Piyrszŏ wojna światowŏ: Porōwnanie wersyji

| zajta1 = '''[[Yntynta]]:'''<br />[[Plik:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|22px|border|link=Trzeciŏ Francuskŏ Republika]] [[Trzeciŏ Francuskŏ Republika|Francyjŏ]]<br />[[Plik:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border|link=Brytyjske ImpyriumImperyjum]] [[Brytyjske ImpyriumImperyjum]]<br />[[Plik:Flag of Russian Empire for private use (1914–1917) 3.svg|22px|border|link=Ruske ImpyriumImperyjum]] [[Ruske ImpyriumImperyjum|Rusyjŏ]]<br />[[Plik:Flag of Serbia (1882–1918).svg|22px|border|link=Krōlestwo Syrbije]] [[Krōlestwo Syrbije|Syrbijŏ]]<br />[[Plik:Flag of Japan (1870–1999).svg|22px|border|link=Cysŏrstwo Wielgij Japōnije]] [[Cysŏrstwo Wielgij Japōnije|Japōnijŏ]]<br />[[Plik:Flag of Italy (1861–1946).svg|22px|border|link=Krōlestwo Italije (1861–1946)]] [[Krōlestwo Italije (1861–1946)|Italijŏ]]<br />[[Plik:Flag of the United States.svg|22px|border|link=Zjednoczōne Sztaty]] [[Zjednoczōne Sztaty]]<br />''a inksi...''

| zajta2 = '''[[Cyntralne moce]]:'''<br />[[Plik:Flag of Germany (1867–1918).svg|22px|border|link=Niymiecke Cysŏrstwo]] [[Niymiecke Cysŏrstwo|Niymce]]<br />[[Plik:Flags of Austria-Hungary2.png|22px|border|link=Austro-Madziary]] [[Austro-Madziary]]<br />[[Plik:Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg|22px|border|link=Ôsmańske ImpyriumImperyjum]] [[Ôsmańske ImpyriumImperyjum]]<br />[[Plik:Flag of Bulgaria.svg|22px|border|link=Carstwo Bułgaryje]] [[Carstwo Bułgaryje|Bułgaryjŏ]]

| kōmandyry1 = [[Plik:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|22px|border|link=Trzeciŏ Francuskŏ Republika]] [[Raymond Poincaré]]<br />[[Plik:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border|link=Brytyjske ImpyriumImperyjum]] [[Jorg V.]]<br />[[Plik:Flag of Russian Empire for private use (1914–1917) 3.svg|22px|border|link=Ruske ImpyriumImperyjum]] [[Nikolaus II. Rōmanow|Nikolaus II.]]<br />[[Plik:Flag of the United States.svg|22px|border|link=Zjednoczōne Sztaty]] [[Woodrow Wilson]]<br />''a inksi...''

| kōmandyry2 = [[Plik:Flag of Germany (1867–1918).svg|22px|border|link=Niymiecke Cysŏrstwo]] [[Wilhelm II. Hohenzollern|Wilhelm II.]]<br />[[Plik:Flags of Austria-Hungary2.png|22px|border|link=Austro-Madziary]] [[Franc Jozef I.]]<br />[[Plik:Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg|22px|border|link=Ôsmańske ImpyriumImperyjum]] [[Mehmed V.]]<br />[[Plik:Flag of Bulgaria.svg|22px|border|link=Carstwo Bułgaryje]] [[Ferdinand I. Koburg|Ferdinand I.]]<br />''a inksi...''

'''Piyrszŏ wojna światowŏ''' to bōła [[wojna światowŏ]], co trwoła ôd 28 lipnia 1914 do 11 listopada 1918. Ôbyjmowała zasiyngym działań wojynnych bezma cołkõ [[Ojropa|Ojropã]], [[Azyjo|Azyjõ]], [[Afrika|Afrykã]] a wszyjske ôceany. Zajtami wojaczki bōły: [[yntynta]] (Trōjugoda), to je [[Brytyjske ImpyriumImperyjum]], [[Trzeciŏ Francuskŏ Republika|Francuskŏ Republika]], [[Ruske ImpyriumImperyjum]], [[Krōlestwo Syrbije]], [[Cysŏrstwo Wielgij Japōnije|Cysŏrstwo Japōnije]], [[Krōlestwo Italije (1861–1946)|Krōlestwo Italije]] (ôd 1915) i [[Zjednoczōne Sztaty]] (ôd 1917), a [[cyntralne moce]] (Trōjsztama), to je [[Austro-Madziary]] i [[Niymiecke Cysŏrstwo]], ze sparciym ôd [[Ôsmańske ImpyriumImperyjum|Ôsmańskigo ImpyriumImperyjum]] a [[Carstwo Bułgaryje|Carstwa Bułgaryje]].

Bōł to nojsrogszy kōnflikt zbrojny we Ojropie ôd czasu [[Napoleōńske wojny|napoleōńskich wojyn]], skirz czego bōł ôn mianowany '''WielgŏWielgōm WojnaWojnōm''' przed [[II wojna śwjatowo|drugōm wojnōm światowōm]]. Wojnã zwyciynżyły krŏje yntynty. Umarło w nij bez 14 milijōnōw ludzi. Wyznaczyła symboliczny kōniec 19. stoleciŏ jak tyż kōniec hegymōnije ojropejskij na świecie. Ôd ônyj abszlusu corŏz srogszõ rolã we miyndzynacyjnych relacyjach zaczły ôdegrŏwać Zjednoczōne Sztaty i utworzōny we 1922 roku [[Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik|Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik]].

We [[Piyrszŏ batalijŏ pod Ypres|piyrszyj bataliji pod Ypres]] (paździyrnik-listopad 1914) Brytyjczyki a ônych sojuszniki sztopnyli niymiecki najŏzd, nale straty wojŏkōw po ôbōch zajtach bōły zgolyme. We listopadzie Ôsmańske ImpyriumImperyjum prziwstoło do wojaczki po zajcie cyntralnych mocōw. Ôd 11 listopada do 6 grudnia Rusy kludziyli [[Ślōnskŏ ôfensywa|ślōnskõ ôfensywã]], co zakōńczyła sie taktycznym sukcesym Rusyje, nale strategicznie bōła to porażka<ref>{{Cytuj |autōr = Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts |tytuł = World War I: Encyclopedia |data = 2005 |data dostympu = 2021-10-24 |isbn = 1851094202 |wydŏwca = ABC-CLIO |s = 379 |ôpublikowany = books.google.com |url = https://books.google.com/books?id=B1cMtKQP3P8C&pg=RA1-PA379&dq=%22Silesian+Offensive%22&lr=&as_brr=3&sig=ACfU3U0QHXjHH30At6XfPBi8_gRz7n20Ww}}</ref><ref>{{Cytuj |autōr = James L. Stokesbury |tytuł = A Short History of World War I |data = 1981 |data dostympu = 2021-10-24 |isbn = 0061763616 |wydŏwca = HarperCollins |s = 72 |ôpublikowany = books.google.com |url = https://books.google.com/books?id=MimWfWJEX2wC&pg=PA72&dq=%22Silesian+Offensive%22&lr=&as_brr=3&sig=ACfU3U0mQAu-1UgcqbmFbydhqE_hOzeVyQ}}</ref>.

Armijŏ Brytyjskigo ImpyriumImperyjum, co we nij byli zaôbycz ludzie ze Australije i Nowyj Zelandyje, podyjmła prōbã zdobyciŏ [[Batalijŏ ô Gallipoli|Bōny Gallipoli]] we lutym 1915 roku. Chcieli zdobyć [[Stambuł]], stolicã Ôsmańskigo ImpyriumImperyjum. Ôtworziłoby to ciyśninã do [[Czŏrne Morze|Czŏrnego Morza]] i dozwolyłoby przeciepowanie strzodkōw wojynnych na pōmoc dlŏ Rusyje.

Bułgaryjŏ podpisała zawieszynie brōni 29 września, a 30 paździyrnika poddało sie Ôsmańske ImpyriumImperyjm 24 paździyrnika italijańskŏ armijŏ zaczła nowõ ôfensywã przeciwko Austro-Madziarōm. 3 listopada Austryjŏ-Madziary wystōmpiyły ô zawieszynie brōni.

28 czyrwnia 1919 roku po pokojowyj kōnferyncyji we [[Paryż|Paryżu]] podpisanŏ bōła [[umŏwa wersalskŏ]] miyndzy Niymcami a aliantami. Niyskorzij podpisane bōły ugŏdy ze Austryjōm, Madziarami, Bułgaryjōm i Ôsmańskim ImpyriumImperyjum.