Tingnan ang wikitext ng Edgar Allan Poe

{{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox Writer/doc]] -->
|name = Edgar Allan Poe
|image = Edgar_Allan_Poe_2.jpg
|caption = Larawan [[daguerreotype|dageryotipo]] ni Poe, kinuha noong 1848 sa edad na 39, isang taon bago siya sumakabilang-buhay.
|birth_date = {{birth date|1809|1|19|mf=y}}
|birth_place = [[Boston, Massachusetts]] [[United States|Estados Unidos]]
|death_date = {{death date and age|1849|10|7|1809|01|19}}
|death_place = [[Baltimore, Maryland]] [[United States|Estados Unidos]]
|occupation = Makata, manunulat ng maikling kuwento, patnugot, [[literary critic|manunuring pampanitikan]]
|genre = [[Horror fiction|Kathang-isip na pangkatatakutan]], [[Crime fiction|Kathang-isip na pang-krimen]], [[Detective fiction|Kathang-isip na pang-detektibo]]
|spouse = [[Virginia Eliza Clemm Poe]]
| signature    = 
}}

:''Para sa [[Attorney General|Abogado Heneral]] ng [[Maryland, Estados Unidos|Mayrland]], tingnan ang [[Edgar Allan Poe (Abogado Heneral ng Maryland)]]

Si '''Edgar Allan Poe''' (19 Enero 1809 - 7 Oktubre 1849) ay isang [[United States|Amerikanong]] [[manunulat]].  Nakilala siya dahil sa pagsulat ng [[horror|nakagigimbal]] na mga [[maiikling kuwento]] at mga [[tula]].  Ang "[[The Raven]]" ang pinakakilala niyang tula, isang po siyang nagsasalaysay tungkol sa ng pagdadalamhati at kawalan ng isang lalaki.  Kasama sa iba pa niyang mga akda ang "[[The Tell-Tale Heart]]" at "[[The Cask of Amontillado]]."  Gumanap ring [[patnugot]] at [[manunuring pampanitikan]] si Poe, kaya itinuturing din siya bilang bahagi ng [[Romantisismo|Kilusang Romantiko]] sa Amerika.  Kinikilala siya bilang imbentor ng uri ng salaysaying [[Detective fiction|kathang-isip na pangdetektibo]], at isa ring kontributor sa lumalaganap nang henero ng [[science fiction|salaysaying makaagham]].<ref>Stableford, Brian. "Science fiction before the genre." ''The Cambridge Companion to Science Fiction'', Eds. Edward James and Farah Mendlesohn. Cambridge: Cambridge University of Press, 2003. pp. 18 – 19.</ref>  Siya ang kauna-unahang kilalang Amerikanong manunulat na sumubok na maghanapbuhay sa pamamagitan ng pagsusulat lamang, na naging sanhi ng kahirapang pangpananalapi sa buhay at larangan.<ref name=Meyers138>Meyers, 138</ref>

== Talambuhay ==
Isinilang si Poe [[Boston, Massachussets]] noong 1809 sa isang mag-asawang kapwa mga [[aktor]], subalit hindi matagumpay ang kaniyang amang lasinggero.  Kinupkop si Poe ng isang mag-asawang walang anak (ang mag-asawang Allan [apelyido]), nang mawala sa di-nalalamang dahilan ang kaniyang ama, at nang mamatay dahil sa [[tuberkulosis]] ang kaniyang ina.  Pinaniniwalaang naging inspirasyon ni Poe sa pagsusulat ang pagkakaroon ng isang tagapag-alagang negro - taong maitim ang kulay ng balat - na nagdadala kay Poe sa silid ng mga katulong.  Sa pagkakataong ito nakarinig ng mga kuwento tungkol sa mga multo.<ref name=NBK>{{cite-NBK|Edgar Allan Poe, 1809-1849}}</ref>

Napangasawa niya ang isang 13-taong gulang na pinsan noong 1836.  Namatay ang kaniyang asawa noong 1847 dahil sa sakit na tuberkulosis.  Namatay si Poe noong 1849.<ref name=NBK/>

== Edukasyon ==
Nagsimulang mag-aral si Poe sa [[Richmond, Virginia]], ang lugar kung saan namatay ang kaniyang tunay na ina.  Noong 1815, isinama siya ng mga umampong magulang sa [[Inglatera]] kung saan nakapag-aral siya sa ilang mga paaralan. Bumalik siya Richmond noong 1820.  Noong 1826, nagpatala siya sa [[University of Virginia|Pamantasan ng Virginia]] subalit nilisan niya ito dahil sa kahirapang may kaugnayan sa pananalaping pangtustos sa pag-aaral.<ref name=NBK/>

== Mga hinahangaan ==
Isa sa mga hinahangaan ni Poe ang mga akdang tula ni [[Lord Byron|Ginoo't-Panginoong Byron]].

== Mga piling akda ==
Nasa orihinal na mga pamagat sa [[wikang Ingles]]:
=== Mga kuwento ===
* "[[Berenice (short story)|Berenice]]"
* "[[The Black Cat (short story)|The Black Cat]]"
* "[[The Cask of Amontillado]]"
* "[[The Fall of the House of Usher]]"
* "[[The Gold-Bug]]"
* "[[Hop-Frog]]"
* "[[Ligeia]]"
* "[[The Man of the Crowd (short story)|The Man of the Crowd]]"
* "[[The Masque of the Red Death]]"
* "[[The Murders in the Rue Morgue]]"
* "[[The Pit and the Pendulum]]"
* "[[The Purloined Letter]]"
* "[[The Tell-Tale Heart]]"

=== Panulaan ===
* "[[A Dream Within A Dream]]"
* "[[Annabel Lee]]"
* "[[The Bells]]"
* "[[The City in the Sea]]"
* "[[The Conqueror Worm]]"
* "[[Eldorado (poem)|Eldorado]]"
* "[[The Haunted Palace (poem)|The Haunted Palace]]"
* "[[Lenore]]"
* "[[The Raven]]"
* "[[Ulalume]]"

=== Iba pang mga gawa ===
* "[[The Narrative of Arthur Gordon Pym of Nantucket]]" (1838) - ang nagiisang kumpletong nobela ni Poe
* "[[The Balloon-Hoax]]" (1844) - kathang-isip ngunit inilathala bilang tunay na kuwento
* "[[The Philosophy of Composition]]" (1846) – sanaysay
* "[[Eureka: A Prose Poem]]" (1848) – sanaysay

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{BD|1809|1849|Poe, Edgar Allan}}
[[Kategorya:Mga manunulat mula sa Estados Unidos]]