Zahirilik: Revizyonlar arasındaki fark

'''Zahiri mezhebi''' ya da '''Zâhiriye''', bir [[İslamİslâm]] dini [[fıkıh|fıkhı]] (İslamİslâm hukuku) mezhebidir. İslâmî hükümleri [[Kur'ân]] ve [[Sünnet (din)|Sünnetsünnet]]'in zahirîzâhirî (açık, görünen söz) anlamlarından çıkarmayı temel aldığı için Zahiriye olarakmânâsına adlandırıldıbakar. [[İbni Hazm]], [[ayet|âyet]] ve [[hadis]]lerin zahir, yani görünen mânâlarından başka hiçbir delili[[delil]]i ve kıyası[[kıyas]]ı kabul etmezdi.

[[Genel]] kabule göre kurucusu [[DavûdDâvûd el-Isbehânîİsbehânî]] olan ZahiriZâhirî mezhebi, [[fıkıh]] ve [[İslam hukuku]]nun tek kaynağının [[nass]]lar, yani [[Kur'an]] ve [[Sünnet (din)|Sünnet]], olduğunu iddia eder ve bunlar üzerinde yorum anlamına gelen [[re'y]]in mümkün olmayacağı görüşü üzerine kuruludur. Bu mezhebmezhep tüm [[re'y]] çeşitlerine karşı çıkar; [[kıyas]], güzel görme ([[istihsan]]), genel fayda ([[mesalih-i mürsele]]) veya zararların önlenmesi ([[Sedd-i zerâyi']]) prensibini reddeder, delil olarak kabul etmez. Sadece [[nass]]ı kabul eden ZahiriZâhirî mezhebi, hakkında [[nass]] bulunmayan konularda ''[[istishab]]'' denilen "mübah olmak" ([[ibahat-i asliye]]) prensibini uygular.

ZahiriZâhirî mezhebinin kurucusunun [[DavûdDâvûd el-Isbehânîİsbehânî|DavûdDâvûd ez-Zâhirî]] olduğu kabul edilse de, mezhebin en büyük ve ünlü alimi İbn Hazm'dır. [[DavûdDâvûd el-Isbehânîİsbehânî|DavûdDâvûd]], [[İmam Şâfiî]]'nin öğrencilerinden ders almış ve [[İmam Şâfiî]]'den genel olarak oldukça etkilenmiştir. Bununla birlikte ZahiriliğinZâhirîliğin fıkhı ile [[Şafiî]]liğin fıkhı birbirinden oldukça farklıdır; [[DavûdDâvûd el-Isbehânîİsbehânî|DavûdDâvûd]] [[şeriat]]ta re'yin söz konusu olmayacağının üstünde durmuştur. [[DavûdDâvûd el-Isbehânîİsbehânî|DavûdDâvûd]] dönemin hadise ağırlık veren özelliklerinden de yararlanarak mezhebini yaymaya çalışmış fakat mezhebinin birçok konudaki farklı görüşleri sebebiyle birçok muhalif edinmiştir. ZahiriliğinZâhirîliğin bu ilk yayılma döneminde aldığı tepkilerin temelinde [[DavûdDâvûd el-Isbehânîİsbehânî|DavûdDâvûd]]'nin taklidi tamamen ve kesinlikle reddetmesidir. Herkesin içtihat etmesi fikrini doğuran bu görüş diğer birçok mezhep ve alimin görüşleriyle çelişir ve ZahiriliğinZâhirîliğin birçokları tarafından eleştirilmesine sebep olur. Bununla birlikte ZahirilikZâhirîlik yayılmaya devam etmiş, özellikle Hicri 3. ve 4. yüzyıllarda önemli bir yere gelmiştir; öyle ki [[Hanefîlik]], [[Şafiîlik]] ve [[Malikîlik]]'ten sonra 4. büyük fıkıh Sünnî mezhebi konumuna gelmiş, sonradan [[Hanbelî]]liğin yükselişi ve diğer sebeplerden bu konumunu kaybetmiştir.<ref>s. 529, Muhammed Ebu Zehra. a.g.e.</ref>

Bundan sonra Doğu'da gücünü kaybeden ZahirilikZâhirîlik Batı'da, [[Endülüs]]'te yükselişe geçmiş, bu yükselişin de en önemli faktörü ve ismi İbn Hazm olmuştur.<ref>s.529-530, Muhammed Ebu Zehra. a.g.e.</ref> İbn Hazm' da ZahiriliğinZâhirîliğin fıkıh görüşünde [[re'yey]]e yer olmadığını belirtmiş, genel olarak fıkıhta re'yin yer almaması için Kur'an'dan çeşitli ayetleri (örneğin En'am Suresi 38. ayeti), bazı hadisleri ve sahabe sözlerini delil olarak ortaya atmıştır.<ref>s.560, Muhammed Ebu Zehra. a.g.e.</ref>

* birincisi Kur'an,

* ikincisi [[sahih]] ve [[mütevatir]] hadisler,

* üçüncüsü icma ve

* dördüncüsü de sadece bir ihtimali olan delillerdir.<ref>İbn Hazm, "el-İhkâm fî usûli'l-ahkâm". 1/71</ref>

Dördüncü şerişer'î delil türü olarak geçen delil kıyasa benzemekle birlikte kıyas değildir. Bu, Zahiriliğin ve [[İbn Hazm|İbn-u Hazm]]'ın diğer birçok mezhep ve fakihten ayrıldıkları noktadır: diğerlerine göre dördüncü şerişer'î delil kıyastır. Zaman zaman bu dördüncü şerişer'î delil çeşidi kıyasa benzemekle eleştirilmiş veya yorumlanmışsa da bu Zahiriliğe göre söz konusu olamaz, nitekim İbn-u Hazm da bunu reddetmiştir.<ref>s.568, Muhammed Ebu Zehra. a.g.e.</ref>

Hakkında hiçbir nassın[[nass]]ın bulunmadığı hususlarda İbn-u Hazm, tümbütün re'y çeşitlerini reddettiği için farklı bir yol seçer ve [[istishab]] ile [[ibahat-i asliyeyi]], yani eşyanın asldaaslında mübah oluşunu, temel alır. Buna göre hakkında nass bulunmayan bir durumda, karşıt bir nass ortaya çıkıncaya kadar, durum mübah olarak ele alınır. ZahiriZâhirî mezhebi, İbn-u Hazm'ın ölümünden sonra da öğrencileri ve kitapları sayesinde yayılma fırsatı bulmuş, gerek [[Endülüs]], gerekse de Doğu'da yayılmış, [[Muvahhidîler]] döneminde yaygınlığının doruğuna ulaşmıştır.<ref>s.573-574, Muhammed Ebu Zehra. a.g.e.</ref>

== Dış okuma ==

[http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/tarih/0213.htm]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080519203701/http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/tarih/0213.htm |tarih=19 Mayıs 2008 }} Zahiriye mezhebi, Prof. Dr. Hayrettin Karaman

* [[Muhammed Ebu Zehra.]], "İslam'da İtikadî-Siyasî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi"., Şura Yayınları, İstanbul.

[[Kategori:ZahiriZahirilik]]