Озарбойҷон: Тафовут байни таҳрирҳо

**Озорбайҷон**
*Azərbaycan Respublikası*
*Azərbaycan Jumhuriyati*
	Шиор: нест
	Суруди миллӣ: «{{{Номи суруди миллӣ}}}»
Рӯзи истиқлолият
Забони расмӣ	Озари
Пойтахт	Боку
Шаҳри калонтарин	Баку
Идораи давлат	{{{Сохтори давлат}}}
{{{Вазифаи сарварон}}}	{{{Сарварон}}}
Масоҳат; • Ҳамагӣ; • Фоизи об.	112-ум ҷой дар ҷaҳон; 86 600 км²; 1,6% %
Аҳолӣ; • Ҳамагӣ (2008); • Зичӣ	91-ум ҷой дар ҷaҳон; 8 621 000; 91,3 нафар/км²
Пули миллӣ	Манат
Интернет-Домен	.az
Коди телефон	+994
Соат	UTC
Имрӯз қисми	{{{Имрӯз}}}

Browse history interactively

← Фарқияти аввалина Фарқияти баъдина →

Content deleted Content added

ВизуалӣВики-матн

Inline

Нусха 12:44, 8 ноябри 2018

Озорбойҷон - кишварест. Пойтахташ Боку.

Ҷуғрофия

Таърих

Тақсимоти маъмурӣ

Аҳолӣ

Иқтисодиёт

Маориф

Маданият

Ин мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кӯмак кунед.
Дар сурати имкон ин ёддошт бояд дақиқтар ҷойгузин шавад.

@@ Сатри 65: / Сатри 65: @@
 '''[[Озорбойҷон]]''' - кишварест. Пойтахташ [[Боку]].
+== Ҷуғрофия ==
-Озарбойҷон, Ҷумҳурии Озарбойҷон, дар қисмати ҷанубу шарқии Қафқоз. Минтақа - 86,6 ҳазор метри мураббаъ. км Он дар шимол бо Русия, дар шимолу ғарб бо Гурҷистон, дар ғарб бо Арманистон, дар ҷануб бо Эрон, дар ҷанубу ғарби Туркия, дар шарқ бо баҳри Каспий шуста мешавад.
-Озарбойҷон аз оғози асри 19 то соли 1918 қисми давлати империяи Русия буда, аз соли 1918 то соли 1920 давлати мустақил буд, аз соли 1922 то соли 1991 қисми СССР буд. 30 августи соли 1991 истиқлолияти давлатӣ эълон шуд (санаи расмии истиқлолият - 18 октябри соли 1991). Сармоя ва калонтарин шаҳри Озарбойҷон Баку. Ҷумҳуриҳои Тоҷикистон ду сохтори маъмуриро дар бар мегиранд: Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Демократии Ҷумҳурии Даға-Карбах аз Озарбойҷон (то соли 1991 ин минтақаро ташкил медиҳад), ки асосан аз ҷониби Арманистон зиндагӣ мекунанд. Қариб нисфи қаламрави Озарбойҷон аз кӯҳҳоест, ки ба системаи Қафқозтарин дар шимолу шарқ дохил мешаванд (кӯҳҳои Бадахшони Бадахшон бо Бадахшон баланд, 4480 м, Боковой бо баландтарин Шаҳҷаг, 4250 м) ва Қафқози Кавказ дар ғарб ва ҷанубу ғарби. Кӯҳҳои баландтарини Қафқозии Бузург бо пиряхҳо ва дарёҳои кӯҳистонӣ тавсиф карда мешаванд, кӯҳҳои миёнаҳолӣ аз тарафи чуқурҳои чуқурӣ пошида мешаванд. Аз ғарб ба шарқ, кӯҳҳои Қафқози Бобоус тадриҷан тадриҷан ва пас аз он бо системаи пуриқтидори паст қарор гирифтанд. Дар кӯҳҳои Қафқози Кӯҳистон баландтар аст, онҳо аз қаторкӯҳҳои сершумор ва велосипед дар вулқони Карабах бо вулқони вулқони нобудшуда иборатанд. Дар ҷанубҳои дурдаст, дар кӯҳҳои Лигарор, ки аз се марҳила иборат аст, иборат аст. Масоҳати асосии баландтарин Таллиқ ба қарибии 2477 м аст, кӯҳҳои Қафқозтарин ва Қафқози Кавказ бо тақсимоти васеи Қора-Аракз тақсим мешаванд.
+== Таърих ==
-Дар шимолу ғарби Қафқозии Бузурги Қусар. Дар қисмати шимолу шарқии шимолу ғарбии Қора-Арака системаи теппаҳо, қаторкӯҳҳо ва водиҳо мебошанд; Заминҳои алюминий дар марказ ва шарқ ҷойгиранд, дар соҳили баҳр ҷойгир будани дарёи Кӯр вуҷуд дорад. Ҷазираи Апшеронуси паст ва Қалъаи Қора ба баҳри Каспӣ амиқтар аст.
-Наҳрҳо ва кӯлҳо
+== Тақсимоти маъмурӣ ==
-Зиёда аз 1,000 дарёҳо тавассути қаламрави Озарбойҷон мегузаранд, вале танҳо 21 нафарашон дарозии зиёда аз 100 км доранд. Кура, бузургтарин дарёи Transcaucasus, ҳудуди Озарбойҷон аз шимолу ғарби ҷанубӣ мегузарад ва ба Хазари баҳр мегузарад. Қудрати асосии Кӯр ин Аракс аст. Аксарияти дарёҳои Озарбойҷон ба ҳавзаи Куба тааллуқ доранд. Наҳрҳо барои обёрӣ истифода мешаванд. Қӯрғонтеппа бо нерӯи барқ дар Мянчевир ва обанбори Мингарурт (605 кв. Дар Озарбойҷон, 250 кӯл, ки аз онҳо калонтар аст - кӯл. Ҳисжикабул (16 кв .м) ва кӯли. Buyuksor (10 кв.
-Климат. Аксари Озарбойҷон дар минтақаи субтропикӣ қарор дорад. Дар дохили кишвар якчанд намуди иқлим, аз субтропикии хушкӣ ва намӣ (Лекоран) ба кӯҳҳои кӯҳӣ (кӯҳҳои баландтарини Қафқозии Бузург) вуҷуд доранд. Ҳарорати миёнаи солона аз 15 ° C дар дарвозаҳо то 0 ° C дар кӯҳҳо. Ҳарорати миёнаи моҳи июл аз 26 ° C дар баландкӯҳҳо то 5 ° C дар баландкӯҳҳо ва дараҷаи миёнаи моҳона аз 3 ° C то -10 ° С тобистон хушк аст. Боришот тақрибан 200-300 мм дар як сол дар ҳудуди 200-300 мм дар қишлоқҳо (дар минтақаи Баку камтар аз 200 мм), 300-900 мм дар доманакҳо, 900-1400 мм дар баландии Қафқози Бобоҷон, то ба 1700 мм дар сатҳи Лангарар. Дар Ланкaran, боришии ниҳоӣ дар фасли зимистон, дар кӯҳҳо ва доманакӯҳҳо - апрел - сентябр.
-Сабзавот
-Дар бештари растаниҳо беш аз 4,100 намуди зироатҳои Озарбойҷон вуҷуд доранд (9% онҳо аз ҳад зиёд ҳастанд, аз ҷумла пиряди Eldar, Hirkan Boxwood, Lenkoran acacia, Хазпӣ, баъзе намудҳои astragalus ва ғайра). Дарвозаҳои хушк бо нимҷазираи биёбон ва биёбон фаро гирифта шудаанд
-растанӣ (бо баланд бардоштани дарахтҳо ва намакҳо), инчунин растаниҳои субтропикӣ. Аксари намакҳои намак пайдо мешаванд. Дар баландкӯҳҳои баланд ва доманакӯҳҳо аз тарафи ҳайвоноти зардобӣ ва токзорҳо, буттаҳо, нимпайкараҳои чорвопарварӣ ишғол мешаванд. Кӯҳҳои ҷанубии Қафқозии Бузург, қисматҳои Қафқозии Қафқоз, инчунин қитъаҳои Талал дар баландии 600 то 1800 м, бо ҷангалҳои олудагма, Хору, Қафқоз, Қутқон, Acacia ва хокистарӣ фаро гирифта шудаанд. Ҷангҳои Тугай, талх ва ҷангалҳои алдер-лапиновӣ дар дандонҳои тару тоза мерӯянд. Дар баландкӯҳҳо ҷойгирҳои зеризаминии зеризаминӣ мебошанд. Дар баландии баландтарин дар қубурҳои алпинтиви мавҷуданд.
-Фаҳнаи Озарбойҷон тақрибан 12 ҳазорро ташкил медиҳад
-намудҳо, аз ҷумла 623 намуди вертолетҳо (зиёда аз 90 мм, тақрибан 350 намуди паррандагон, беш аз 40 намуди хазандагон, беш аз 80 намуди моҳӣ, боқимондаи сиклостомҳо ва амфибиён) мебошанд. Дар соҳилҳо, ҷӯйборҳо, ҷонбаҳо, гургонҳо, дӯхҳо ва шаппакҳо одатан маъмуланд. Дар водиҳои Қуба ва Аракс, пашшаҳои ваҳшӣ, рангҳо, чархболҳо, шифобахшанд. Гӯшт, Донестан, ҷамоат, бузҳо, гиёҳҳои гиёҳ, пой, lynx, кошонаи ҷангал, mouflon ва leopard дар кӯҳҳо зиндагӣ мекунанд. Ҳайвонот ба монанди зуком, садака, сагчаҳо, амазҳои амрикоӣ, nutria, сӯзишворӣ. Дунёи паррандагон хеле гуногун аст (pheasants, partridges, гулҳои сиёҳ, ва ғайра), махсусан waterfowl. Бисёри онҳо ба зимистонгузаронӣ (орд, гиёҳ, шамолҳо, гелҳо, пусисанҳо, фламингҳо, морорантҳо ва ғайра) меоянд. Бисёре аз боғҳои тиҷоратӣ дар баҳри Каспӣ пайдо мешаванд (лаблабу, stellgeon stellgeon, beluga, герб, kutum, roach, asp, lamprey, sprat, ва ғайра) ва мӯҳрии Хазар аз саги.
-Вазъияти муҳити зист
-Ҷазираҳои Абшерон ва дигар соҳаҳои соҳилӣ дар минтақаҳои аз ҳама осебзадаи ҷаҳон бо сабаби ифлосшавии ҳаво, об ва ифлосшавии хок мебошанд. Заҳролудшавии хок ва обҳои зеризаминӣ бо истифодаи DDT ва заҳролудҳои заҳролуд барои парвариши пахта Хавфнокии ҳаво бо партовҳои саноатӣ дар Сумгаит, Баку ва дигар шаҳрҳо алоқаманд аст. Манбаи асосии ифлосшавии баҳр ин саноати нафтӣ ва нафту газ мебошад.
-Флора ва ҳайвоноти зебои кишвар ба таъсири сахттарин антропогенӣ дучор меояд. Дар ҷангалҳо ва чарогоҳҳо ҷангалҳо зарар мебинанд. Аз сабаби вайроншавии он, заминҳои кишоварзӣ васеъ мегардад.
-Дар Озарбойҷон, кор дар самти ҳифзи муҳити атроф кор мекунад. Барои нигоҳ доштани баъзе соҳаҳои ҷангалҳои табиӣ, гиёҳхӯрӣ ва намудҳои ҳайвоноти нодир, аз 14 захираҳо ва 20 захираҳо офарида шудаанд. Хусусияти муҳофизаткардашуда ва зоопарк, зардолу, карбон, бузҳо, moufflon, гиёҳхор ва садақа махсус муҳофизат шудаанд.
-Аҳолӣ
-Тибқи натиҷаҳои барӯйхатдории охирини СССР, соли 1989 дар Озарбойҷон аз 7029 ҳазор нафар аҳолӣ, Озарбойҷони азиз (пеш аз таъсис додани шӯравии Озарбойҷон дар соли 1936, тоҷикони Қафқоз, мусулмонони Transigraphic or Turkish Caucasian) 5813 ҳазор нафар ё 82,7 %
-Аз ҳама ақаллиятҳои этникӣ русҳо (5,6%) ва арманониён (5.5%) буданд. Илова бар ин, Лезгинс (4.3%), Avars, Украина, Тоҷикон, яҳудиён, Талал, Туркҳо, Гурҷистон, Курд ва Уддиҳо дар инҷо зиндагӣ мекарданд. Баъд аз он ки дар байни халқҳои Озарбойҷону Арманистон дар Сумгаит ва Нагор-Гарбах ва дар натиҷаи азхудкунии аҳолии русӣ ва евроҳо, қисми даромади Озарбойҷон 89 фоиз, дар ҳоле ки ҳиссаи русҳо то 3 фоиз коҳиш ёфтаанд (аз 1995).
-Њиссаи никоњи омехта хеле паст аст. Бо вуҷуди зудшавии шаҳрсозӣ ва тағйироти иҷтимоӣ, робитаҳои наздики оила дар оилаҳои Озарбойҷон, ки дар ҳаёти шахсӣ ва ҷамъиятӣ, сиёсат ва тиҷорат нақши муҳим мебозанд.
-Забони давлатӣ забони давлатӣ буда, забонҳои туркӣ ва наздики Туркия ва Туркманистон мебошад. Нақши забони русӣ дар солҳои 1990 ба таври назаррас коҳиш ёфт.
-Дар соли 2001 тахминан маълум шуд, ки кӯдакон ва наврасони то синни 15-сола 32% -и аҳолӣ, гурӯҳи аҳолии аз ҷиҳати иқтисодӣ фаъол фаъол (мардони синни 16-62-сола, занони синни 16-57 сола) - 59%, мардони пиронсолӣ - 9%. Озарбойҷон бо сатҳи баланди афзоиши аҳолӣ тавсиф шудааст: дар давраи аз соли 1979 то соли 1989 дар як сол 1.7% буд. Дар солҳои 90-ум, суръати афзоиши аҳолӣ коҳиш ёфтааст: аз соли 1991 то 1998-ум онҳо ба 0,5-0,7 фоиз дар як сол тахмин шуданд, дар соли 2001 онҳо 0.3 фоиз буданд. Ҳаҷми тахминии соли 2001, 63 сол (58,6 мард ва 67,5 сол барои занон). Мазмуни фавти кӯдакон 83.08 ба 1000 навзод.
-% аҳолии кишвар дар шаҳрҳо зиндагӣ мекунанд, беш аз нисфи онҳо дар Бюрои Бузург ва Сумгаит мутамарказ шудаанд. Аҳолии Бохтар, пойтахти бузургтарин шаҳри кишвар 1,228,5 ҳазор нафарро ташкил медиҳад, ки дар маҷмӯъ дар маҷмӯъ 2071,6 ҳазор шаҳрванди калонтарини кишвар - Эянҷа (294,7 ҳазор), сеюм Сумгайт (279.2) ҳазор) Дигар шаҳрҳои бузург - Менечюр, Али-Байрамли, Нахичеван, Лентагара.
-Дин
-Дини асосии Озарбойҷон Ислом аст. Бо гузашти низомии Шӯравӣ дар Озарбойҷон, давраи барқароршавии ислоҳот оғоз ёфт. Аксарияти мусулмонони Озарбойҷон аслан аз мактабҳои Ҷафарӣ (Мазҳаб) дар Шийм буданд. Тақрибан 70% ҳамаи мусулмонони кишвар шианҳо, 30% Суннӣ мебошанд. Ҳамчунин ҷомеаҳои православӣ ва яҳудӣ дар Озарбойҷон вуҷуд доранд.
 == Аҳолӣ ==



Шиор: нест
Суруди миллӣ: «{{{Номи суруди миллӣ}}}»
Рӯзи истиқлолият
Забони расмӣ	Озари
Пойтахт	Боку
Шаҳри калонтарин	Баку
Идораи давлат	{{{Сохтори давлат}}}
{{{Вазифаи сарварон}}}	{{{Сарварон}}}
Масоҳат • Ҳамагӣ • Фоизи об.	112-ум ҷой дар ҷaҳон 86 600 км² 1,6% %
Аҳолӣ • Ҳамагӣ (2008) • Зичӣ	91-ум ҷой дар ҷaҳон 8 621 000 91,3 нафар/км²
Пули миллӣ	Манат
Интернет-Домен	.az
Коди телефон	+994
Соат	UTC
Имрӯз қисми	{{{Имрӯз}}}