Makao

Nohija
Aomin
Aomen
Parcam Nişon
Kişvar	Xitoj
Rohbar	Ho Iat Seng[d]
Ta'rix va çuƣrofijo
Ta'sis	20 dekabr 1999 va 1557
Masohat	17,5 km km²
Balandiji markaz	22 m
Mintaqai zamonī	Macau Standard Time[d]
Aholī
Aholī	560200 tan (2009)
Zicī	30 hazor nafar tan/km²
Zaboni rasmī	Xitoī
gov.mo​(cinī) gov.mo/en/​(angl.) gov.mo/pt/​(port.)
Parvandaho dar Vikianbor

Aomin, Aomen (Aomen), Makao — nohijai ma'murii maxsusi Xitoj, ki ba hukumati markaziji ÇXX tobe' ast.

Çuƣrofijo

Xaritai Makao

Dar sohili Bahri Çanubi Xitoj, dar nazdi rezişgohi darjoi Cƶuszjan voqe' gaştaast. Aomin nimçazira Aomin, çazirahoi Tajpa, Koloane va jakcand çazirai xurdro dar bar megirad. Masohataş 17,5 km2, jakçoja bo mintaqahoi obşustaaş – 21 km2. Markazi ma'muriaş – şahri Aomin (Makao) (aholiaş 223 hazor nafar). Aholiji nohija 560200 nafar (2009), 95% xitojiho, 3% portugalijagiho va 2% namojandagoni millathoi digar. Dar Aomin ziciji aholī az hama beştar dar çahon – 30 hazor nafar dar 1 km2 ast, darozumriji mijona niz – 81,4 sol – mardho, 87,5 sol – zanho. Vohidi pulī – pataka. Aholī bo lahçai kantoni zaboni xitojī guftugū mekunad, zaboni portugalijavī ham roiç ast. Dinu mazhabho – katolikī, daosizm va buddoija. Bandari bahrī va aeroporti bajnalxalqī dorad.

Soxti davlatī

Aominro Şūroi içroijai mamlakat tahti rohbariji sarvari hokimijati içroija idora mekunad. Sarvar ba'di intixob şudan az tarafi hukumati markaziji ÇXX (ba muhlati 5 sol) rasman tasdiq megardad. Hajati hukumati Aomin az kotib, 4 uzvi Şūroi qonunbaror, 4 namojandai doirahoi rasmī, 1 namojandai ittifoqhoi kasaba tarkib mejobad. Maqomi qonunbaror – Şūro jo Maçlisi qonunbaror, ki ba muhlati 4 sol dar hajati 27 nafar intixob meşavad. Qonunhoi dar Aomin qabulgardidaro Komiteti doimiji Kongressi milliji ÇXX dida mebarojad va agar onho xilofi Konstitutsijai mamlakat naboşand, tasdiq mekunad. Hizbho dar Aomin rasman vuçud nadorand, vale ançumanho va gurūhhoi himojagari manfiathoi aholī – masalan Ançumani musoidat ba iqtisod, Ittifoqi Makao, Şūroi musoidat ba peşravī va ƣajra fa'olijat mekunand.

Ta'rix

Bozjofthoi qadimtarin dar hududi Aomin ba hazorsolai 4 – 2 to m. mansuband. Dar ahdi sulolai Sin (221 – 206 to m.) Aomin tobei muzofoti Guandun bud. Soli 1277 nazdiki 50 hazor ahli darbor va pajravoni sulolai Sun az ta'qibi muƣulho gurexta in ço panoh burdand va muqimī şudand. Dere naguzaşta on ba markazi tiçorat tabdil joft. Dar zamoni hukmroniji sulolai Min (1368 – 1644) az muzofothoi Guandun va Futsjan mohidoronu muzduroni digar ba Aomin kūcidand. Soli 1553 ba nimçazira portugalijagiho bo kiştiho rasida, soli 1555 Aominro baroi taşkili tiçorat az Xitoj içora giriftand (bo şarti sohibixtijoriji Xitoj ba nimçazirai Aomin). Ammo dertar Portugalija Aominro (Makao nom guzoşta) mustamlikai xud e'lon kard. Soli 1887 ū protokolero bar dūşi Xitoj bor kard, ki muvofiqi on Portugalija huquqi abadan hukmroni Aomin şudanro sohib megaşt. Soli 1928 hukumati Xitoj oid ba bekor karda şudani in protokol izhorot qabul kard, ammo Portugalija onro napaziruft. Hangomi Çangi dujumi çahonī Aominro Japonija işƣol kard, vale ba'di maƣlub şudanaş nimçaziraro ba Portugalija bargardond. Minba'd Aominro gubernatori Portugalija (bo Şūroi qonunbarori xud) idora mekard. Ba'di Inqilobi apreliji soli 1974 Hukumati Portugalija qonun dar borai e'tirofi huququ ozodiho va xudmuajjankuniji xalqhoi mustamlikaaşro qabul kard. Ba'di barqaror gardidani munosibathoi diplomatī bajni ÇXX va Portugalija (1979) oid ba maqomi Makao jak qator guftuşunidho guzaronda şudand. Muvofiqi izhoroti ÇXX va Portugalija (13 aprel 1987) hududi Makao (bo nigohdoşti mustaqilijat) rasman ba tobeijati Xitoj guzaşt va ba muddati pançoh sol (az 20 dekabr 1999) nohijai ma'muriji maxsusi ÇXX ta'jin şud.

Iqtisod

Markazi Makao

Aomin markazi buzurgi molijavī ast. Iqtisodaş beştar xususijati sodirotī doşta, taçhizoti radioelektronī, optikī, mahsuloti nassoçī, dūzandagī, carmgarī, xūrokvorī, bozicaho, gulhoi sun'ī va ƣajra istehsol mekunad.

Ilmu farhang

Muassisahoi ilmī, incunin Instituti madanijati Makao, Instituti şarqşinosiji Portugalija, muzejho, teatrho dorad. Kalisoi çomei Paveli Muqaddas (1602) ramzi şahr ast. Aominro «xonai bozihoi qimoriji Osijo» menomand. 48%-i daromadi buçeti şahr az hisobi hamin soha buda, on har sol zijoda az 10 mln sajjohro ba xud çalb menamojad.

Az soli 1960 dar Makao muntazam rūzi donişi Çumhuriji Mardumi Xitoj ro çaşn megirand.

Sarcaşma

• Aomin // A — Asos. — D. : SIEMT, 2011. — (Ensiklopedijai Milliji Toçik : [taxm. 25 ç.] / sarmuharrir A. Qurbonov ; 2011—2023, ç. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.