ciwsace kakawsan nu Sakizaya a sakatizeng banggu

[[kakuniza:Nuwatan o Kumud]]
[[kakuniza:saydan atu micudaday 2018]]
u sayaway a musakamu tu [[:zh:祖先|kakawsan]] nu [[sakidaya|Sakidaya]] (撒奇萊雅人的祖先).
[[tangan:Patuduay撒奇萊雅族祝禱司.jpg|alt=Patuduay撒奇萊雅族祝禱司.jpg|thumb|Sakizaya a mapalaway]]

== u kakawsan nu mita u Sakidaya ==
   
u sayaway a musakamu kaku tu kakawsan nu [[Sakizaya a binacadan|Sakidaya]], anu duducen ku nakamuwan nu babalaki sa, u namakaydaay kita i nuwaliyan, i tebateban  nu [[bayu]] saan ku kamu nu babalaki nu mita (hanca mahida ku kamu nu heni sa, nika caay tu pakaduduc kita tu kamu nu babalaki), sakamu sa ku babalaki sa, yu amapalid ku [[kakawsan]] nu Sakidaya sa, u namibutingay ku sakaudip nu heni i tawya saan, u kakawsan nu Sakidaya sa, u malkakaay a tatusa, u masakapahay henay atu limecedan, u sabaw tu pitu ku mihecan nu kaka u limecedan henay ku sausi; u saba tusaba sa u sabaw tu limaay henay ku mihecan nu saba, maladay kuheni tabayu mibuting tu sapahabay tuiluma'ay, ahica naca kyahaw? u wawa henay ku nikaudip nu heni sa, matineng tu tabayu mibuting tu sapahabay tu babalaki, hatida ku nikatineng nuheni a sibalucu' mudateng.  

== mabahilay a calkakaan ==

=== u kungku nu [[:zh:撒奇萊雅族|Sakizaya]]===
idaw (izaw) ku yadahay a kungku nu [[lalangawan]] nu mita, nika, caay kaw yadahay ku nasulitan a kungku. niku u tatenga'ay a kamu nu babalaki numita kuyniyan, a hicanaca inayi' kumatinengay mu duduc misulit, kyu caay kayadah ku malacudaday a kungku, ayda wahacacay hanaku mu duduc misulit, ku nakamuwan nu babalaki ngay matineng amin ku teluc nu Sakidaya, katukuh i telucnuteluc nu sakidaya.

==== madaceb nu baliyus ([[baliws]]) ====
malingatu tu kaku amu sakamu tu na kungkuwan pakacaw i [[balunga]], mahini sau i tawya a demiad mahida tu ku heni, mamin sa henay namalanam sa, mubangad tu lalusidan pata balunga a tabayu mibuting, i telung hanay mubangad sa; tadu' (haciu) saca muba'sing ku kaka tu limecedan, sakamu han nu saba ku kaka nida: amana tu katabayu ayda, hakya cikakapah ku culil nu mita han nu saba ku kaka, nika, apacici tu ku kaka atabayu mibuting. anu caay ka tabayu sa awhica ku kakanen nu iluma'ay, saan kunipatukil nu kaka kyu pacici tu a tatusa tabayu mibuting.

==== habelutan nu baliyus ====
katukuh ku heni i pabutingan sa, lingatu sa henay ku heni mibuting , tadu' seli'saca ku cudetay a [[bali]], caay ka masumad kina demiad satu nga liwngiw ku heni, nika, ahican naca mubelih inywtu ku tabakiyay a bali, kasenun satu maniyulay ku tabakiyay a bali, musadakadakay tu ku heni a pacuna tu balunga sa. nika ahicahican nu heni pacuna ku balunga sa, a mademec nima ku icelang nu baliyas. tadu' ngeli' saca ku sapacuna, sadikuday hepipi' satu ku heni i balunga, ahican henay inayi' tu ku ingaingay mulekal kunapalid satu ku heni miladay tu nika likid nudawhang atu niyup nu bali.

==== u mamapatay tu ku sausi nu heni ====
namahida satu, laday satu tu nikabahil nu bali, ahican milalebu ku icelang nu npiyup nu bali saw? tumitumi'an i teban tu nulabi, maseli' tu ku bali, mahidahida u mikabitay ku balunga nu heni i tukus, debu satu ku heni tatukus, mabilil tu ku heni a mukilim tu tatuduhen a kasuy, niku inaynayi' ku kasuy sa, ala hatu nu heni ku namaka balungaay a sapad, patatukus mutuduh, cayhen ka tenes, tadu' selebsaca kya tukus mulenek, mapaaw ku heni sa, kalamkam satu muculu', tulalusidan a pakacaw i pabaw nu balunga, cayhen katenes tadu' siway saca ku kikul nu sangidiu, micaliway i tuheniyan ku adidi'tu a masapadec ku heni, dateng satu ku heni miadih samtek han nuheni amiadih sa, alaw u sangidiway a buting kya nituduhan nanay nu heni a tukus, madang dang kya [[kulul]] kyu milaliway i tuheniyan kyu mulenek.

==== mapaseta i balunga ====
namahida satu laday sananay tu kuheni tu culil nu dawhang, u kinapatayay tu kunidateng nuheni a kinapalid, matenes matenes ku [[demiad]], i nayi' tu ku [[nanum]] i nayi' tu ku kakanen ahicahican henay musaungay, misadaadaang tu kuheni , anu idaidaw tu ku micaliwalay a balunga nasa, i cuwa saw inayi' ku tekiteki nu caca cacay aca nu micaliwayay a balunga, matenes tu caay kan caay pinanum, mapatay nu pateluh atu ngaluh, seta'satuway kuheni i pabaw nu balunga , namahida satu pinaay tu hakiya ku demiad mapaseta' i balunga, nengil satusa kuhenisa i dadisapan tu nu [[tumay]] a pala kuheni .

==== palalacal mukilim tu tademaw ====
tatukusay twalu kita sa kuheni, misaliuliut tu liwliw nu buyubuyu'an , mi palita anu idaidaw tu ku [[tademaw]], itini i liwliw nu pala, ngay mipalita i cuwa kina pala saw, nasa mu dateng ku heni, nika tatipen nukaka mukilim ta amisen nu saba mukilim, u kakasa katukuh i pispis nu [[buyu']] sa, liyuten nida talanu tipanen tu taamis hanida ku culil, u saba tunusaba sa makatu kuh imakaamis, sa liyuten nida ku cungus nu buyu' tanutipan, makadih tu nanum nu bukelal kinacebu' satu mililuc cinida, u kaka hantutunu kaka sa, mabaat henay makadih tu mililucay nu wawa, maduba' tu a tayda amipalita, nika katukuh satu i nuayaw ansa, samtek satu miadih sa, caay kawcima alaw u sabaay tunida, a awaw satu tungangan, tatakec satu muwangic kuheni<br />a tatusa, pa sasukas satu kuheni tayda i nika pacahcahan nuheni, misabaluhay tu mudateng kuheni a tatusa.

==== misabalucu' mukilim tu nyadu' ====
dateng satu kuheni a caay anu mihicahica sa, acika eneng sakita muhalhal satu, kyu mabilil tu musilmud tu balunga, a maydih tu tabayu mu kilim tu nyadu'ay kuheni, hamin sahenay masanga', u belut tu pakabalunga  mukilim tu nyadu', tabayu satu sa daadaang sa tuway, ta amisen hakya ta tumulen hakya satu, malawylaw tu balucu' caay pakatepa tu tata laayawen, sa liwliwt satu i bayu makakilim tu dadan, mubelih mubelih aca kuheni a tatukus.

==== siwaden tu nu heni ku sadateng nu balucu' ====
nanutawya a demiad sa lucud satu kuheni musinanut tu balucu', u saka caayay tu pidateng tu sakata nyadu' a nadatengan sa a mahida tuwaca malalum kunidateng saan, a eneng sananay tu kita i tini satu a ma sasakamu kuheni, kyu sasa' satu ku balucu' nuheni caaytu pisa kucukucung mudateng.  

===== misa baluhay tu maudip =====
namahida satu salucud satu kuheni misanga' tu luma' a enengan ma laluung, saicelang satu kuheni maudip, talabayu mibuting tabuyu' maluk tu umah a tatusa, caytu pi sadatedate tuy canacanan a dadatengen, sa sekel satu misa icelang maudip kuheni, ma tenesmatenes la acawa satu kuheni a tatusa i tini i tumay a palaan maudip. matenes mabuwah mabuwah ku wawani Sawmah aci Kayu, katuudkatuud kunikasa [[binawlan]] nu nyadu', sakamu satu ci Kayu tu wawa nida, mahini balaki tuwaca kuni kaudip niyam a tatusa, anu mapatay satu kami sa, itidan i cacekulan tu demiad kami mutadem, satu ku kamu ni Kayu tu wawa nida, tatenga' mapatay satu ci Kayu tadem hantu itida inuayawan nu cace kulan, misuayaw tu namaka waliay abali, anu beliw anusa kubali amiladay kaku tubali taluma' i nyadu' numaku, u sananay kyu tadem hantu itida, katukuh ayda idatukya ku ukak ni Kayu aci Sabak.

==== u wawa tu kumi kutayay tuci kayu ====
nadikudan satuway sa, u wawa tu ni Kayu aci Sabak ku mukeliday tu nyadu', sakamu satu ku sakakaay a wawa ni Kayu tu ci Namuh u Kayu, sakamusatu ci Namuhu Kayu tu katuuday: binawlan ayda amisa kapah tu kita tuluma' nu nyadu' nu mita.

satu ku nipitungih tu sasakamun i katuuday, sakamu satuway sa: nanu tawya i kakalingatuan nu kakawsan nu Sakidaya, maudip i tumatumayan a pala, i sayaway misanga' kuheni tu tada luma', a malingatu tu mi sabaluhay maudip, ahican caay pisanga' tu luma' satu kinidateng nuheni, kyu sanga' satu patideng tu kakitidaan tu masaluma'ay a luma', tu kakitidaan nu mita nama kayni kukaka lingatuwan, nu kakawsan nu mita amueneng itini i Taywan a kanatal, ma ngelu' kuheni misuayaw tu kakalingatuwan misabaluhay maudap, mibuting kuheni patadas henay tu umaumahan, malabades kunikaudip taluayaw itawya, salingatu sahenay i tawyasa u sabaluhay amin ku sadikec maudip, walwalsay tayni i taywan inaynayi' kunidikec, matenes kumihcan alaw siwawa alaw mabuwah ku sunasun, cilacilasa alaw mabuwah mabuwah ku tademaw nu nyadu'ay.

==== malingatu tu patideng tu selal ====
u duma tu a mihcan masumad tu kunyadu numita i tumay, udumatu kunika sanyadu' nu kakawsan numita itawya, sakasaan katuud tu ku tademaw, sakamu satu kubabalaki u tatekilan tu nunyaduay', masasakamuwamay satuway tu katuuday, mahica pa saupuen numita ku masakapahay satuway, hetik sahenay ku kamusa unika kasenun sa sipakaydaay, kasenun malaheci ku kawaw, i tawya u masakapahay nu nyadu sa tusa idaw ku sepat kya, hatini ku sayaway nu [[selal]] ita u Sakidaya, patudu' satu ku selal tu sayaway a [[tumuk]] sa ci Kayu u pihu, u cacangadan nu nyadu' a situmuk itawya, nanutawya kalingatuwan nu Sakidaya pasaselal, palilul satusa walu a mihecan kina cacay pasaba, u tumuk hatusa anucaay henay kahepipi' caay paduma tu tumuk, hayni kapatay kya paduma tubaluhay a tumuk, mahida kunika salingatu nu kakawsan nu mita, patideng tu selal atu tumuk.  

=== mabuwah tu kakawsan nu Sakidaya ===
nadikudan ni Kayu sa, mabuwah mabuwah ku tademaw nu nyadu', caaycaay ka taneng tu kakalukan tu umah, adaaw tu tu kakalukan kyusa misa mawmaw tu ku binawlan a mulakuyt tu talawadaw, atayni i saetip mikaykung tu a hebalay umaumahan, masasakamu tu ku babalaki nu nyadu', tu ahican ku sapilakuwyt tu talawadaw, kina pina amilubang i nayi' ku heci nuni pilubang, kina pinapina muliyaw muliyaw i nayay tu ku laheci, satedep sahenay nayi' kutekiteki' matenes, u duma a demiad tadu' telas saca ku kamu tu sapi lakuwyt tu talawadaw, sakamu satu ku tumuk pa saupupuu tubabalaki nu nyadu', sa kamu satu ku tumuk, mahidap ma cacelcel tu kunikaluk tu umah sa, si adaaw tu tukakalukan ku duma  anu mahidasa a matate ngil kita tu sapilakuyt tu sauwac nu nanum, satu kukamu nu tumuk i katuuday, wa satu amin ku binawlan, malalihulihut tu ma sasakamu amin tu namaka balucu'ay asasakamuen. 

==== misabalucu' tu ku binawlan a tanutipan ====

hamin satu namilubang ku katuudatay, laluwaluwah satu ku masakapahay nu selal, tengil hansa alaw wa papisanga'en tu [[kakelic]] ku selal, satupin tu lalusidan nu pay lumaluma', namahida satuway tucila a demiad, pa saupun aca amin ku inyadu'ay a tademaw amin, patinengsatu ku tumuk i katuuday hinisatu, binawlan binawlan ayda amusapamu kaku tu tabakiyay a kawaw nu nyadu', mahini ma tenestu a sibalucu' ku binawlan, tu sakalimadaw tu a tayda inutipan mi kaykung tu umah sa, ayda ama laheci tu kyai kina kawaw, nika a i ayawtu kuni pisanga' ita tu kakalimadan a nyadu', satu amu sakamu ku tumuk.

==== paluayaw tu patideng tu luma' nu nyadu' ====
nanu tawya sa sa, demidemiad satu ku tumuk selal u babalaki, muketun tu talawadaw tayda i nutipan, misanga' tu luma', matabal tu sananal mu lakec tu tu sauwac a muketun ta nutipan, caay pi uwac tu sanasana nal, hanika sanga' nu luma' nu nyadu', kakelic, sapiculu' tu lalusidan nu luma', satu kukamu nu tumuk.

==== misanga' ku selal tu kakelic ====
mamin satu mu sakamu tu binawlan sa, sasekel satu ku selal  misanga' tu kakelic, saqdemi demiadsatu ku masakapahay, mi letek  mi pudac mu lubiyaw tu awk tu apalalitilitin, mamin satu misanga' tu kakelic, pasubana' aca ku [[tumuk]] tu inyadu'ay, sakamu satu patineng tu katuuday, banawlan ayda satu a malingatu tu kita pa kasaw mukan tu titi, satu ku [[kamu]] nu tumuk i katuuday, muliyaw pakilul aca tu sasakamun ku tumuk, ayda a demiad ku sayaway pakasaw papaka [[tulu]] a demiad satu, sa pakasepat tu sananal a pakacaw tukita tulalusidan i kakelic, satu kuni papelu nu tumuk i katuuday, tatenga' pakasawamin ku nyadu' a tademaw, nanu babalaki katukuh i munabuyay a wawa, mamin pakasaw inayi' kyai ku caayyay pitengil nu nyadu'ay.

==== maedem tu ku nipanu tekan tu demiad ====
sapaka sepat a demiad nikal sahenay tu sananal, muculu' tu amin tu lalusidan ku cimacima, katukuh kyai i telek nu [[cihek]] ku [[cilal]], ywy satu ku tumuk tal cibaciba' satu ku selal mucuduh tu kakelilc, yu salingatu sahenay mu ketun tu talawadaw, na kapah henay ku nanum nu sauwac, katukuh i tebateban tadu' kalilkid saca ku sanum, cika tenes kasenun satu tabaki ka kalidkid nuni cuduh nu nanum, caay tu pakademec ku selal tuni tengteng nu nanum, debu satu amin ku selal pakinapalid han tu nuheni ku lalusidan, matalaw amapalid tada ini kalalikeluh nu [[puu']] nu nanum, katukuh satu ku heni i [[tukus]] ma ekek amin ku heni tunikapalid nu lusifan, anakya caacaay aca ka belin kya kakelic amin, taydan aca ku selal mutengteng tu kakelic pa tatukus, sademiad satu ku selal mu culu' tu lalusidan.  

==== sipangangan ku nikapalidan i nyadu' ====
mamin satu kuyda a kawaw sa, sipangangan hantu nu babalaki ku nyadu', tu nika palidan a kawaw i baluhay a nisanga' a nyadu', tu palidaw a nganga nan, matenes matenes sa taydan hantu, nu namakaydaay i dumung a nanum ku nyadu', matalaw ku babalaki an yaan hanaw kyahaw, a nebneban nu balad ku nyadu' satu mudateng, sisa paliyun hantu nu binawlan, ku nga gan nu nyadu' tu lidaw hananay katukuh ayda, nanu kasu mamadan caay ku babalakika, kapaceba sa musumad tu nganga nu nyadu tah ayda, kyu makatukuh ayda, i dawtu ku ngangan nu nyadu' nu Sakiyay katukuh ayda. 
== '''kalingatuwan nu nyadu' malaliwasak''' ==
matenes matenes ku nyadu' nu Sakidaya i palidaw sa, micapien tu kakalukan tu umah ku duma sa, kaykayda satu mabulaw  micapi tu kakalukan, sayawway malimad sa u Baliyalawan a nyadu', taydan nu heni i nudikudan nu (紙漿廠後面沙石場) naidaw ku langaw nu Balay itida kyu panganga hantu tu (Baliyalaw) ku nyadu', u nieneng nu heni itida makala tu tulimaay a bataan a mihcan kya, sisa mabuwah ku nyadu' nuheni, katukuh inika habelutan nunanum ku nyadu' kya malimad. 

=== kalingatuwan nu Cikasuwan a nyadu' ===
nahicanaca haw patideng sa kuheni tu nyadu' sa, i tiban nu heni i teban nu bukelal ([[bukebukelalan]]), anu caacacay kaala nu nanum i mihcaan sa, anu yaan sa umama alaaca nunanum, u kamu nu babalaki ku mahiniyay a kawawaw, i tawya ka tukuhan tu ku nanu sepiyan, habelut hantu nu tabakiyay abalad ku nyadu' mamin ma palid ku pala nu Baliyalaw a nyadu'an sa, limad satu tayni i lilis nu buyu' mueneng, panganga hatu tu Cikasuwan kunika sanyadu' nuheni. katuud ku mipalitaay uhicaan ku Cikasuwan ha nanay katukuh i kadipunan, nacaay pi tenil tuni pikuwan nu dipun sa , lawp hatu nu hitay nu dipun kunyadu' nu Cikasuwan, sebengan tu sadikuday caay tu pakadungdung tuni pisebeng, kyusa lekal satu ku selal nu nyadu', paculi tu misebengay nu hitay, nanutaw ya salingatuwan macaceking, tela' satu kuni kadadikec nu nyadu' atu hitay nu dipun, ci pakademec ku selal nu Cikasuwan dakep hantuwamin, ku selal nu nyadu' pa tacuwan mupulilen, sadikuday ama leke kita satu kubabalaki nu nyadu', kyu balutebut satu malaliwaliwah tu mulaliu. kyu malawpes ku nyadu' nu Cikasuwan.   

==== mihinang tu ku binawlan u (Cikasuwan) ====
namahida buliyas satu ku nyadu' nu [[Cikasuwan]], ta cuwacuwa tu milakalak mulaliu, unu Cikasuwan a nyadu' caay kaytini dada' inu kutubukiyan a pala, mahamin namakayni i ci Habayan ci Lilasan ci Apaluwan atu Kiku Tuyuda ci Amengan ci Alupalan Linahem, taunitu i Yusinuwan a pala i Mabuwakay i ci Kasuwan, caay kaw i tiniyayacacay lalaba' ennanay nu dipun sa, tatimul tayda i Bunubunungan milimek, matalaw a patayen nu Dipun tayda satu i nutawan  anyadu', katukuh ayda sa caaytu kataluma' itidatida satu mala u i timulay tu kus ausi. hatida tu kuydaan u Takubuwan tu ku sakamin nu mita.

==== mihinang tu ku binawlan (u Takubuwan tu) ====

namabulaw satu ku baliyalaw a nyadu' malaci Kasuwan sa,  mukilul satu u Takubuwan tu kyai ku miliyasay tu nyadu', miliyas satu ku [[nidebungan nu Hulam a takubuwan|Takubuwan]] taydan nu heni i Tamasaydan, icuwa kina (Tamasaydan) anyadu'an, i tinii (hanakuyama), miki dadihing tu buyu' nu hanakuyama (花崗山) muaneng yu tayni kutakubuwan a nyadu' sa, caay kaw u Takubuwan ku ngangan nu nyadu' u (Tamasaydan atu u Panay saydan) ku ngangan nu nyadu',  kau saydan han ku sapawama tu ngangan, umal kakaay ku heni malaliwasak paluma' i tida, kakayda satu mala kakilulen nu katuuday a binawlan a paluma' itida,

=== malimad tayda i Takubuwan ===
a hicanaca kyahaw tumitumi'an nengal saca ku Alikakay, i lumalumaan mukidem tu lutungay a wawa nu binawlan, sasayaway malaucep ku lutungay sa, mahedaw kya sa ku katuuday, caay pabaliu tunika maala nutaw, katuud katuud ku mahedawaysa, pa  baliutu ku binawlan, mi awawtu tu mapalaway a papi adih. adihan nutu nu mapalaway, sa kasenun sa ku mapaway amililhida tuni ungal nu lutungay, kyu matineng tu amin ku binawlan tina kawawan. nanutawya malingatu tu ku binawlan a mikilam tu papisimawan tu adiwawa, saupu hantu nu binawlan ku wadiwawa, i tabaliyaya luma' papi simaw hantu nu katuuday a baba. laki tiyaluma'an.  nika katuud henaw ku masabana'ay, nu pacucuway nu wawa i umaumahan, dateng satu ku kelas nu nyadu', anucaay sa amalimalimad acakita, satuku binawlan amala lihulihud, kyu salucud satu ku balucu' nu binawlan a malimad.   

==== paluma tu tungawen ====
mateses ku selal nu nyadu' makakilim tu kabulawan a kakitidaan, sini katepaan satu u kakanamuhan nubabalaki a pala, u Takuduwan a pala, u Takubuwan han nanay sa liuliuen lanulanuan, sacacay sananay ama satukus, kakanamuhan nubabalaki kumahidaay, kyu kasenun satu kunyadu' malimad tayda, sasayaway nama namuh henay  ku binawlan, ahica kyahaw debungan nu Alikakay ku nyadu' miubi tu wawa, malinge tu ku binawlan sakyu, lawp hantu nu binawlan ku kakitidaan nu Alikakay, nanu taya bahbah hantu nu mapalaway kuheni, sisa matatud tu mu lakuwyt tu bayu ta nuwaliyan ku Alikakay,  

==== salingatu tu paseneng ku Takubuwan ====
nanutawya ku ka lingatuwan nu Takubuwan, i nayi'ay  twalu ku mibulibulay sa kuni dateng, misa tahatahaw tu ku balucu' amisa celiceking, tu nyadu' nu Natalan Lidaw Pukpuk pasu ci Kasuwan, i nayi' ku maliwaliway hamin nen miceking, kyu saupu satu ku i timulay a nyadu' pacuay tu i Takubuway a nyadu', namahida ku kawaw kyu balud satu ku sanbansya, misetset tu icelang nu selal, mapalung ku selal nu sanbansya ami setset tu Takubawan, caay pakademec ku san pansya tu selal nu takubuwan, ice icelang ku masakapahay nu i Takubuwan a selal, wy canacanan ani kasasetset sa, caay henay pakademec tu selal nu Takubuwan ku sanbansya, kanacacay tu saan u kamu nu babalaki nu sanbansya kwniyan a kungku, hinisa u, padeng han ku da'duc nu masabulbulay a uway i nuayawan nu selal sa, pahacacay han pamekmek tu uway ku selal, hay sadikuday a selal nu tademaw, adih hantu kya masamulmulay a uwaysa, masatapiya' kunu Takubuwan auway, adih hatu kuni sanbansya sa mahidahida tu caay ka hicahica aca, u sakasaan nina kungku twynuyan sa, u patinakuway tuni ka katuud nu selal nu Takubu.  

==== muulic tu sauwac pabutingan ====
dnanu ni kasa setsetan aca ku saka sasulaecus  nu nyadu', mahini mademec tu kusanbansya sa mucunusmacunus kunika sasula'cus nu itimulay atu Takubuwan a nyadu', sakamu satu ku namaka sanbansya ay a tumuk, hini satu u pabutingan nu nyadu' sa a ulican tuway satu mu kamu, matatengil tu ku kalaw tumutumuk tunika ahican mu ulic sananay a kawaw, mamin matatengil ku tumuk sa papilubang hantu ku pay nyanyadu', sakamu satu kutumuk nu nyadu' i nipilubang, binawlan anu mibuting ku lamu nu luma' i sauwac nu hacuning sa, amana pi lakuwyt tuteban nusauwac nu hacuning, anu mulakuwyt sa dakep paw nu i timulay a nyadu' satu papelu kutumuk.   

==== nikaaulic tu sauwac ====
mamin satu maaulic sa, anu adiding kunipi calap mibuting sa, madakep tu ku tademaw ita unu Takubuan macekulan tu nu selal ku mibutingay nu nyadu' sansanni sa madakep ku tademaw nu mita u takubu, sansanni sa pabakin ku tumuk a muwala tu madakepay, matenes macunusmacunus kuni kacaceking nu itimulayatu tukubuay, matenes masubaat, masubaat tu ku nika cacumud nu nyadu', atu labunuluma’, ma basaw mabasaw kuni kalaluung nu iamisay atu itimula (南勢) a nyadu', matenes sa cumudan tu nu namaka Hulingay a Pancah ku nyadu’ nu i timulay, malalamel tu ku tademaw nu i tidaay a Sakidayama a nyadu’, masumad twaca kunipa awaw tu ngangan tu Takubu Sakidaya satu i titaan ayda, namakayni ku saka subatad nu nyadu’ay a binacadan numita atu i timulay (南勢), katukuh ayda caay kaw Sakidaya kami ,satu ku kamu nu itimula (南勢阿美族)a Sakidaya, ahicanaca haw u masudaatay tu kita.

=== sasekel sa tu pahabay tu nyadu' ===
mahida macacengang tu ku nyadu' sa caaytu kasasu cumud, kyusa sasekel satu pahabay tu nyadu’ay, u Sakidaya sa taynin

tu nu nyadu' i malungayangay kunipi buting, i tawya satu kasi puiuftelan mibuting i Hacuning, u nyadu’ nu Takubuan satu, caay piuwac mu liwliw paluma tu tungawien i nyadu’, kubetul satu kulangaw nu tungaen nu takubu, icuwacuwaay a laluma’an a tayni    

i nyadu' nu Takubuan mukilam tu laluma'an, caay pakatepa tu dacumud nu nyadu', saliwliwt sa mukilim tu panan a micumud,

hatida kunika kubetul kucebed kuliwliw nu tungawen a nyadu', katukua i kalpacawan nuTakubuan.

== 1878 a mihcan ==
katukuh i 1878 a mihcan saka lawpes nu Tukubuwan sa, u tatenga'ay nu kanatal atu kanatal anikalpacaw, yu mahka taytayniyay kina hulam ([[Hulam]]) sa, sa demidemiad sa i umaumahan ma lalabalaba', sakamu satu ku babalaki nu nyadu'ay, u sananay, malalabalaba' i umaumahan caay kaluk wyca ku kanen, saan kunipi tapal nu katuuday, mabidang ku sakidaya tu mahiniyay a tademaw, anu maydih tu kakanen sa macimaluk sa kukamu nu babalaki, citenes tayni tu i lumalumaan mi'pun tu nilangecan, anu caay pabelii sa muala tu tukuwang, patalaw tu binacadan nu nyadu’, hida saca u kukung, ahican caay pabeli tu nilangecan sa i tuheniyan, alaala satu tuni pawali atu nipadeng tu celedan, wyniyan ku sakalinges nu babalaki nu nyadu', kyu malalihud tu ma sasakamu ku selal nu nyadu'.

== teban nu labi midebung tu buntay nu hulam ==
malinges tu ku binawlan tunika hini nuhitay, libut satu kukatuuday, sisa sabalucu' satu ku kelas nunyadu', midebung tu hitay nu hulam, sini laday satu ku tumuk tu selal sa tulu a bataan, namakayni i Takubuwan mu duduc tu bacaywan, tadadisapan nu bayu, tu mutakuwal i hacuning a sauwac, tayda midebung tui Pukpukay a buntay, cumud sahenay kuselal, kasenun sa mupekpek mupatay tu hitay nu hulal, mamin mu patay u meduk satu, ku tatuuday ma balutbut mu laliu, mududuc tu sauwac taluma' i Takubuwan, katukuh i nyadu'sa inayi' kumatinengay tina kawaw twyniyan, tucila satu makakilim tu kuhitay tunami debungay, hacacay hantu ku paynyanyadu' misaliuuc, nika inayinayi' ku mihangay tinakawaw, satedetedep samin ku paynyanyadu'ay, matenes sa caay tu pikilam tu namidebungay, sakyai ku babalaki nunyadu'ay, tayni i bacaywan pa tawsi, atu canay nida tu kabalan sina epahan tukyai telasaca kukamu tuyniyan, katinengan twaca kina ziku tuyni, mahinay yalu satu ku kabalansa, mitudung midebung tu hitay nu pazikay, mamin dakepen ku selal nuheni, debung hantu nuhitay ku nyadu' nu kaliyawan, natayda ku selal nu Takubuwa miedap pacuay, nika amademec nima ku hitay nu hulam, malatusa ku selal nu mita mapatay, sima udipay satu nay tu kahacica, nika kaykayda hantu nu hitay mu lalaba' ku selal nu Takubuwan, matineng tu ku hulam tina kawawan, misamaw maw tu kuhitay amutiyk tu Takubuan, tudumatu a demiad i teban nu labi, nengal saca ku hitay a midebung tu nyadu' nu takubu , matengil nu misebengay kuculal i nanam, alawaw satu kunipi tuktuk tu tatuktukan, la labalaba' satu kuselal tayni isacumud nu nyadu' i cipawkan a panan. tuyda a labi salabi satu matatuktuk ku selal atu hitay, tahsananal ma lahilah tu ku sananal, maadih tu kunika saupu nu kidu nuhitay i nuayawan nu panan, maminay tuwalu ku nuayawan ita sa ku hitay, belut satu mulaliu kumu kilulay ahitay hatidatu kuni kalpacaw i tawya a liyad.  

=== tademen nu binawlan ku kidu ===
mahida caytu ka adiadih ku tayniyay nu hitay sa, a tademen tuyta kinakidu nina hitay satu ku tumuk, kyu sademiad satu muculu' pakelakela' tu kidu nyahitay, sausi hantu nuselal ku mapatayay a hitay sa, makala tu tusaay a bataan a [[kelakela']] patayda hatu nuheni i sacumad nu tatademan, (pabaliu kita hakya i tida si tulikungay nu takubuan) kunitadem, mamin mutadem ku binawlan sa, ami libasaw kita paliluc mibanaw tu namitademay saan, ku selal nika caay pisulul ku tumuk tu mahini yay a kawaw, matineng ku tumuk tu kakawaw, u papasukas  aca kuhitay nuhulam tayni midebung, satu ku kamu nu tumuk tatenga' kuni pabaliu nu tumuk. 

=== sakinatusa anipidebung ===
sakina tusa alipay kya i tebanban tu nu labi i kakemetan nu tademaw, kelaskelas satu masuni i bacaywan mahidahida u si tademaway satu ku selal, sa wanwantanen acamay kunipi tengil satu ku selal, tengitengilen nuheni sa patumicek satu uhitay satu kuheni, belut satu misaicelang mu tuktuk tutatuktukan, beleng satu ku sela namakayda i kakabi'an nuheni, hanca u saka tayni nu hitay nu hulam sa, u mami patayaw tu Sakidaya ku sausi. nika, ahican aca mamin nuselal nu Takubuan, mupatay ku heni inayinayi' kuliwan, nika aydaay ani pidebung sa, malatusa kunipi debung nuhitay, u cacay a buntay si pakayni itini i dadaduman nu binawlan, i sakul ani kasanyadu' ku sausi, itiniyay a nabumsa u dadaduman nu nyadu' nu Takubuan, u cebecebedan kuliuliw, kyu caay ka katuud ku misebengaynu itidaay, kyu amed cumudan nu buntay, i tidaay anipi debung nu hulamsa, i nayi' ku icelang nu mi sebengay, tadekes sa mu patayi ku misebengay, mapayay twalu ku misebengay saan, kyu a medtu mu patay tu siluma'ay, tusahenay a lalumaanan ku nipatay sa, makaktengil ku selal tuni ungal nu tademaw sisa, kasenun satu ma lalabalaba' tayda ku selal, milikeluh milikeluh tu ngiha' taydasatu sa, makadih hitay nu hulam mupatay tu iluma'ay, kila lawlawp hantu nu selal mupatay kya hitay, malekep inaynayi' ku liwan nyahitay. 

=== caay pakahemhem ku binawlan ===
mamin satu kyaniyan a liyad ani kalpacaw sa, matenes padeku tu balucu' ku binawlan, u sakasaan simapatayay nu nyadu', kyu tabaki ku tangah nu tumuk amu hinum tu balucu', nika wyni hantu u binawlan sa, caaytu pa kahemhem ku binawlan atu selal, tu sapililuc (malibadaw) i nanum, sakamu sa ku Tumuk sa, amana kabaluduh kubalucu', hemhemhan henay kubalucu' hakya atani henay ku buntay nu hulam, satu kukamu nu tumuk tukatuuday, mitengil tu kamu nu tumuk, halhal satu ku binawlan, hanca ma bilbil tu amin ku balucu' nu katuuday, malakuwyt nu ku sakatulu a yulalipayankya, tuydaa sananal matabal,i niutu amin ku katuuday a buntay, lawp hatu ku nyadu' nu Takubuwan, masilac tu kuhitay i liwliw nu Takubuwan a nyadu'.

=== belat sa tu ku lamai ===
namahida liuliuwen hantu nu buntay ku nyadu' nu Takubuwan, ataciwa henay mulakiu inayi' tu ku lalaci'an, ma edep to amin kupanan nu nyadu’, samuhmuh satuamin ku binacadan i labu nu nyadu', u halhal sananay tu tunipi patay nuhitay, ku katuuday a tademaw, katukuh i siwaay kya ku tukisa, [[Palamal]] hatu amin kutangah nuacin, pasaynin amin i nyadu' ku nipiacin nuheni, inayi' ku pakalakuytay, nuacia i [[iluc]] nu tungawn, mahetik amin i sasa nu tungawen, ciyap datu ku maacakay nu [[papah]], kina malikat tu ku papah nu tungawensa, caay tuka lalang ku kunika likat nu [[lamal]].

=== u sakalawpes nu Takubuwan ===
kina malikat tu ku auwk sa, caaytu kalalang kulamal, tatenga' mabangbang tu ku lamal, ahican micapi lidalid satu matuduh, muungal tu amin ku tatayna nu nyadu' atu wawa, sapaka lima ademiad, mamin tu matuduh kuTungawen sa malingatu tu, mu lusalus tu tuangangan nu tungawen, pa dadan tu caculilan nuhitay amu dakep tu selal nu nyadu', cumud satu ku hitay hamin hantu mudakep ku masakapahay atuselal, nu nyadu' pa sasikesiket hantu ku lima, hacacay hantu ku icelanay henay paculi a tademaw. inaynayi' tu kuliwan nu sipatelaway henay, tunu babalakitu atu adiwawa ku liwan.

=== tuya inayi' ku tekiteki' nu Takubuwan ===
nani dakep satu ku icelacelangay nu nyadu', katukuh tuyda alabi tal medumeduk, mulaliu ku binacadan nu Tukubuwan.

sakamu satu ku babalaki nu nyadu' sa, mahini mamin tu dakep ku masakapahay, atu kapah nu nyadu' sa, acaytu kita kasa muhmuh sa i tini mu halhal, tunipipatay amulaliu tu amin kita satu ku kamu nu musakamuway, anu caaylaliu sa amalekep ku binacadan nu mita, ahican nu mita kya acaay kalawpes ku binacadan nu takubuan, satu kunika sasakamu nu babalaki, nika i daw ku patukilay musakamu, sakamusaan mahica paluayawen ku wadiwawa palaliw, satu ku pacebuhay amu sakamu.

=== palaliw tu wadiwawa sapalwan tu teluc ===
mamin satu nama tatengil ku babalaki nu nyadu' sa, malalihulihud tu ku labu nu luma' tu ahican kunipa laliw, tatenga' cikatenes i niutaamin ku wadiwawa mapulung, idaw kumal kakaay ldaw ku mah cacayay, sibalakiyay sa sabaw tu enem ku mihecaan, u sasabaay sa walu ku mihcan, pasu tatana atu tatamasa pulung hanmin, makala tu cacay a lasubu idaw ku pitu a bataan idaw ku tusa amin, sakamu hatu nu babalaki amin kida adiwawa sa, amu hatu u sadikuday tu kamu maudip, anu inayi'tu kamusa i nayi'ay tu ku Takubuwan, amu tunamusa meduk han tatimul amana tu pasukas taluma', anu mapatay kamu u inayi’aytu ku takubuan a nyadu' hatu nu katuuday a babalaki ku heni, kyu teban nulabi umeduk tu nu heni, nanu tawya i naynayi' tu maadih kya wadiwawa taluma’, sini katengilan satu ku inyadu’ay sa, itida i piupiumaan misa nyadu' saan kuni ka tengilan.

kita miliyas tu takubuan, satu ku kamu nu babalaki nu nyadu', kyusa sa lumalama' satu mu laliu miliyas tunyadu’ ku inyadu’ay a

tademaw, kyu cacay alabi inaynayi’ tu, ku mu enengay nu tademaw i Takubuan, mala liwaliwasak tu amin mulaliu, caay tu kasu tinetineng tunika tacuwa nu laluma’an

== malawpes tu ku Sakidaya ==
nanu tawya a labi sa, sakamu satu ku sanbansiy a nyadu'an, mamin tu mapatay kya takubuan a binacadan satu kukamu,(i naynayi’ en tu tadema inyadu’ kyu mahida ku kamu), nadikudan nuyda beleng satu kya nay saladay a tademaw mal alaalaw mu kiluma' tunaluma'an nutakuduan, nanutawya salingatuwan, u hutawtuy amin ku muenengay i Takubuan a pala. pasu lumaluma’hantu mi kiluma', ku kakitidaan nu mita utakubuan, nakina laliwantuhaw caaytu ka pulu' kumi cebuhay mueneng tu luma', ahican henay a taluma' mueneng, sa kakunidanida satu mi kilam, tu a enengan i umaumahan ku binawlan.   

=== mihinang i umaumahan ===
jmahida kitidaan tu nutaw ku nyadu' nu takubuan, inayi' tu ku luma' kakitidaan mueneng sa, itidatida satu mihinang i umaumahan, matenes katuudkatuud ku taluma'ay, nu namihinang i cuwacuwa, makatengil tunika idaw kunika saupu nubinawlan, taydatayda satu micapi tu katuuday, kyu katuudkatuud kunika saupu nu binawlan, matenes saupusaupu satu kumasa nyaduay, i tidatida satu i pihinangan a pala patideng tu kakilidungan muenge, matenes pakatusa amihecan nami laliu mihinang, mananam tu mu eneng itidatida satu paluma' caytu pi liyaliyas laenel satu mueneng.

=== manaenel mueneng i nihinangan ===
a hicanaca amiales ku nipiliyas tu nyadu' nu udip ([[uzip]]), nani pihinandan miliyas tuluma' mi laliuw tu nyadu', tusa henay a mihcan a law mananam mueneng ipihinangan, sadikuday kaykayda satu manaenel mueneng ini hinangan, sa nyadu' satu inikasaupuwan

a pala, laliwaliwasak satu ku nyadu' nu Takubuwan, uma lawlawpes say a nyadu' sa, awu Takubuan atu ciBalbalan, tacuwan ha kya nuheni mihinang inayi’ ku makaadihay, tina tusaay ana anyadu'an, makatukuh ayda inaynayi' matengil, nu katuuday kuni pacela nnina nyadu', u Sakul kumaydih taluma’i tada nyadu' sa ahican naca, u nikitidaan makiayaw tu nutaw ku luma’ahina henay taluma', sakyu itidatida satu mueneng ini hinangan , katukuh i nika palidan nunanum ku nyadu' katukuh ayda, uci Pawkan anyadu'sa taydannuheni ililis nu hacuning a sawac, matalaw amu lakuwyt tu sauwac, abakepen nu itimulay a nyadu',sa kyu i tidatida satu mueneng kuheni icipawkan, ahicanaca katukuh i kadipunan sa, matalaw a alan nu Dipun ku masakapahay a tademaw, nu luma'amalakuli nu dipun, kyu miliyas aca tu naenengan tatimul, ayda maadihay itasa u Maibul u Kaluluan, mawas was kuduma i Kalutungan atu ci Lakayan ci Habayan. unu sakul hatu matalaw a lingaluhan nuhitay nu hulam, mebuk sa mu du duc tu lilis nu bayu tatimul, u sabaatay makatukuh i tulik (nu Taytu ani kuwanan), malaliwaliwasak i tida iduuduutay inayi'ay ku muenengay apala, u dumasa i sinku mahidatu i cuecuedan nu nydu' nutawu, laklak sa i sawali a nyanyadu'an, anu maletep isu nieneng nu binacanan numita, inutawan a nyadu’ i cuecuedan mueneng sa, talalusa' kisu malalum makadih, maadiadih aku kuni kaudip nuheni talalusa' kita makadih, ada inayi' tuamin kyani katepaan aku u wawatuamin ku iaway, maliyuh tu tukakaw san nuudip, sakadihiyan sa ku wawa nu Sakidaya inutawan a nyadu'.

=== u itimulay hananay a nyadu' ===
u itimulay a nyadu' hananay, i kasumamadan caay kaw [[Pangcah]] caay kaw Cikasuan, u tadawawa nu Sakidaya kuheni, a hicanaca tada matabal miliyas tu tada nyadu' nu Sakidaya kuheni, ma lawylaw aca tunu namaka timulay a kamu (Amis), kyu milhidahida tu musakamu kuheni, katukuh ayda caaytu kasumad, hidahida sa nanay tuway makatukuhayda, sakamu satuway u pangcah kami sa kukamu i titaan, malcaday tu kitasa ku kamu, kyamahida ku kamu a saca kumitapalay, makatukuh ayda sa caay kaw Sakidaya kami satu musakamu i tawan. nika katuud henay ku musakamuway tu u Sakidaya kami sananay nu baba laki nuheni, nika u adiwawa maliyuh tu kuheni tu kakawsan, anu pasubana’n tu nubabalaki nanu a didingkaw, kumatineng tu tukakawsan nuheni, hanca mahini ku petun nu binacadan numita, nika amana ka pawan u malecaday ku kakawsan nimita.

=== u ngangan nu Cikasuan nu caay kahida ===
u kamu nu babalakisa, namakayni i Baliyalaw ku sayaway nu heni, u sayaway mi liyas i Palidaw a nyadu', tayda i Baliyalaw a pala, maala nu nanum ku aenengan nu nyadu', mahamin ma palid kyu malimad tayni i Cikasuan, u sayaway a ngangan sa caay kaw Cikasuan, yu mahka taytayda ku binacadan nuheni sa, u '''kasukasuyan''' ku liwliw nu papaluma'an, u kasuy amin ku liwliw kyusa lihalay amu tuduh tu kasuy, tayda i nutawan a nyadu’ kuheni midangsa, sipa kungku niheni ku mahiniyay a kawaw, matineng tu amin kui cuwacuwaay a tademaw, kyu makadih tuna makaydaay i sikasuyay a tademaw sa, mu tudu' tu musakamu tu heniyan, (yah iniu tu haw ku nama ci akasuyay) satu amin ku sanbasya musakamu, matenesmatenes sa kakayda hantu tu Cikasuan, ta dikudikud tusa Cikasuan hantu, kunipi awaw tu i tidaay a nyadu'.

== u tademaw nu Sakidaya ==
i tawya buliya se nanay nu hitay nu Hulam ku Takubuwan sa, anu pulungen ku namakay Takubuwan a tademaw sa, makala tu tukya tu (waluway a malebut) kya, ku i tawyaay a tademaw nu Takubuwan a Sakidaya, anu pakaynin musausi inu sakulan a anydu' ku tademaw sa,makala tu (tusaay a malebut idaw ku pitu a lasubu =1700=) ku tademaw nu sakul i kadipunan, anu pakaynin i kuni sausi, tunu i timulay a nyadu' sa, 2700x3=16.100 hatini ku tademaw nu itimulay, papulunge tu nama Takubuwan sa , +8.000 =24.000 hatida tu kya ku tademaw itawya, ayda i cuwa tu amin kina tademaw nu sakidaya, 1. sa acawa tu lueak atu hulam sa, malanutaw tu ku sausi, saka, 2. satusa mabulaw tayda inu amiamisan (Pangpangcah) a nyadu', hidahida satu malapangcah.

u saka 3. satusa taydaay i [[Taypak]] pasu ta sa'tipay a nyanyadu'an, umahiniyay a tademaw caay twamin kataluma' i Sakidaya,

pay mihmihcan mawada' ku tademaw nu Sakidaya sa, pasusun katuud henay ku caayyay panaangan, makatukuhayda tada hatini tukyai ku tademaw caaytu pakaala tu cacay a malebut.

hatida tu kyai kuni pisulit, tu sakay tini i nu kakaw san atu sakay nu laylayan a kakawaw.

== malalitin tu ihekaay atu zumaay a natinengan ==
nasulitan ni Nuwatan O Kumud, 2019.