Pumunta sa nilalaman

Ika-12 dantaon: Pagkakaiba sa mga binago

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaiba
Nilalaman na inalis Nilalaman na idinagdag
VisualWikitext
Ang talasanggunian ay mas ginagamit sa pagtukoy sa bibliography habang ang mga sanggunian ay mas ginamait para tukuyin ang references (via JWB)
Tatak: Manual revert
 
(hindi ipinakita ang isang agarang pagbabago ng 4 (na) tagagamit)
Linya 4: Linya 4:
[[File:Saladin and Guy.jpg|thumb|Sina [[Saladin|Saladin Ayyubi]] at Guy ng Lusignan pagkatapos ng Labanan ng Hattin.]]
[[File:Saladin and Guy.jpg|thumb|Sina [[Saladin|Saladin Ayyubi]] at Guy ng Lusignan pagkatapos ng Labanan ng Hattin.]]


Ang '''ika-12 dantaon''' ay isang panahon mula [[1101]] hanggang [[1200]] sang-ayon sa [[kalendaryong Huliyano]]. Sa kasaysayan ng [[kalinangan]]g Europeo, tinuturing ang panahon na ito bilang bahagi ng Mataas na [[Gitnang Panahon]] at tinatawag minsan bilang ang '''Panahon ng mga Cister'''. Ang Ginuntuang Panahon ng Islam ay patuloy na nakakaranas ng kaunlaran, partikular ang Islamikong Espanya, [[Dinastiyang Selyusida|Selyusida]], at mga teritoryong [[Dinastiyang Gurida|Gurida]]. Karamihan sa mga Krusadong estado kabilang ang Kaharian ng [[Jerusalem]] ay bumagsak sa dinastiyang Ayyubid na itinatatag ni [[Saladin]], na nilampasan ang mga [[Fatimid]]. Humarap ang [[dinastiyang Song]] sa [[Tsina]] ng isang pagsakop ng mga [[Jurchen]], na nagdulot ng isang paghahating pampolitika sa hilaga at timog. Umusbong ang [[Imperyong Khmer]] ng [[Kambodya]] sa [[siglo]] na ito. Pagkasunod ng paglaki ng mga [[Ghaznavid]] at [[dinastiyang Gurida|Imperyong Gurida]], ang pananakop ng Muslim sa [[subkontinenteng Indiyano]] hanggang [[Muhammad bin Bakhtiyar Khalji|Bengal]] ay nagsimula sa huling bahagi ng dantaon.
Ang '''ika-12 dantaon''' (taon: AD 1101 – 1200), ay isang panahon mula [[1101]] hanggang [[1200]] sang-ayon sa [[kalendaryong Huliyano]]. Sa kasaysayan ng [[kalinangan]]g Europeo, tinuturing ang panahon na ito bilang bahagi ng Mataas na [[Gitnang Panahon]] at tinatawag minsan bilang ang '''Panahon ng mga Cister'''. Ang Ginintuang Panahon ng Islam ay patuloy na nakakaranas ng kaunlaran, partikular ang Islamikong Espanya, [[Dinastiyang Selyusida|Selyusida]], at mga teritoryong [[Dinastiyang Gurida|Gurida]]. Karamihan sa mga Krusadong estado kabilang ang Kaharian ng [[Jerusalem]] ay bumagsak sa dinastiyang Ayyubid na itinatatag ni [[Saladin]], na nilampasan ang mga [[Fatimid]]. Humarap ang [[dinastiyang Song]] sa [[Tsina]] ng isang pagsakop ng mga [[Jurchen]], na nagdulot ng isang paghahating pampolitika sa hilaga at timog. Umusbong ang [[Imperyong Khmer]] ng [[Kambodya]] sa [[siglo]] na ito. Pagkasunod ng paglaki ng mga [[Ghaznavid]] at [[dinastiyang Gurida|Imperyong Gurida]], ang pananakop ng Muslim sa [[subkontinenteng Indiyano]] hanggang [[Muhammad bin Bakhtiyar Khalji|Bengal]] ay nagsimula sa huling bahagi ng dantaon.


==Mga kaganapan==
==Mga kaganapan==
[[Image:Angkor wat temple.jpg|thumb|Ang kompleks ng templo ng [[Angkor Wat]], na ginawa noong panahon ng paghahari ni Suryavarman II sa [[Kambodya]] noong Panahong Khmer.]]
[[Image:Angkor wat temple.jpg|thumb|Ang kompleks ng templo ng [[Angkor Wat]], na ginawa noong panahon ng paghahari ni Suryavarman II sa [[Kambodya]] noong Panahong Khmer.]]
* Sa [[timog-silangang Asya]], may hidwaan sa pagitan ng [[Imperyong Khmer]] at [[Champa]]. Ginawa ang [[Angkor Wat]] sa ilalim ng haring [[Hindu]] na si [[Suryavarman II]]. Sa dulo ng siglo, ang Budistang si [[Jayavarman VII]] ay naging pinuno.
* Sa [[timog-silangang Asya]], may hidwaan sa pagitan ng [[Imperyong Khmer]] at [[Champa]]. Ginawa ang [[Angkor Wat]] sa ilalim ng haring [[Hindu]] na si [[Suryavarman II]]. Sa dulo ng siglo, ang Budistang si [[Jayavarman VII]] ay naging pinuno.
* Nasa panahong [[Heian]] ang [[Hapon]]. Nagawa ang [[Chōjū-jinbutsu-giga]] at naiuugnay kay [[Toba Sōjō]]. Huling napunta sa [[Kōzan-ji]], [[Kyoto]].
* Nasa panahong [[Heian]] ang [[Hapon]]. Nagawa ang [[Chōjū-jinbutsu-giga]] at naiuugnay kay [[Toba Sōjō]]. Huling napunta sa ito sa [[Kōzan-ji]], [[Kyoto]].
* Nagsimulang umunlad ang [[Gitnang Ingles]], at nagsimulang kumalat ang literasiya sa labas ng Simbahan sa buong [[Europa]].{{sfn|Warren|1961|p=129}} Karagdagan dito, dumadami ang mga taong simbahan na pumayag na kumuha ng sekular na pagganap. Sa katapusan ng siglo, By the end of the century, hindi bababa sa isang-katlo ng mga obispo ng [[Inglatera]] ang nagsibli din bilang mga maharlikang hukom para sa mga alalahaning sekular.{{sfn|Warren|1961|p=159}}
* Nagsimulang umunlad ang [[Wikang Ingles|Gitnang Ingles]], at nagsimulang kumalat ang literasiya sa labas ng Simbahan sa buong [[Europa]].{{sfn|Warren|1961|p=129}} Karagdagan dito, dumadami ang mga taong simbahan na pumayag na kumuha ng sekular na pagganap. Sa katapusan ng siglo, hindi bababa sa isang-katlo ng mga obispo ng [[Inglatera]] ang nagsibli din bilang mga maharlikang hukom para sa mga alalahaning sekular.{{sfn|Warren|1961|p=159}}
* Sa dulo ng dantaon, pangunahing umaasa ang parehong Dinastiyang Capet at ang Bahay ni Anjou sa mga mersinaryong militar. Mayroon sa buong taon ang mga sundalong binabayaran, hindi tulad ng mga kabalyero na inaasahan ng ilang panahon ng bakasyon upang mapanatili ang kanilang buhay asyenda.{{sfn|Warren|1961|p=60-61}}
* Sa dulo ng dantaon, pangunahing umaasa ang parehong Dinastiyang Capet at ang Bahay ni Anjou sa mga mersinaryong militar. Mayroon sa buong taon ang mga sundalong binabayaran, hindi tulad ng mga [[kabalyero]] na inaasahan ng ilang panahon ng bakasyon upang mapanatili ang kanilang buhay [[asyenda]].{{sfn|Warren|1961|p=60-61}}


==Mga imbensyon, tuklas at pagpapakilala ayon sa taon==
==Mga imbensyon, tuklas at pagpapakilala ayon sa taon==
[[Image:Liuhe Pagoda.jpg|thumb|Ang Pagoda ng Liuhe sa Hangzhou, Tsina, 1165]]
[[Image:Liuhe Pagoda.jpg|thumb|Ang Pagoda ng Liuhe sa Hangzhou, Tsina, 1165]]
* [[1104]]: Ang Arsenal ng Benisiya sa [[Benesiya]], [[Italya]], ay itinatag. Kumukuha ito ng mga trabahador na bumibilang ng mga 16,000 tao para sa malawakang produksyon ng mga barkong naglalayag sa malakaing linyang asembliya, daan-daang taon bago ang [[Rebolusyong Industriyal]]\.
* [[1104]]: Ang Arsenal ng Benesiya sa [[Benesiya]], [[Italya]], ay itinatag. Kumukuha ito ng mga trabahador na bumibilang ng mga 16,000 tao para sa malawakang produksyon ng mga barkong naglalayag sa malaking linyang asembliya, daan-daang taon bago ang [[Rebolusyong Industriyal]].
* [[1106]]: Pagtapos ng pagtatayo ng Monasteryong Gelati.
* [[1106]]: Natapos ang pagtatayo ng Monasteryong Gelati.
* [[1107]]: Pinagsama ng Tsinong inhenyero na si Wu Deren ang mekanikal na behikulong [[aguhon (panturo|aguhon]] ng karwaheng tumuturo sa timog at ang sumusukat ng distansya na kagamitang ''odometer''.
* [[1107]]: Pinagsama ng Tsinong inhenyero na si Wu Deren ang mekanikal na behikulong [[Aguhon (panturo)|aguhon]] ng karwaheng tumuturo sa timog at ang sumusukat ng distansya na kagamitang ''odometer''.
* [[1111]]: Itinatag ang Tsinong Akademyang Donglin.
* [[1111]]: Itinatag ang Tsinong Akademyang Donglin.
* [[1165]]: Naitayo ang Pagoda ng Liuhe Pagoda sa [[Hangzhou]], Tsina.
* [[1165]]: Naitayo ang Pagoda ng Liuhe Pagoda sa [[Hangzhou]], Tsina.
* [[1170]]: Binigyan kahulugan ang [[Kristiyano]]ng pagkaunawa sa [[Purgatoryo]]\.<ref>{{cite book |first=Jacques |last=Le Goff |title=The Birth of Purgatory |location=Chicago |publisher=University of Chicago Press |year=1986 |isbn=0226470822 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/birthofpurgatory0000lego |language=en}}</ref>
* [[1170]]: Binigyan kahulugan ang [[Kristiyano]]ng pagkaunawa na [[Purgatoryo]].<ref>{{cite book |first=Jacques |last=Le Goff |title=The Birth of Purgatory |location=Chicago |publisher=University of Chicago Press |year=1986 |isbn=0226470822 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/birthofpurgatory0000lego |language=en}}</ref>
* [[1185]]: Unang tala ng mga [[mulino]].
* [[1185]]: Unang tala ng mga [[mulino]].

== Mahahalagang tao ==
[[Talaksan:Hildegard_von_Bingen.jpg|thumb|Iluminasyon mula sa ''Liber Scivias'' na ipinapakita si [[Hildegard von Bingen]] na tinatanggap ang bisyon at dinidikta sa eskriba at sekretarya]]
* [[Papa Adriano IV|Adrianp IV]], papa
* [[Alexios I Komnenos|Alexius I Komnenos]], emperador
* [[Ibn Rushd]], Islamikong Kastilang polimata
* [[Eleanor ng Aquitania]], reyna konserte ng Pransya at [[Kaharian ng Inglatera]] sa kalaunan
* [[Francisco ng Asisi]], Santo, tagapagtatag ng Orden ng Prayleng Minor
* [[Frederick Barbarossa]], Banal na Romanong Emperador
* [[Genghis Khan]], Dakilang Khan ng [[Imperyong Monggol|Imperyong Mongol]]
* [[Enrique II ng Inglatera]], hari at Duke ng Normandiya
* [[Hildegard of Bingen]], Santo, [[polimata]] at unang Kanluraning kompositor ng musika na nakilala sa pamamagitan ng kanyang pangalan
* [[Louis VI ng Pransiya]], hari
* [[Louis VII ng Pransiya]], hari
* [[Maimonides]], pilosopong Hudyo
* [[Minamoto no Yoritomo]], shōgun ng Hapon, tagapagtatag ng shogunato ng Kamakura
* [[Omar Khayyám]], [[Iran|Persiyanong]] manunula at astronomo
* [[Richard I ng Inglatera]], hari at Duke ng Normandiya
* [[Ricardo ng Chichester]], Santo, obispo
* [[Saladin]], pinuno ng [[Ehipto]] at [[Syria]]


==Mga sanggunian==
==Mga sanggunian==

Kasalukuyang pagbabago noong 15:58, 9 Pebrero 2024

Milenyo: ika-2 milenyo
Mga siglo:
Mga dekada: dekada  1100 dekada 1110 dekada 1120 dekada 1130 dekada 1140
dekada 1150 dekada 1160 dekada 1170 dekada 1180 dekada 1190
Ang Silanganing Emisperyo sa simula ng ika-12 dantaon.
Nagpalit ng relihiyon ang Imperyong Gurida mula Budismo patungong Islam.
Sina Saladin Ayyubi at Guy ng Lusignan pagkatapos ng Labanan ng Hattin.

Ang ika-12 dantaon (taon: AD 1101 – 1200), ay isang panahon mula 1101 hanggang 1200 sang-ayon sa kalendaryong Huliyano. Sa kasaysayan ng kalinangang Europeo, tinuturing ang panahon na ito bilang bahagi ng Mataas na Gitnang Panahon at tinatawag minsan bilang ang Panahon ng mga Cister. Ang Ginintuang Panahon ng Islam ay patuloy na nakakaranas ng kaunlaran, partikular ang Islamikong Espanya, Selyusida, at mga teritoryong Gurida. Karamihan sa mga Krusadong estado kabilang ang Kaharian ng Jerusalem ay bumagsak sa dinastiyang Ayyubid na itinatatag ni Saladin, na nilampasan ang mga Fatimid. Humarap ang dinastiyang Song sa Tsina ng isang pagsakop ng mga Jurchen, na nagdulot ng isang paghahating pampolitika sa hilaga at timog. Umusbong ang Imperyong Khmer ng Kambodya sa siglo na ito. Pagkasunod ng paglaki ng mga Ghaznavid at Imperyong Gurida, ang pananakop ng Muslim sa subkontinenteng Indiyano hanggang Bengal ay nagsimula sa huling bahagi ng dantaon.

Mga kaganapan

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang kompleks ng templo ng Angkor Wat, na ginawa noong panahon ng paghahari ni Suryavarman II sa Kambodya noong Panahong Khmer.
  • Sa timog-silangang Asya, may hidwaan sa pagitan ng Imperyong Khmer at Champa. Ginawa ang Angkor Wat sa ilalim ng haring Hindu na si Suryavarman II. Sa dulo ng siglo, ang Budistang si Jayavarman VII ay naging pinuno.
  • Nasa panahong Heian ang Hapon. Nagawa ang Chōjū-jinbutsu-giga at naiuugnay kay Toba Sōjō. Huling napunta sa ito sa Kōzan-ji, Kyoto.
  • Nagsimulang umunlad ang Gitnang Ingles, at nagsimulang kumalat ang literasiya sa labas ng Simbahan sa buong Europa.[1] Karagdagan dito, dumadami ang mga taong simbahan na pumayag na kumuha ng sekular na pagganap. Sa katapusan ng siglo, hindi bababa sa isang-katlo ng mga obispo ng Inglatera ang nagsibli din bilang mga maharlikang hukom para sa mga alalahaning sekular.[2]
  • Sa dulo ng dantaon, pangunahing umaasa ang parehong Dinastiyang Capet at ang Bahay ni Anjou sa mga mersinaryong militar. Mayroon sa buong taon ang mga sundalong binabayaran, hindi tulad ng mga kabalyero na inaasahan ng ilang panahon ng bakasyon upang mapanatili ang kanilang buhay asyenda.[3]

Mga imbensyon, tuklas at pagpapakilala ayon sa taon

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Pagoda ng Liuhe sa Hangzhou, Tsina, 1165
  • 1104: Ang Arsenal ng Benesiya sa Benesiya, Italya, ay itinatag. Kumukuha ito ng mga trabahador na bumibilang ng mga 16,000 tao para sa malawakang produksyon ng mga barkong naglalayag sa malaking linyang asembliya, daan-daang taon bago ang Rebolusyong Industriyal.
  • 1106: Natapos ang pagtatayo ng Monasteryong Gelati.
  • 1107: Pinagsama ng Tsinong inhenyero na si Wu Deren ang mekanikal na behikulong aguhon ng karwaheng tumuturo sa timog at ang sumusukat ng distansya na kagamitang odometer.
  • 1111: Itinatag ang Tsinong Akademyang Donglin.
  • 1165: Naitayo ang Pagoda ng Liuhe Pagoda sa Hangzhou, Tsina.
  • 1170: Binigyan kahulugan ang Kristiyanong pagkaunawa na Purgatoryo.[4]
  • 1185: Unang tala ng mga mulino.

Mahahalagang tao

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Iluminasyon mula sa Liber Scivias na ipinapakita si Hildegard von Bingen na tinatanggap ang bisyon at dinidikta sa eskriba at sekretarya

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Warren 1961, p. 129.
  2. ↑ Warren 1961, p. 159.
  3. ↑ Warren 1961, p. 60-61.
  4. ↑ Le Goff, Jacques (1986). The Birth of Purgatory (sa wikang Ingles). Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0226470822.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ika-12_dantaon&oldid=2086843"