Дидани манбаъи Амстердам

{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Амстердам
 |тасвир                  = {{Фотомонтаж|position=center
| photo1a = RijksmuseumAmsterdamMuseumplein2.50,1.jpg
| photo2a = KeizersgrachtReguliersgrachtAmsterdam.jpg
| photo2b = Paleis op de dam.JPG
| photo3a = Concertgebouw3x2.jpg
| photo3b = Replica VOC-schip Amsterdam.jpg
| photo4a = Amsterdam rainbow coffeeshop.jpg
| photo4b = Amsterdam red light district 24-7-2003.JPG
| photo5a = Zuidas by night, Amsterdam.jpg
   | size = 260
   | spacing = 2
   | color = #FFFFFF
   | border = 0
   | foot_montage = {{nobreak|Сверху вниз, слева направо: [[Рейксмюзеум]],}}<br>{{nobreak|[[каналы Амстердама]], [[Королевский дворец (Амстердам)|Королевский дворец]] на [[Площадь Дам|Площади Дам]],}}<br>{{nobreak|[[Консертгебау]], [[Музей судоходства (Амстердам)|Национальный музей судоходства]],}}<br>{{nobreak|[[кофешоп]], квартал красных фонарей [[Де Валлен]],}}<br>деловой район [[Зёйдас]] ночью}}
 |кишвар                  = Нидерланд
 |герб                    = Wapen van Amsterdam.svg
 |флаг                    = Flag of Amsterdam.svg
 |описание герба          = Герб Амстердама
 |описание флага          = Флаг Амстердама
 |ширина герба            = x100
 |ширина флага            = x100
 |lat_deg= 52|lat_min= 23|lat_sec=
 |lon_deg= 4|lon_min= 54|lon_sec=
 |CoordAddon              =
 |CoordScale              = 
 |ЯндексКарта             = http://maps.yandex.ru/?text=Нидерланды,%20Амстердам&sll=4.882954,52.340469&sspn=1.406223,0.645986&l=map
 |провинция               = Северная Голландия
 |глава                   = Эберхард ван дер Лан
 |дата основания          =
 |первое упоминание       = 1275
 |прежние имена           =
 |статус с                =
 |площадь                 = 219,4
 |население               = {{Рост}}825 080<ref name="dem">{{cite web|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=37230ned&D1=0,17&D2=39,66,88,121&D3=(l-4)-l&VW=T|title=Bevolkingsontwikkeling; regio per maand|date=2013-05|publisher=Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag|description=Amsterdam|lang=nl|accessdate=2013-06-26|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HlgSXV7y?url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL|archivedate=2013-06-30}}</ref>
 |год переписи            = 2016
 |плотность               = 4768
 |агломерация             = 
 |национальный состав     =
 |конфессиональный состав =
 |этнохороним             = амстерда́мец, амстерда́мка, амстерда́мцы<ref>{{книга
 |автор         = Городецкая И.Л., Левашов Е.Амстердам
 |часть         = 
 |заглавие      = Русские названия жителей: Словарь-справочник
 |оригинал      = 
 |ссылка        = https://books.google.ru/books?id=Do8dAQAAMAAJ&q=амстердамка&dq=амстердамка&hl=ru&sa=X&ei=qtL5UPz7OOaC4ATq-4CgBQ&ved=0CEwQ6AEwBg
 |издание       = 
 |ответственный = 
 |место         = М.
 |издательство  = [[АСТ (издательство)|АСТ]]
 |год           = 2003
 |том           = 
 |страницы      = 27
 |страниц       = 363
 |isbn          = 5-17-016914-0
}}</ref>
 |телефонный код          = +31 020
 |почтовый индекс         =
 |почтовые индексы        = 10xx
 |автомобильный код       = 
 |вид идентификатора      = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |сайт                    = http://www.amsterdam.nl/
 |язык сайта              = nl
 |язык сайта 2            = 
 |язык сайта 3            = 
 |язык сайта 4            = 
 |язык сайта 5            = 
 |карта страны=0
 |карта региона=0
 |карта района=0
 |add1n={{+ПозКарты
 |Порядок=ББ
 |Инфобокс=да
 |Позиционная карта  = Нидерланды
  |Размер карты     =
  |Рамка  = 0
  |Вид карты  = LocationAmsterdam.png
 |Позиционная карта 2 = Нидерланды
  |Размер карты 2     =
  |Рамка 2 = 0
  |Вид карты 2 = Gem-Amsterdam-2014Q1.jpg
 }}
 |add1=
}}

'''Амстерда́м''' ({{lang-nl|Amsterdam}} {{IPA|[ˌɑmstərˈdɑm]}}) — [[пойтахт]]и расмӣ (ҳукумат дар Гаага ҷойгир аст) ва шаҳри бузургтарини [[Нидерланд]], бандари баҳрӣ ва маркази муҳими иқтисодию мадании мамлакат.

Номи шаҳр аз ду калима иборат аст: «Амстел» ва «дам». Амстел — номи дарё, ки худи шаҳр дар соҳили он қарор дорад ва калимаи «дам», ки маънояш сарбанд тарҷума мешавад. Дар [[асри XII]] ин шаҳр ҳамчун деҳаи хӯрди моҳигирон вуҷуд дошт ва дар вақти асрҳои Заррини Ҳоланд, Амстердам ба яке аз бандаргоҳҳои муттарақии ҷаҳон ва маркази бузурги савдо табдил ёфт.

== Аҳолӣ ==
Аҳолиаш 761395 нафар (бо атрофаш) ва бо қисми агломератсияи Рандстад 2,2 млн нафар; гуногунмиллат (177 миллату халқият), сернуфус- таринашон суринамҳо, марокашиҳо ва туркҳо. Амстердам дар резишгоҳи дарёи Амстел, назди халиҷи Эйсселмер воқеъ гардида, мавқеи мусоиди нақлиётию географӣ дорад. Каналҳои сершумор, шоҳроҳҳои автомобилгард, роҳи оҳани Амстердамро бо Гаага, Роттердам, Баҳри Шимолӣ ва дарёи Рейн мепайванданд. Амстердам калонтарин ва баъди Роттердам дуюмин бандари бузургтарини ҷаҳон (гардиши бор 70,4 млн т, 1 млн контейнер дар як сол маълумот, соли 2010) буда, пешбандараш дар Баҳри Шимолӣ воқеъ аст. Дар Амстердам саёҳати баҳрӣ (то 100 ҳазор сайёҳ дар мавсим) ва дарёӣ (то 60 ҳазор) ба роҳ монда шудааст. Метрополитен дорад. Амстердам дорои аэропорти байналмилалии Схипхол (яке аз даҳ аэропорти бузургтарини олам) аст. Аввалин бор чун маркази тиҷоратӣ ва молиявӣ соли 1275 номбар шуда, солҳои 1975—1806 пойтахти Республикаи Батав ва аз 1806 пойтахти Шоҳигарии Нидерланд мебошад.{{Wikidata/Population}}

== Иқтисод ==
Амстердам имрӯз яке аз марказҳои муҳими муносибатҳои иқтисодии Европа аст. Дар он қароргоҳи чандин ташкилотҳои байналхалқӣ ва саридораҳову намояндагиҳои зиёда аз 1,8 ҳазор ширкатҳои хориҷӣ, беш аз 70 намояндагии бонкҳои пешрави хориҷӣ мавҷуданд. Аз соли 2000 инҷониб дар Амстердам қароргоҳҳои Иттиҳодияи биржавии «Euronext» (баъди биржаи Лондон 2-юмин дар ҷаҳон, бо гардиши солонаи 2,3 трлн евро), ING Group, TNT Ekspress, Philips ва ғ. воқеъ гаштаанд. Амстердам яке аз бузургтарин дар ҷаҳон маркази сайқалдиҳӣ ва савдои алмос, тарғибу интишори мӯди олӣ, парваришу савдои гул мебошад. Корхонаҳои асосии саноатӣ дар атрофи шаҳр ҷой гирифтаанд. Соҳаҳои муҳимтарини саноати Амстердам: хӯрокворӣ, пивопазӣ (қароргоҳи компанияи «Heineken»), полиграфӣ, мошинсозӣ, электротехникӣ, электронӣ, химия, истеҳсоли маҳсулоти нефт, чӯбгарӣ, дӯзандагӣ. Дар Амстердам академияи илмҳо, якчанд институтҳои тадқиқоти илмӣ, зиёда аз 20 маркази илмию тадқиқотии соҳаи информатика, тибби биологӣ, илмҳои гуманитарӣ, ду донишгоҳ фаъолият доранд.

== Сайёҳӣ ==
Амстердам маркази туризми коршиносӣ ва омӯзишӣ низ аст (соле беш аз 4 млн сайёҳ). Дар Амстердам соле зиёда аз 40 конференсия, намоишгоҳ ва симпозиумҳои байналмилалӣ баргузор мешаванд. Амстердам зиёда аз 300 меҳмонхонаи дараҷаи гуногун дорад. Дар Амстердам 8 ҳазор ёдгориҳои таърихӣ ва ҷойҳои тамошобоб, 141 нигорис-тони бадеӣ, 42 музей, 45 кинотеатр, 55 театр ва толори консертӣ ҳастанд. Амстердам-ро Венетсияи Шимолӣ низ меноманд. Дар он 28 боғ (Фонделпарк, Сарфатипарк ва ғайра), 165 канал ва 1281 кӯпрук мавҷуд аст. Боғи ҳайвоноташ 6 ҳазор намуд ҳайвон дорад. Биноҳои ҷолибаш бо услубҳои ба ном «эҳёи голландӣ», класситсизм, готикаи нави нидерландӣ ва ғ. бино шудаанд: хонаҳои савдогарон (дар соҳили каналҳо), ратуша (ҳоло қасри шоҳ), бинои Музейи давлатӣ, калисоҳои Ҷанубӣ, Шимолӣ, Ғарбӣ, бинои Компанияи Ост-Инд ва ғ. Соли 1928 дар Амстердам Бозиҳои олимпии 9-ум баргузор гардида буд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.iamsterdam.com/ I Amsterdam]{{ref-en}}
* [http://www.amsterdam.nl/ City of Amsterdam]
* [http://sradio.ru/city/%C0%EC%F1%F2%E5%F0%E4%E0%EC FM радио из Амстердама] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130812013507/http://sradio.ru/city/%C0%EC%F1%F2%E5%F0%E4%E0%EC |date=2013-08-12 }}
* [http://www.amsterdamhotspots.nl/ Amsterdam Hotspots]

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ||1}}
{{Пайвандҳои беруна}}
{{Пойтахтҳои Аврупо}}

[[Гурӯҳ:Амстердам]]