Ahmadu Ahidço

Ahmadu Ahidço
Ahmadu Ahidço
	fr. Ahmadou Ahidjo
1-um Prezidenti Kamerun
	5 maji 1960 — 4 nojabri 1982
Peşguzaşta	vazifa ta'sis joft
Çonişin	Pol Bijja
Sarvaziri Kameruni Faronsa
	1 janvar — 15 maji 1960
Peşguzaşta	vazifa ta'sis joft
Çonişin	Şarl Assale
Sarvaziri Kameruni Şarqī
	18 fevrali 1958 — 1 janvari 1960
Peşguzaşta	Andre-Marī Mbida
Çonişin	vazifa barham doda şud
Tavallud	24 avgust 1924; Garoua[d], Kamerun;
Darguzaşt	30 nojabr 1989[…] (65 sol); Dakar, Senegal;
Madfan	Yoff[d];
Hamsar	Germaine Ahidjo[d]
Hizb	Harakati xalqī-demokratiji Kamerun[d];
E'tiqod	islom
Çoizaho
	Parvandaho dar Vikianbor

Ahmadu Babatura Ahidço (24 avgusti 1924, Garua — 30 nojabri 1989, Dakar) — arbobi sijosī va davlatiji Kamerun, avvalin prezidenti Kamerun (1960—1982).

Zindaginoma

Dar Garuai Kameruni Faronsa tavallud şudaast va az millati fulbe meboşad. Padari ū jak piri deha bud. Vaj dar maktabi islomī, az soli 1932 dar maktabi ibtidoiji davlatī tahsil kardaast. Dar soli 1938, ū natavonist imtihonhoi xatmkuniro suporad, pas az on vaj cand moh ba hajsi duxturi hajvonot kor karda, pas ba maktab bargaşt va pas az jak sol tavonist imtihonhoi nihoiro suporad. Ba'd ū se sol dar maktabi mijonai Jaunde tahsil kardaast. Soli 1942 vaj ba xadamoti davlatī ba hajsi radist vorid şuda, dar xadamoti pocta kor kardaast. In kor safarhoi doimiro dar sarosari kişvar dar bar megirift.

Dar soli 1947 vaj ba naxustin maçlisi qonunguzoriji Kamerun intixob şud, az 28 janvar to 10 maji soli 1957 vaj raisi on bud. Xudi hamon sol vaj dar hukumati Kameruni Faronsa bo sardoriji Andre-Marī Mbida muovini sarvazir va 18 fevrali soli 1958 sarvaziri Kameruni Şarqī şud. Vaj incunin rahbari Ittihodi Kamerun, jak hizbi tarafdori muttahidsoziji Kameruni Britonijo va Faronsa bud. Az in rū, vaqte ki Kameruni Faronsa dar soli 1960 istiqlol ba dast ovard, Ahidço, ki sarvazir bud, prezidenti on intixob şud va ba dunboli pajvastani Kameruni Britonijo ba jak davlati jagona fa'olona himojat kard. Ba'dtar vaj solhoi 1965, 1970, 1975 va 1980 dubora ba rajosati çumhur intixob şud.

Monandi digar hokimoni Afriqoi zamoni xud, Ahidço az mansabi xud peş az hama baroi tahkimi qudrati şaxsiji xud, taqvijati naqşi hizbi xud dar idorakuniji kişvar istifoda meburd. Soli 1976 ba ƣajr az hizbhoi ū hama hizbhoi sijosī man' karda şudand. Dar avvali solhoi 70-um, vaj konstitutsijai navro qabul kard, ki on Kamerunro ba davlati vohid tabdil dod va avtonomijai Kameruni Britanijaro barham dod, ki boisi norozigiji Kameruni Britonijo gardid. Hamzamon, garcande ki hukmroniji Ahidço diktatorī bud, Kamerun dar solhoi hukmroniji ū jake az kişvarhoi ustuvori Afriqo bud va iqtisodijot nisbatan bomuvaffaqijat ruşd kard.

Vaj 4 nojabri soli 1982 bo sababi salomatī ba nafaqa baromad (taxmin mezanand, ki tabibi şaxsiji ū, faronsavī ūro fireb dodaast^[6]^[7]). Pas az du rūz, sarvazir Pol Bija vazifai prezidentro peş girift. In intiqoli qudrat az şimoli musulmon ba çanubi katolikī, dar Afriqo nihojat ƣajrioddī ast va sababhoi iste'foi Ahidço komilan ma'lum nest. Jak farzija in ast, ki vaj umedvor bud, ki sarvaziri nav Bello Buba Majgari, ki niz jak şimolī va jak musalmon ast, metavonad ba qudrat birasad va naqşi Bija dujumdaraça bud. Bo in jo on roh, Pol Bija 34 soli ojanda dar sari qudrat boqī mond. Ahidço vazifai xudro hamcun raisi hizbi hokimi Ittihodi Milliji Kamerun hifz kard, ammo Bijaro ba hajsi noibi prezident ta'min kard va tamomi dastgiriji xudro ba oxirin nişon dod va dar soli 1983 dar himojati Bijja ba sarosari kişvar safar kard.

Ammo, ba'dtar dar xudi soli 1983 munosibathoi Ahidço va Pol Bija ba tavri nazarras bad şudand va 19 ijuli soli 1983 Ahidço maçbur şud ba Faronsa hiçrat kunad va Bija nobud kardani ma'lumotnomahoro ba ū girift, alaxusus portrethoi Ahidçoro bo xud ivaz kard xuddorī va az qudrat dur kardani çonibdoroni Ahidçoro peş girift. 22 avgust Bija e'lom doşt, ki baroi sarnagun kardani hukumat jak dasisae oşkor karda şud va Ahidço dar in dasisa dast dorad. Hamzamon, Ahidço Pol Bijaro şadidan tanqid karda, ūro ba sūiistifoda az qudrat ajbdor kard. Bo vuçudi mijonaraviji rohbaroni xoriçī musoliha ƣajriimkon şud va 27 avgust Ahidço iste'foi xudro az vazifai raisi Ittifoqi milliji Kamerun e'lon kard.^[8] Mohi fevrali soli 1984 Ahidço va du şariki ū bo ittihomi kūşişi tabadduloti davlatī ƣoibona muhokima karda şudand va Ahidço ba qatl mahkum karda şud, garcande ki Bija ba'dtar ba habsi abad ivaz karda şud. Ahidço, dar navbati xud, iştirok dar tabaddulotro rad kard. Mohi apreli soli 1984 kūşişi digari tabaddulot ba amal omad. Taxmin meravad, ki on bo iştiroki Ahidço taşkil şudaast^[9].

Ba'dan, Ahidço bo navbat dar Faronsa va Senegal zindagī mekard. Ū dar Dakar 30 nojabri soli 1989 darguzaşt. Mohi dekabri soli 1991 vaj dar Kamerun rasman nomaş toza (reabilitatsija) karda şud^[10] va mohi ijuni soli 2009 sozişnoma dar borai dafni dubora dar Kamerun ba imzo rasid.

Varzişgohe dar Jaunde ba nomi ū guzoşta şudaast.

Ezoh

↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118647393 // Obщij normativnыj kontrolь (GND) (nem.) — 2012—2016.
↑ SNAC (ingl.) — 2010.
↑ Bibliothèque nationale de France identifikator BNF (fr.): platformai dodahoi boz — 2011.
↑ Encyclopædia Britannica (ingl.)
↑ Entsiklopedija Brokgauz (nem.)
↑ On The Question of Preventing Coups in Nigeria by Nowamagbe A. Omoigui. 29 maj 2021 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 26 avgusti 2017.
↑ The Bakassi Story
↑ Milton H. Krieger and Joseph Takougang, African State and Society in the 1990s: Cameroon’s Political Crossroads (2000), Westview Press, pp 65—73.
↑ Jonathan C. Randal, «Tales of Ex-Leader’s Role In Revolt Stun Cameroon», The Washington Post, April 15, 1984, page A01.
↑ Mamadou Diouf, Les figures du politique en Afrique (1999), page 84.

Adabijot

Amadu Axidƶo (Ljudi i sobыtija) // Novoe vremja. — M., 1960. — № 3. — S. 27.
Glickman, Harvey (ed.) (1992), Political Leaders of Contemporary Africa South of the Sahara, Westport, Connecticut: Greenwood Press, ISBN 0-313-26781-2 .

Pajvandho

[_c4645cd4be503196-1] Deutsche Nationalbibliothek Record #118647393 // Obщij normativnыj kontrolь (GND) (nem.) — 2012—2016.

[_374b6ab73bb59baf-2] SNAC (ingl.) — 2010.

[_9d4279311b0fd8ac-3] Bibliothèque nationale de France identifikator BNF (fr.): platformai dodahoi boz — 2011.

[_137e53d8d6fbc075-4] Encyclopædia Britannica (ingl.)

[_6b776a225e396579-5] Entsiklopedija Brokgauz (nem.)

[6] On The Question of Preventing Coups in Nigeria by Nowamagbe A. Omoigui. 29 maj 2021 sançida şud. Bargirifta az sarcaşmai avval 26 avgusti 2017.

[7] The Bakassi Story

[KT-8] Milton H. Krieger and Joseph Takougang, African State and Society in the 1990s: Cameroon’s Political Crossroads (2000), Westview Press, pp 65—73.

[WP-9] Jonathan C. Randal, «Tales of Ex-Leader’s Role In Revolt Stun Cameroon», The Washington Post, April 15, 1984, page A01.

[10] Mamadou Diouf, Les figures du politique en Afrique (1999), page 84.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]