วิกิตำรา:วิกิตำราคืออะไร
 |
หน้าเอกสารนี้คือนโยบายวิกิตำราอย่างเป็นทางการที่ชุมชนวิกิตำราให้การรับรองและชาววิกิตำราต้องปฏิบัติตาม นอกเหนือจากการแก้ไขเล็กน้อยโปรดใช้หน้าอภิปรายเพื่อเสนอการเปลี่ยนแปลงนโยบายนี้ |
หน้านี้พยายามที่จะนิยามว่าวิกิตำราคืออะไร ไม่ใช่อะไร และอะไรที่แตกต่างจากโครงการวิกิมีเดียอื่น ๆ รายละเอียดในหน้านี้เป็นการรวบรัด รายละเอียดการอภิปรายหรือการโต้แย้งควรเกิดขึ้นในหน้าคุย
วิกิตำราคืออะไร
พูดง่าย ๆ วิกิตำราคือที่เก็บรวบรวมหนังสือตำราเนื้อหาเปิด
เนื่องจากคำว่าหนังสือตำรา (textbook) สามารถตีความได้กว้างมาก คำแนะนำนี้จึงมีขึ้นเพื่อชี้แจงว่าเนื้อหาประเภทใดเป็นที่ยอมรับได้สำหรับวิกิตำรา ตัวอย่างเช่น ผลงานของสุนทรภู่ อาจถูกจัดเป็นหนังสือตำราในหลักสูตรวรรณคดีไทย แต่เนื้อหาดังกล่าวไม่เหมาะสมสำหรับไซต์นี้
วิกิตำราควรมีอะไร
วิกิตำรามีไว้เพื่อเป็นหนังสือตำรา ตำราอธิบายประกอบ คู่มือการเรียนการสอน และคู่มือต่าง ๆ สื่อเหล่านี้สามารถนำไปใช้ได้ทั้งการเรียนการสอนแบบดั้งเดิม สถาบันการศึกษาที่ได้รับการรับรองหรือได้รับความนับถือ การเรียนการสอนแบบบ้านเรียนหรือโฮมสคูล (home-school) เป็นส่วนหนึ่งในหลักสูตรของวิกิวิทยาลัย หรือใช้สำหรับการเรียนรู้ด้วยตนเอง ตามกฎทั่วไปจะเก็บรวบรวมเฉพาะตำราเรียนเท่านั้น หนังสือสารคดีและหนังสือบันเทิงคดีที่ไม่ได้มีไว้สำหรับการเรียนการสอนจะไม่อนุญาตให้รวมอยู่ในวิกิตำรา องค์ประกอบวรรณกรรม เช่น อุปมานิทัศน์หรือนิทานอุทาหรณ์ที่นำมาใช้เป็นสามารถนำมาใช้เป็นเครื่องมือประกอบการเรียนการสอนได้ในบางสถานการณ์
เนื้อหาที่อาจไม่เหมาะสมสำหรับวิกิตำราควรถูกนำออกตามนโยบายการลบ
วิกิตำรากับข้อความอธิบายประกอบ
แม้ว่าวิกิตำราไม่อนุญาตให้คัดลอกเนื้อหาแบบคำต่อคำจากงานเขียนต้นฉบับ แต่ก็อนุญาตให้ใช้ข้อความอธิบายประกอบ (annotated texts) ซึ่งเป็นข้อความหนึ่งที่อยู่ในงานเขียนต้นฉบับและใช้เป็นแนวทางในการอ่านหรือศึกษาข้อความนั้น ๆ ได้ ข้อความอธิบายประกอบของงานเขียนต้นฉบับที่ได้รับการเผยแพร่ก่อนหน้ารุ่นปัจจุบันอาจนำมาใช้ได้ถ้างานเขียนต้นฉบับสอดคล้องกับลิขสิทธิ์ของโครงการ
วิกิซอร์ซเป็นอีกโครงการหนึ่งที่อนุญาตให้มีเนื้อหาที่เป็นข้อความอธิบายประกอบนอกจากวิกิตำรา ถ้าคุณต้องการเขียนข้อความอธิบายประกอบหรืองานเขียนฉบับเต็มให้ลองพิจารณาพื้นที่ที่เหมาะสมกับงานเขียนของคุณบนวิกิซอร์ซแทน
วิกิตำราไม่ใช่อะไร
รายการด้านล่างแสดงถึงสิ่งที่ไม่ใช่วิกิตำรา โปรดระลึกถึงรายการเหล่านี้ขณะทำการแก้ไขเพื่อช่วยเหลือสำหรับการทำงานของเรา
วิกิตำราไม่ใช่พื้นที่รับฝากเว็บไซต์วิกิฟรีหรือผู้ให้บริการเว็บสเปซ
คุณไม่สามารถใช้วิกิตำราเพื่อเป็นพื้นที่รับฝากเว็บไซต์ บล็อก หรือวิกิส่วนตัว ถ้าคุณสนใจที่จะใช้เทคโนโลยีวิกิสำหรับการทำงานในเรื่องอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกับวิกิตำราแม้แต่หน้าเดียวก็ตาม มีเว็บไซต์จำนวนมากที่ให้บริการรับฝากเว็บไซต์วิกิ (มีทั้งฟรีหรือเสียค่าใช้จ่าย) คุณยังสามารถติดตั้งซอฟต์แวรวิกิบนเซิร์ฟเวอร์ของคุณเองได้เช่นกัน (ดูคู่มือการติดตั้งมีเดียวิกิสำหรับข้อมูลที่เกี่ยวข้อง)
หน้าวิกิตำราไม่ได้มีไว้เพื่อเป็นโฮมเพจส่วนตัว (personal homepages) ชาววิกิตำรามีหน้าส่วนตัวเป็นของตัวเองแต่หน้านั้นมีไว้สำหรับสารสนเทศที่เกี่ยวข้องกับการทำงานเพื่อเขียนคู่มือตำราเสรีหรือเนื้อหาอื่น ๆ บนวิกิตำรา ถ้าคุณกำลังมองหาพื้นที่สำหรับสร้างหน้าเว็บส่วนตัวที่ไม่เกี่ยวข้องกับการเขียนคู่มือตำรา (เช่น เขียนเรซูเม่ของตัวเอง) โปรดใช้บริการจากหนึ่งในผู้ให้บริการโฮมเพจฟรีจำนวนมากบนอินเทอร์เน็ต
วิกิตำราไม่ใช่แท่นปราศรัย
วิกิตำราไม่ใช่แท่นปราศรัยหรือสื่อนำเพื่อการโฆษณาชวนเชื่อและการโฆษณา ดังนั้นวิกิตำราจึงไม่ใช่
- การโฆษณาชวนเชื่อหรือการแก้ต่างทุกชนิด เนื้อหาบนวิกิตำราจะต้องมีมุมมองที่เป็นกลาง คุณอาจพิจารณาใช้ยูสเน็ตหรือเขียนบล็อกของคุณเองถ้าคุณต้องการโน้มน้าวผู้คนให้เชื่อตามมุมมองของคุณ
- เรียงความส่วนตัวที่แสดงความคิดเห็นของคุณโดยเจาะจงต่อหัวข้อ วิกิตำราไม่ใช่สื่อนำสำหรับการแสดงความคิดเห็นส่วนตัวให้เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในองค์ความรู้ของมนุษย์
- การโฆษณาหรือส่งเสริมตัวเอง เราไม่ต้องการตำราหรือเนื้อหาในรายการเพียงเพราะผู้มีส่วนร่วมมีความเกี่ยวข้องกับสิ่งเหล่านี้ โปรดทราบว่าวิกิตำราไม่มีการเห็นชอบต่อธุรกิจใด ๆ และไม่ได้มีการจัดตั้งธุรกิจตัวแทนโฆษณาออนไลน์
วิกิตำราไม่ใช่แหล่งเก็บข้อมูลสำรองหรือคลังตำรา
- บันเทิงคดีหรือวรรณกรรม — วิกิตำราไม่อนุญาตให้มีบันเทิงคดี (fiction) หรือวรรณกรรมต้นฉบับ (literature) สถานที่สำหรับการเขียนบันเทิงคดีต้นฉบับทำได้ที่ฟิกชันวิเกีย
- งานวิจัยปฐมภูมิ — วิกิตำราไม่ใช่สถานที่สำหรับเผยแพร่งานวิจัยปฐมภูมิ (primary research) ตัวอย่างของสิ่งที่ไม่ได้รับอนุญาตในวิกิตำรา เช่น การนำเสนอทฤษฎีและวิธีแก้ปัญหาใหม่ การนำเสนอแนวคิดดั้งเดิม การกำหนดคำศัพท์ใหม่ และสร้างคำศัพท์ใหม่ โดยสรุปคืองานวิจัยปฐมภูมิควรดำเนินการเผยแพร่ที่อื่น อาทิ วารสารที่ผ่านการทบทวนแล้ว หรือวิกิวิทยาลัยที่เป็นโครงการพี่น้องของเรา
- ตำราที่ได้รับการตีพิมพ์ — วิกิตำราดำเนินการร่วมกันในการพัฒนาตำราใหม่ที่เป็นสารคดีเนื้อหาเปิด (open-content non-fiction text) วิกิซอร์ซเป็นพื้นที่สำหรับเก็บตำราดั้งเดิมที่เคยได้รับการเผยแพร่และกลายเป็นสาธารณสมบัติหรือสามารถเผยแพร่ภายใต้สัญญาอนุญาตที่ใช้ได้ในขณะนี้ แต่มีข้อยกเว้นสำหรับข้อความอธิบายประกอบซึ่งใช้เป็นเนื้อหาทางการศึกษาที่มีเนื้อหาของตำราต้นฉบับรวมอยู่และใช้เป็นคู่มือในการอ่านหรือศึกษาเนื้อหาดังกล่าว
วิกิตำราไม่เป็นรูปเล่ม
วิกิตำราไม่เป็นรูปเล่ม ดังนั้นวิกิตำราจึงไม่มีการจำกัดขนาด สามารถรวมลิงก์ได้ ฯลฯ นอกจากนี้ยังหมายความว่าลักษณะและความยาวของการเขียนที่เหมาะสมสำหรับกระดาษอาจไม่เหมาะสมที่นี่ อีกนัยหนึ่งคือลักษณะและความยาวของการเขียนที่เหมาะสมเพื่อเป็นรูปเล่มอาจไม่เหมาะสมสำหรับที่นี่ ผู้เขียนบนวิกิตำราไม่ต้องกังวลกับเหตุการณ์ที่จะเกิดขึ้นในวันพรุ่งนี้ทำให้เกิดปัญหาใหญ่ สำเนารูปเล่มที่แพงและล้าสมัย เพราะวิกิตำรามีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ
วิกิตำราไม่ใช่สารานุกรม
วิกิตำราไม่ใช่สารานุกรมเชิงลึกสำหรับหัวข้อเฉพาะหรือหน้าบทความที่มีรูปแบบเป็นสารานุกรม ตำราสร้างองค์ความรู้จากหน้าหนึ่งไปยังอีกหน้าหนึ่งด้วยการสร้างเสริมซึ่งกันและกัน ตำราที่อยู่ในระหว่างการเขียนในบางครั้งถูกรวบรวมในลักษณะของสารานุกรมจนกระทั่งได้รับการพัฒนาเป็นตำราโดยสมบูรณ์ สำหรับสารานุกรมดูที่วิกิพีเดียที่เป็นโครงการพี่น้องของเรา
วิกิตำราไม่ได้บริการข่าวสาร
วิกิตำราไม่ใช่สถานที่สำหรับเผยแพร่บทความข่าวสารสาธารณะ วิกิข่าวเป็นโครงการพี่น้องของเราที่ดำเนินการนั้น
วิกิตำราไม่ใช่พจนานุกรม
แม้ว่าพจนานุกรมจะถือว่าเป็นตำรา ความต้องการสำหรับพจนานุกรมอเนกประสงค์ควรดำเนินการที่วิกิพจนานุกรมจะดีกว่า นอกจากนี้
- วิกิตำราไม่ใช่อรรถาภิธาน มีโครงการอรรถาภิธานที่ วิกิพจนานุกรม:อรรถาภิธาน ตำราที่มีเพียงคำพ้องหรือสแลงควรถูกลบออกจากวิกิตำรา
- ข้อยกเว้น วิกิตำราอนุญาตและสนับสนุนโครงการถ้าจำเป็นต้องใช้พจนานุกรมหรืออรรถาภิธานประกอบ อาทิ อภิธานศัพท์ ตัวอย่างเช่น หนังสือตำราคณิตศาสตร์อาจต้องใช้อภิธานศัพท์สำหรับคำศัพท์ทางคณิตศาสตร์ หนังสือตำราภาษาต่างประเทศอาจต้องใช้พจนานุกรมภาษาไทยเป็นภาษาต่างประเทศหรือภาษาต่างประเทศเป็นภาษาไทย
วิกิตำราไม่ได้มีไว้สำหรับการพัฒนาโครงการวิกิมีเดียใหม่
โครงการวิกิมีเดียใหม่ควรเสนอเรื่องที่เมทาวิกิ และโครงการใหม่ไม่ได้ถูกพัฒนาที่วิกิตำรา
วิกิตำราไม่มีการตรวจพิจารณาเพื่อปกป้องผู้เยาว์
วิกิตำราไม่มีการตรวจพิจารณาหรือการเซ็นเซอร์เพื่อ "ปกป้องผู้เยาว์" (การจัดระดับเนื้อหา) เพราะอย่างแรกคือทุกคนสามารถแก้ไขหน้าและจะแสดงผลลัพธ์ทันที ดังนั้นเราไม่สามารถรับประกันได้ว่าเด็กจะดูหรืออ่านสิ่งใดที่ผู้ปกครองอาจลงความเห็นว่าไม่เหมาะสม อย่างที่สองคือวิกิตำราไม่มีระบบการจัดระเบียบสำหรับการนำเนื้อหาที่อาจมีความเห็นว่าเป็นอันตรายต่อผู้เยาว์ออก อย่างไรก็ตามหน้าสามารถแก้ไขและตรวจพิจารณาด้วยความเห็นพ้องได้
การไม่มีการตรวจพิจารณาจำเป็นที่จะต้องอธิบายให้ทราบว่าเนื้อหาที่ได้รับการพิจารณาว่าไม่เหมาะสมโดยทั่วไปมักเป็นการละเมิดนโยบายที่กล่าวไปก่อนหน้าอย่างน้องหนึ่งข้อหรือมากกว่าหรือเป็นเนื้อหาที่มีลิขสิทธิ์ซึ่งจะถูกนำออกจากโครงการทันทีโดยไม่คำนึงถึงคุณค่าทางสังคม การสร้างความเสียหายต่อหน้าและเพิ่มเนื้อหาที่เป็นการดูหมิ่นหรือคำหยาบคายแบบสุ่มโดยทั่วไปถือเป็นการก่อกวนและถูกนำออกทันทีโดยไม่จำเป็นต้องมีการอภิปรายในชุมชน อย่างไรก็ตามอาจมีการเพิ่มเนื้อหาที่ไม่เหมาะสมตรงกับช่วงเวลาและหน้าที่คุณเข้าชมวิกิตำราโดยบังเอิญ แม้ว่าเราพยายามอย่างมากที่จะเก็บกวาดเนื้อหาพวกนี้ให้เร็วที่สุดเท่าที่เราจะทำได้ก็อาจมีเนื้อหาหลุดเล็ดลอดจากการเฝ้าดูเป็นระยะ ๆ
อ่านเพิ่มเติม
- วิกิตำรา:วิกิเยาวชนคืออะไร — นโยบายของเราเกี่ยวกับเนื้อหาที่เป็นส่วนหนึ่งของวิกิเยาวชน
- วิกิตำรา:ลิขสิทธิ์ — นโยบายของเราเกี่ยวกับเนื้อหาที่มีลิขสิทธิ์
หน้าที่เหมือนกันในโครงการอื่น
| ||||||||||||||||||||