileri]] önce [[İran]]'da [[Urmiye]] yöresine ve daha sonra [[İngilizler|İngiliz]] yönetimine giren [[Irak]]'a iltica etmişler, 1924'te topluca geri dönmeye teşebbüs etmişlerse de 12-28 Eylül 1924 tarihleri arasında yürütülen [[Şemdinli Harekâtı]] ile tenkil edilerek geri püskürtülmüşlerdir.'''
 
== Coğrafya ==
26. satır:
 
=== İklim ===
Yüksek rakım ve zorlu coğrafi koşullar, Hakkâri iklimini elverişsiz bir konuma getirmiş bulunmaktadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları çok soğuk ve yağışlıdır. Doğu Anadolu Bölgesi'nin en çok yağış alan yerlerinden biridir. En çok yağış ilkbaharda düşmekle beraber kışın kar örtüsü uzun süre yerde kalabilmektedir. İlkbaharda düşen yağışlar aylık olarak 100&nbsp;mm'yi geçmektedir. Yıllık yağış yaklaşık 800&nbsp;mm'dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 10&nbsp;°C'dir. Kış ve yaz ayları arasındaki sıcaklık farkı bir hayli fazladır.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=HAKKARI |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=23 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200704043958/https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=HAKKARI |arşivtarihi=4 Temmuz 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
 
== Ekonomi ==
35. satır:
 
[[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı]]ndan sonra Hakkâri ili mecliste 1927 yılına kadar 1, 1927-1934 arası 2, 1939-1983 yılları arası 1, 1983-1999 yılları arasında 2 milletvekili ile temsil edildi. 1999 yılında yapılan kanun değişikliğiyle Hakkâri ilini temsil edecek milletvekili sayısı üçe çıkartıldı.
[[Dosya:Hakkari (tr)districts.svgpng|200px|sağküçükresim]]▼
 
Hakkâri ili, 1933 yılında ilçeye dönüştürüldü ve [[Van]] iline bağlandı. 1936'da yeniden il olmasına karşın, 1939 seçimlerine kadar Van iline bağlı olarak temsil edildi.
 
▲[[Dosya:Hakkari (tr).svg|200px|sağ]]
 
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezî yönetimi temsil eder ve [[Cumhurbaşkanı]] tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen ilçe belediye meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak il genel meclisinin oluşumunu sağlarlar.
Satır 48 ⟶ 46:
Merkezî yönetim, vali ve il müdürlerinden oluşur. İl özel idaresi (il genel meclisi ve il encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
 
'''Hakkâri Valisi''', 19711976-DoğanşehirUşak doğumlu '''İdris[[Ali AKBIYIKÇelik (bürokrat)|Ali ÇELİK]]'''’tır’tir. 5Ağustos Kasım 20182023 tarihinde ŞişliKütahya KaymakamıValisi iken atanmıştır.<ref>http://www.hakkari.gov.tr/idris-akbiyik</ref>
 
[[2019 Türkiye yerel seçimleri]] sonunda Hakkâri Belediye Başkanlığını kazanan Cihan Karaman (HDP), 18 Ekim 2019 tarihinde görevden alınmış, yerine Hakkâri Valisi İdris AKBIYIK kayyum olarak atanmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.haberturk.com/hakkari-nusaybin-ve-yuksekova-belediyelerine-kayyum-atandi-2532087 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Haziran 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200614154720/https://www.haberturk.com/hakkari-nusaybin-ve-yuksekova-belediyelerine-kayyum-atandi-2532087 |arşivtarihi=14 Haziran 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
Ayrıca Yüksekova'nın HDP'li belediye başkanı da seçildikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerine ilçe kaymakamı kayyum atanmıştır.
 
Satır 59 ⟶ 57:
== Nüfus ==
 
'''Güncel Nüfus Değerleri '''(TÜİK 46 Şubat 20222024 verileri)<ref name="Güncel Nüfus Değerleri">{{Web kaynağı | url = https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr | başlık =Arşivlenmiş Güncel Nüfus Değerlerikopya | yayımcı = tuik.gov.tr | erişimtarihi = 46 Şubat 20212024 | arşivurl = https://web.archive.org/web/2018081722582120231221221023/https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr | arşivtarihi =21 17Aralık Ağustos2023 |ölüurl=hayır 2018}}</ref>''')
 
Hakkâri ili nüfusu: '''278,218287.625'''<nowiki/>'dir. Bu nüfusun % 6368,253' siü şehirlerde yaşamaktadır (20212023 sonu). İlin yüzölçümü 7.095 &nbsp;km<sup>2</sup>'dir. İlde &nbsp;km<sup>2</sup>'ye 3941 kişi düşmektedir. (Bu sayı Derecik'te 5359'türdur.) İlde yıllık nüfus % 01,8204 oranında <u>azalmıştır</u>. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: [[Derecik, Hakkâri|DerecikÇukurca]] (% 021,6629)-  [[Çukurca]]Merkez ilçe (% -30,0107)
 
0406 Şubat 20222024 [[Türkiye İstatistik Kurumu|TÜİK]] verilerine göre merkez ilçeyle beraber 5 İlçe, 8 belediye, bu belediyelerde 56 mahalle ve ayrıca 125 köy vardır.
 
{| class="wikitable"
|-bgcolor="#33FFCC"
| colspan="1213" |'''20212023 yılı sonunda Hakkâri ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri'''<ref>{{Web kaynağı |url=https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=18 Şubat 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160825234746/https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn%3D95%26locale%3Dtr |arşivtarihi=25 Ağustos 2016 |ölüurl=evet}}</ref>'''
|-
|-bgcolor="#CCFFCC"
|'''İlçe'''
|'''Nüfus'''
'''20202022'''
|'''Nüfus'''
'''20212023'''
|'''0,66Fark'''▼
|'''Nüfus'''
'''Artışı %'''
Satır 95 ⟶ 94:
|-
|Çukurca
|1614.137333
|1517.652734
| -3,01.401
|'''21,29'''
|1
|3
|8
|7.048482
|810.604252
|5457,9781
|725
|2224
|-
|Derecik
|2223.988461
|2325.140907
|2.446
▲|'''0,66'''
|9,92
|1
|9
|4
|12.324687
|1013.816220
|4651,7403
|437
|'''5359'''
|-
|'''Merkez'''
|7877.516329
|77.606273
| -1,1656
|'''''-0,07'''''
|2
|22
|36
|15.359017
|62.247256
|80,2157
|2179
|3635
|-
|Şemdinli
|4342.311471
|4244.626742
|2.271
| -1,58
|5,21
|1
|5
|18
|2726.108522
|1518.518220
|3640,4172
|1207
|3537
|-
|Yüksekova
|119117.562739
|'''119121.194969'''
|4.230
| -0,31
|3,53
|3
|17
|59
|4028.459810
|7893.735159
|6676,0638
|2547
|4748
|-
|-bgcolor="#AFEEEE"
|'''Hakkari'''
|'''280275.514333'''
|'''278287.218625'''
|'''-0,8212.292'''
|'''4,27'''
|'''8'''
|'''56'''
|'''125'''
|'''10290.298518'''
|'''175197.920107'''
|'''6368,2353'''
|'''7.0957095'''
|'''3941'''
|}
 
Satır 180 ⟶ 185:
 
{| class="wikitable"
| colspan="67" |'''Konum Bilgileri'''
|-
|-bgcolor="#ccccff"
|İlçe
|Kuruluş Yılı<ref>İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü</ref>
|Önceden bağlı olduğu ilçe
|Alanı (km<sup>2</sup>)<ref name=":0"/>
|Rakım (m)
Satır 191 ⟶ 197:
|-
|'''[[Hakkâri|Hakkâri Merkez]]'''
| 
|
|2.179
|'''1.756'''
| 
|{{TUR-D|400}}-36 
|-
|[[Çukurca]]
|1953
|Merkez
|725
|1.312
Satır 206 ⟶ 214:
|[[Derecik, Hakkâri|Derecik]]
|2018
|Şemdinli
|437
|835
Satır 213 ⟶ 222:
|[[Şemdinli]]
|1936
|Yüksekova
|1.207
|1.391
Satır 220 ⟶ 230:
|[[Yüksekova]]
|Cumh.önce
|
|2.547
|1.876
Satır 225 ⟶ 236:
|{{TUR-D|400}}-36, {{TUR-IL|30|25}}, {{TUR-IL|30|26}}
|-
|'''HakkâriHAKKÂRİ'''
|'''1935'''
|'''VAN'''
|'''7.095'''
|
Satır 236 ⟶ 248:
{{Ana|Hakkâri'de spor}}
 
2018-2019 Sezonu sonunda, Hakkâri’nin futbol liglerindeki tek takımı '''Yüksekova Belediyespor''', BAL grubunda 9. olmuştur. Kadınlar futbol 1. ligindeki '''Hakkârigücü''', lig 6. sı olmuştur. Ayrıca Voleybol erkekler 2. liginde 2, bayanlar 2. liginde 1 takımı bulunmaktadır.
 
Hakkâri merkeze 5&nbsp;km uzaklıkta bulunan ve şehir içi servislerle Hakkâri merkezden ulaşım kolaylıkla sağlanır. Özellikle yılın altı ayı açık kalabilme özelliği olan Mergabütan kayak merkezi son derece güvenilir ve kendini kanıtlamıştır. Yaklaşık olarak 3.000 metre rakımında olmasından dolayı oldukça dik ve uzun bir piste sahiptir. Kayak spor dalında macera ve aksiyon için Mergabütan kayak merkezi buna fazlasıyla elverişlidir.
Satır 307 ⟶ 319:
{{Otorite kontrolü}}
 
[[Kategori:Hakkâri (il)| ]]
[[Kategori:37° K]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hakkâri_(il)" sayfasından alınmıştır