Tazama chanzo cha Maziwa ya mama

[[Picha:Human Breastmilk - Foremilk and Hindmilk.png|thumb|400px|25ml mbili sampuli ya maziwa ya binadamu.sampuli ya Mkono wa kushoto ni maziwa ya kwanza, maziwa majimaji yanayotoka kutoka titi lililojaa. sampuli ya Mkono wa kulia ni maziwa ya nyuma, maziwa ya krimi yanayotoka kwenye titi linilokaribia kuwa tupu <ref>{{Cite web |url=http://www.drpaul.com/breastfeeding/colostrum.html |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2010-11-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080629085211/http://www.drpaul.com/breastfeeding/colostrum.html |archivedate=2008-06-29 }}</ref>.]]
'''Maziwa''' ya [[matiti]] ya [[binadamu]] ni [[maziwa]] yanayotolewa na [[mama]] ili kumnyonyesha [[mtoto|mwanawe]]. Maziwa hayo hutoa chanzo msingi cha [[lishe]] kwa watoto kabla ya wao kupata uwezo wa kula vyakula vingine, yaani watoto wachanga hadi [[umri]] kadiri wanavyoweza kuendelea kunyonyeshwa.

Njia ya kawaida zaidi ya kupata maziwa ya mama ni ile ya mtoto kuyanyonya mwenyewe lakini maziwa yanaweza kukamuliwa na kisha akanyeshwa kupitia [[chupa]], [[kikombe]] na / au [[kijiko]], mtindo wa nyongeza matone, na tubu ya nasogastiriki. Maziwa yanaweza kutolewa na [[mwanamke]] ambaye si mama wa mtoto, aidha kupitia msaada wa maziwa yaliyokamuliwa (kwa mfano kutoka [[benki ya maziwa]]), au wakati mwanamke anapomnyonyesha mtoto ambaye si wake kwa matiti yake - hii hujulikana kama [[mama wa kunyonywa]].

[[Shirika la Afya Duniani]] linapendekeza kunyonyesha tu kwa miezi sita ya kwanza ya [[maisha]], vyakula vizito huanzishwa mnamo umri huo hatua kwa hatua wakati [[ishara]] ya utayari huonekana. Kunyonyesha kama nyongeza hupendekezwa mpaka umri wa angalau miaka miwili, au kwa muda mrefu jinsi mama na mtoto wanavyotaka.<ref name="who1"> http://www.who.int/nutrition/topics/exclusive_breastfeeding/en/</ref>

Kunyonyesha kunaendelea kutoa manufaa katika na baada ya kipindi cha utoto. Faida hizo ni pamoja na kupunguzwa kwa dari hatari ya kifo cha ghafla kwa watoto wachanga (SIDS),<ref>Shirika la afya duniani WHO na shirika la umoja wa mataifa linaloshughulikia watoto UNICEF: wito kwa kujitolea upya kwa kunyonyesha</ref> inaongeza akili, inapunguza uwezekano wa kuambukizwa ugonjwa wa katikati mwa sikio, homa, na viini vinavyoleta homa, hupunguza uwezekano wa kupata baadhi ya saratani kama vile saratani ya damu kwa watoto, lukemia, kupunguza hatari ya mwanzo wa kisukari cha mtoto, hupunguza hatari ya pumu na ezema, hupunguza matatizo ya meno, hupunguza hatari ya fetma baadaye katika maisha, na hupunguza uwezekano wa kupata matatizo ya kisaikolojia.<ref> usbreastfeeding.org faida za kunyonyesha</ref>

Kunyonyesha pia hutoa manufaa ya kiafya kwa mama. Husaidia uterasi kurejea hali yake ya kawaida ya kabla ya [[ujauzito]] na hupunguza [[kuvuja damu]] baada ya kuzaa, pia husaidia mama kurudia [[uzito]] wake wa kabla ya ujauzito. Kunyonyesha pia hupunguza hatari ya [[saratani]] ya matiti baadaye katika maisha.<ref> womenshealth - kunyonyesha hufaidisha mama na mtoto</ref>

== Uzalishaji ==
Wanawake huweza kutoa maziwa baada ya kujifungua chini ya ushawishi wa [[homoni]] za prolaktini na okistosini. Maziwa ya kwanza kutolewa hujulikana kama kolostramu, ambayo huwa na kiwango cha juu cha imunoglobulini IgA ambayo huzingira njia ya utumbo. Hii husaidia kulinda mtoto mchanga mpaka mfumo wa kinga yake unafanya kazi vizuri, na inajenga athari ya kupumzika, huondoa mekoniamu na kusaidia kuzuia kujengwa upya kwa bilirubini (sababu muhimu ambayo huchanjia ugonjwa wa macho kugeuka manjano).

Kuna sababu nyingi kwa nini mama hawezi kutoa maziwa ya kutosha. Baadhi ya sababu za kawaida ni ukosefu wa kia(yaani mtoto huwa haunganishwi kwa ufanisi na titi), hakuna uuguzi au kusukuma kwa kutosha kukidhi ugavi, dawa fulani (zikiwemo [[dawa za mpango wa uzazi]] ambazo huwa na istrogeni. ugonjwa, na kuishiwa na maji mwilini. Sababu isiyotambulika ni sinduromu ya Sheehan, pia inajulikana kama hipopituitarisimu ya baada ya kuzaa, ambayo huhusishwa na upungufu wa prolakitini, hii hutatuliwa kwa uingizwaji wa homoni. Ukosefu wa chakula kwa mama ni tatizo kubwa kwa wanawake katika nchi zinazoendelea, sababu ikiwa ni kuwa wanawake hawa mara nyingi hawawezi kuzalisha maziwa.

Kiasi cha maziwa kinachotolewa hutegemea ni mara ngapi mama hunyonyesha na/au kusukuma maziwa, mama anayenyonyesha mtoto wake zaidi au kukamua,ndivyo anavyotoa maziwa zaidi.<ref name="mayo1"> http://www.mayoclinic.com/health/breast-feeding/FL00120</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.llli.org/FAQ/increase.html |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2010-11-30 |archivedate=2013-03-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130329221347/http://www.llli.org/faq/increase.html }}</ref><ref> http://www.babies.sutterhealth.org/breastfeeding/bf_production.html</ref> Ni jambo la manufaa kunyonyesha kwa mahitaji - nyonyesha wakati mtoto anataka badala ya kufuata ratiba. Kama ni kukamua, pampu ya umeme ya gradi ya juu husaidia mama ili dakti zote zichochewe. Baadhi ya akina mama hujaribu kuongeza ugavi wa maziwa yao kupitia njia zingine - kwa kuchukua mmea wa fenugreek, ambao umetumika kwa mamia ya miaka kuongeza upatikanaji<ref>{{Cite web |url=http://pediatrics.about.com/library/breastfeeding/blbreastfeedingza.htm |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2010-11-30 |archivedate=2011-01-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110111042254/http://pediatrics.about.com/library/breastfeeding/blbreastfeedingza.htm }}</ref> (chai ya "maziwa ya mama" huwa na fenugreek pamoja na mimea mingine yenye kuongeza ugavi), pia kuna dawa nyingine ambazo zimependekezwa kutumika, kama vile Domperidone (matumizi yasiyobandikwa) na Reglan. Dawa zenye kuongeza ugavi wa maziwa hujulikana kama galaktagogu.

== Muundo ==
{| class="wikitable" style="margin:0 0 1em 1em;float:right"
|+ Utungaji wa maziwa ya binadamu<td><ref>[http://www.unu.edu/unupress/food/8F174e/8F174E04.htm vipengele vya maziwa ya binadamu] {{Wayback|url=http://www.unu.edu/unupress/food/8F174e/8F174E04.htm |date=20101023071139 }} kito kikuu cha Umoja wa Mataifa</ref></td>
|  colspan="2"| '''mafuta'''
|-
|  jumla (g/100 ml)
|  190.88
|-
|  asidi za mafuta - 8C urefu (%)
|  hakuna
|-
|  asidi za mafuta zilizo zilizoloweshwa (%)
|  14
|-
|  colspan="2"| '''Protini'''  (g/100 ml)
|-
|  jumla
|  1.1
|-
|  kaseini 0.4
|  0.3
|-
|  a laktalibumini-
|  0.3
|-
|  laktoferini
|  0.2%
|-
|  IgA
|  0.1
|-
|  IgG
|  0.001
|-
|  lisozimu
|  0.05
|-
|  albumini ya majimaji ya damu
|  0.05
|-
|  SS-laktoglobulini
|  -
|-
|  colspan="2"| {kabohidreti{/0} (g/100 ml)
|-
|  laktosi
|  7
|-
|  oligosakaridi
|  0.5
|-
|  colspan="2"| '''Madini'''  (g/100 ml)
|-
|  kalisi
|  0.03
|-
|  fosforasi
|  0.014
|-
|  sodiamu
|  0.015
|-
|  potasiamu
|  0.055
|-
|  klorini
|  0.043
|}

Vipengele unganifu vya maziwa ya matiti havijaeleweka kabisa, lakini kiwango cha madini baada ya kipindi hiki kiko sambamba na hutoa viungo vyake kutoka kwa ugavi wa chakula cha mama. Kama kutapatikana kuna upungufu wa ugavi, kilichabaki hutolewa kutoka kwa akiba ya mama mwilini. Muundo halisi wa maziwa hutofautiana siku hadi siku, kulingana na chakula kinacholiwa na mazingira, kumaanisha kwamba uwiano wa maji na mafuta hubadulika.

Wakati wa siku za kwanza chache baada ya kujifungua matiti hutoa kolostramu. Hii ni maji mepesi ya rangi ya manjano ambayo ni maji yale yale yanayoka kwa matiti wakati wa ujauzito. Ina idadi nyingi ya protini na kingamwili ambazo hutoa kinga kwa mtoto (mfumo wa mtoto wa kinga huwa haujakomaa vikamilifu wakati wa kuzaliwa). Kolostramu pia husaidia mfumo wa mtoto kufungua chakula kukua na kufanya kazi vizuri.

Baada ya 3-4 siku matiti itaanza ktoa maziwa ambayo ni membamba, majimaji, na tamu. Hii humaliza kiu ya mtoto na inatoa protini, sukari, na madini mtoto anahitaji. baada ya muda maziwa hubadilika na kuwa nzito na kremi. Hii hushibisha mtoto.<ref> mimba yako na kuzaa toleo la nne (2005) Chuo cha Marekani cha wanaobstetrishiani na wanagaenekologia</ref>

Maziwa ya kwanza, maziwa ambayo hutolewa mwanzo wa kunyonyesha, ni majimaji, ina kiwango cha chini cha mafuta na kiwango cha juu cha kabohidreti ikiwa ni cha kadri ya juu ikilinganisha na maziwa ya mwisho yaliyo na kremi ambayo hutolewa kama kunyonyesha kunavyoendelea. titi haliwezi kamwe kweli "kuishi" kwani utoaji wa maziwa ni mchakato wa kibiolojia ambao huendelea.

Kiwango cha Imunoglobilini A (IgA) katika maziwa bado huwa juu kutoka siku 10 hadi angalau baada ya miezi 7.5 baaada ya kuzaa.

Maziwa ya binadamu yana 0.8% hadi 0.9% protini, 4.5% mafuta, 7.1% kabohidreti na 0.2% (madini)<ref> Belitz, H kemia ya chakula, Toleo la 4, p.501 meza 10.5</ref>. kabohidarati hasa ni laktosi; lakstosi- oligasakaride kadhaa zimetabilika kuwa vipengele nadra.

kipengele cha Mafuta kina trigiliseride ya palmitiki maalum na asidi ya oleiki (OPO trigiliseride) na pia kiasi kikubwa kabisa cha lipidi na vifungo trans (ona: mafuta trans)ambayo yametambulika kuwa na manufaa ya afya. Kuna asidi za vaseniki na asidi za linolekiic asidi zilizobadilishwa(CLA) huwa na hesabu ya hadi 6% ya mafuta ya maziwa ya binadamu<ref> Precht, D na J. Molkentin C18: 1, C18: 2, na C8: 3 trans na cis isoma za asidi ya mafuta ikiwa ni pamoja na cis zilizoshikana delta 9, trans delta 11 linoleiki asidi (CLA) pamoja na utungaji jumla wa lipdi za maziwa ya binadamu ya Kijerumani, Nahrung 1999 43 (4) 233-2</ref><ref> Friesen, R, na SM Innis, asidi za mafuta za Trans katika maziwa ya binadamu huko Canada zilipungua na kuanzishwa kwa kuandika kwa mafuta ya chakula yenye trans J. Nut 2006, 136 2558-2561</ref>.

Protini kuu ni kaseini (homologasi khadi bovini beta kaseini), [[alfa-laktalibumini]], [[laktoferini]], [[IgA]], [[lisozimu]] na [[albumini seramu.]] Katika mazingira ya asidi kama tumbo, alfa-laktalibumini [[hueneza]] katika aina tofauti na kufunga [[asidi ya oleiki]] kuunda kipande tata kiitwacho [[Hamlet]] ambacho huua seli za [[kukua kwa uvimbe]]. Hii ni dhana ambayo imedhaniwa kuchangia katika ulinzi wa watoto wanaonyonyeshwa dhidi ya saratani.<ref>{{Cite journal
  | doi = 10.1016/S0065-230X(03)88302-1
  | last = Svanborg
  | first = C
  | coauthors = Agerstam H, Aronson A, Bjerkvig R, Düringer C, Fischer W, Gustafsson L, Hallgren O, Leijonhuvud I, Linse S, Mossberg AK, Nilsson H, Pettersson J, Svensson M.
  | title = HAMLET kills tumor cells by an apoptosis-like mechanism--cellular, molecular, and therapeutic aspects.
  | journal = Advances in Cancer Research
  | volume = 88
  | pages = 1–29
  | date = 2003
  | url = http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12665051
  | pmid = 12665051
  | DUPLICATE DATA: pmid = 12665051 }}</ref>

Kampaundi zisizo na protini na zilizo na nitrojeni, inayounda hadi 25% nitrojeni ya maziwa huwa na urea, asidi ya uriki kiriatine [[asidi za amino]] na [[nukleotidi]].<ref>{{cite journal| author=Jenness R| title=The composition of human milk| year=1979| month=Julai| journal=Seminars in Perinatology| volume=3| issue=3| pages=225–239| pmid=392766}}</ref><ref>{{cite journal| author=Thorell L| coauthors=Sjöberg LB, Hernell O| title=Nucleotides in human milk: sources and metabolism by the newborn infant| year=1996| month=Desemba| journal=Pediatric Research| volume=40| issue=6| pages=845–852| pmid=8947961| doi=10.1203/00006450-199612000-00012}}</ref> maziwa ya matiti ina tofauti za sikadiani, baadhi ya nukliotidi[[zina akorofesi]] wakati wa usiku, kwa wengine wakati wa mchana.<ref>{{cite journal | author = Sanchez CL ''et al.''
  | year = 2009
  | title = The possible role of human milk nucleotides as sleep inducers.
  | journal = Nutr Neurosci
  | volume = 12 | issue = 1 | pages = 2–8
  | doi =  10.1179/147683009X388922| url = http://www.websciences.org/cftemplate/NAPS/archives/indiv.cfm?ID=20084074|format=Abstract| accessdate = | pmid = 19178785 }}</ref>

Maziwa ya mama yameonyeshwa kutoa aina ya endokanabinoidi (navapisha asilia ambayo husisimua bangi), 2-Arachidonoyili gliseroli.<ref>{{cite journal
  | author = Fride E, Bregman T, Kirkham TC.
  | year = 2005
  | month = Aprili
  | title = Endocannabinoids and food intake: newborn suckling and appetite regulation in adulthood
  | journal = Experimental Biology and Medicine
  | volume = 230
  | issue = 4
  | pages = 225–234
  | doi = 10.1371/journal.pbio.0020286
  | pmid = 15792943
  | url = http://www.ebmonline.org/cgi/reprint/230/4/225.pdf
  | format = PDF
  | accessdate = 
  | archive-date = 2009-08-02
  | archive-url = https://web.archive.org/web/20090802181308/http://www.ebmonline.org/cgi/reprint/230/4/225.pdf
  | url-status = dead
  }}</ref>

Ingawa sasa imependekezwa karibu kote ulimwenguni, katika baadhi ya nchi katika miaka ya 1950 suala la kunyonyesha lilipitia kipindi pale lilionekana kama mtindo hafifu na matumizi ya formula ya mtoto ikawa inazingatiwa zaidi kuliko maziwa. Hata hivyo, kwa sasa imetambuliwa ulimwenguni kote kwamba hakuna formula ya kibiashara ambayo inaweza kulinganishwa na maziwa ya mama. Mbali na kiasi sahihi cha kabohidirati [[protini]] na mafuta, maziwa pia hutoa vitamini, madini enizime za kutuliza tumboni na [[homoni]] - mambo haya yote mtoto anayekua huhitaji. Maziwa ya matiti pia ina kingamwili na limufositi kutoka kwa mama ambazo humsaidia mtoto kupinga maambukizi. Kazi ya maziwa ya mama ya kinga hutegemea mtu binafsi, kama mama, kupitia njia ya kumshika na kumhudumia mtoto,huja kuwasiliana na pathogeni ambazo hutawala mtoto na hivyo basi mwili wake hutengeneza kingamwili sahihi na chembechembe za kinga.

Wanawake ambao wananyonyesha wanatakiwa kushauriana na daktari wao kuhusiana na dutu ambazo zinaweza kwa bahati mbaya kupitishwa kwa mtoto kupitia maziwa, kama vile pombe, virusi (HIV au HTLV-1) au dawa.

Wanawake wengi ambao hawanyonyeshi hutumia formula ya watoto wachanga, lakini maziwa ambayo hutolewa na wanaojitolea kwa benki za maziwa ya binadamu yanaweza kupatikana kwa amri ya daktari katika baadhi ya nchi.<ref>{{Cite web |url=http://www.womenshealth.gov/breastfeeding/index.cfm?page=359 |title=Nakala iliyohifadhiwa |accessdate=2010-11-30 |archivedate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304002201/http://www.womenshealth.gov/breastfeeding/index.cfm?page=359 }}</ref>

== Uhifadhi wa maziwa yaliyominywa ==
[[Picha:Breast milk storage containers bottles.JPG|thumb|vyombo vya kuhifadhi maziwa ya matiti.]]
Maziwa yaliyominywa yanaweza kuhifadhiwa kwa ajili ya matumizi ya baadaye. Inapendekezwa kwamba maziwa hayo kuhifadhiwa katika vyombo vyenye pande ngumu na mihuri isiyopitisha hewa. kuna baadhi ya mifuko ya plastiki ambayo imeubuniwa hasa viwandani kwa ajili ya uhifadhi wa maziwa iliyominywa, imeundwa kwa vipindi vya uhifadhi wa zaidi ya masaa isiyopungua 72 - nyingine inaweza kutumika kwa muda wa miezi 6 kama ikiwa imehifadhiwa kwa barafu.<ref>[http://www.medelabreastfeedingus.com/products/breastmilk-collection/397/pump-and-save-bags---20-pack ] {{Wayback|url=http://www.medelabreastfeedingus.com/products/breastmilk-collection/397/pump-and-save-bags---20-pack |date=20101227161325 }} Medela.</ref> kiasi ya muda yanaweza kuhifadhiwa kwa ajili ya matumizi salama kwa watoto katika makao ya nyumbani imetolewa katika jedwali hili.<ref>[38] ^ Itifaki # 8: maelezo ya uhifadhi wa maziwa ya binadamu kwa matumizi ya nyumbani kwa muda kwa mathumuni ya afya nzuri ya watoto wadogo. shule ya Itifaki Tiba ya kunyonyesha.</ref>

{| class="wikitable" border="1"
|-
! Mahali pa kuhifadhi
! colspan="2"|hali ya joto
! Muda usiozidi kuhifadhi
|-
|  Katika chumba
|  25&nbsp;°C
|  77&nbsp;°F
|  masaa sita hadi nane
|-
|  mfuko isiyopitisha mafuta na wenye vipande vya barafu
|
|
|  Hadi masaa 24
|-
|  Katika friji
|  4&nbsp;°C
|  39&nbsp;°F
|  Mpaka siku tano
|-
|  sehemu ya Friza ndani ya [[friji]]
|  -15&nbsp;°C
|  5&nbsp;°F
|  Wiki mbili
|-
|  friji pamoja na friza iliyo na milango tofauti
|  -18&nbsp;°C
|  0&nbsp;°F
|  miezi tatu hadi sita
|-
|  friza ya ndani iliyoyeyushwaya kifua au iliyosimamishwa
|  -20&nbsp;°C
|  -4&nbsp;°F
|  miezi sita hadi kumi na mbili
|}

== Kulinganishwa na maziwa mengine ==
Wanyama wote wa aina [[Mamalia|ya mamalia]] huzalisha maziwa, lakini muundo wa maziwa kwa kila aina inatofautiana sana na aina nyingine ya maziwa mara nyingi sana huwa tofauti na maziwa ya binadamu. Kama sheria,maziwa ya wanyama wa mamalia wanaonyonyesha mara kwa mara (ikiwa ni pamoja na watoto wa binadamu) ni ya kiwango cha chini, au huwa majimaji zaidi, kuliko maziwa ya wanyama ambao watoto wao hunyonya kwa kiwango kidogo. Maziwa ya binadamu inaonekana kuwa nyepesi na tamu kuliko maziwa ya ng'ombe.

Maziwa ya ng'ombe haina vitamini E vya kutosha, [[chuma]] au asidi za mafuta muhimu ambayo inaweza kufanya watoto wanaopewa maziwa ya ng'ombe kuwa na upungufu wa damu. maziwa ya ng'ombe pia ina kwa wingi [[protini]] [[Natiri|sodiamu]] na [[Kali|potasiamu]] ambayo inaweza kuweka mnachuja juu ya mafigo ya mtoto anayekomaa. Kwa kuongeza, protini na mafuta katika maziwa ya ng'ombe huwa ni ngumu kwa mtoto kufungua na kunyonya kuliko wale wanaonyonyeshwa maziwa ya mama.<ref> MedlinePlus Ensiklopidia ya Udaktari: [http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002448.htm maziwa ya ng'ombe kwa watoto wachanga na watoto]</ref> maziwa iliyo geuka kuwa mvuke inaweza kuwa rahisi zaidi kwa kufungua kutokana na usindikaji wa protini lakini bado yana lishe duni. idadi muhimu ya watoto wadogo huwa na mzio kwa moja au zaidi ya vipengele vya maziwa ya ng'ombe, mara nyingi zaidi ni protini zilizomo katika maziwa ya ng'ombe.  Matatizo haya yanaweza pia kuathiri formula ya watoto formula inayotokana na maziwa ya ng'ombe.

== Matumizi mbadala ya maziwa ==
Madai kwamba matumizi ya maziwa ni ya manufaa kwa binadamu -watu wazima ni suala ambalo halijatatuliwa kwa sababu sehemu zake nyingi hupitia kuyeyushwa katika tumbo la watu wazima, ikiwa ni pamoja na kingamwili na protini nyingine.

Mbali na kutoa chakula muhimu kwa watoto maziwa ya mama, yaani, maziwa inayotolewa kwa matiti, ina idadi mahsusi ya matumizi ya kithamani, hasa matumizi kama dawa, kwa watoto na watu wazima. Imekuwa ikitumika kidawa kwa maelfu ya miaka.<ref> Newsvine.com. ''Maziwa ya wema wa binadamu matumizi ya maziwa ya matiti''  http://daniel-slack.newsvine.com/_news/2009/04/26/2733785-the-milk-of-human-kindness-uses-for-human-breast-milk</ref> Tabia ya aniti bakteria na uponyaji wa maziwa ya mama mara nyingi hupuuzwa, hata kwa akina mama wanaonyonyesha wenyewe.<ref>Bella Online: '''' Matumizi ya dawa za maziwa ya matiti http://www.bellaonline.com/articles/art41924.asp {{Wayback|url=http://www.bellaonline.com/articles/art41924.asp |date=20210110142107 }}</ref> Maziwa ya mama , kama yatakamuliwa na kuhifadhiwa vizuri, ni suluhisho tasa na yanaweza kutumika kwa njia za aina mbalimbali ili kukuza uponyaji na kusafisha majeraha. Maziwa ya matiti ina kingamwili{za nguvu na antitokisini ambazo watu wengi wanaamini hukuza uponyaji na afya bora kwa ujumla. Hata hivyo, maziwa haya hukosa uwezo wa kinga dhidi ya magonjwa kama mama anayenyonyesha ameambukizwa na aina ya maradhi ya kuambukiza kama vile HIV na magonjwa mbalimbali ya bakteria kama kunndi Bsterepokokasi, kwani maziwa ya matitit yanaweza kusambaza magonjwa haya kwa watoto na watu wengine.<ref>New England Journal of Medicine ''maziwa ya matiti &amp; Hatari ya CMV 1980''  http://content.nejm.org/cgi/content/citation/302/19/1073 {{Wayback|url=http://content.nejm.org/cgi/content/citation/302/19/1073 |date=20190912001517 }}</ref>

maziwa ya matiti imetumika kama dawa nyumbani kwa maradhi madogo, kama vile kiwambo, kuumwa na wadudu na miiba, ugonjwa wa ngozi wa kuwasiliana, na majeraha ya kuambukizwa, majeraha ya kuchoma. maziwa ya matiti pia imetumiwa kwa matumizi mengine kuongeza mfumo wa kinga wa watu wajonjwa ambao wana gasitoroentriritisi [[homa]], [[homa ya baridi]], [[niumonia]] n.k. kwa sababu ya sifa zake za kukinga maradhi. Hata hivyo, maziwa yasiwahi kuonwa au kufasiriwa kama "tiba kamilifu." Baadhi ya wataalamu wa matibabu wanaamini kwamba maziwa yanaweza Sukutua apopotosisi katika aina fulani za seli za kansa, hata hivyo, utafiti na ushahidi zaidi unahitajika katika sehemu hii ya matibabu ya kansa.<ref>WFAA.com. ''Maziwa ya matiti yatumiwa kutibu Wagonjwa wa saratani '' http://www.wfaa.com/sharedcontent/dws/news/localnews/tv/stories/wfaa080215_lj_breastmilk.c618de8d.html {{Wayback|url=http://www.wfaa.com/sharedcontent/dws/news/localnews/tv/stories/wfaa080215_lj_breastmilk.c618de8d.html |date=20091004094030 }}</ref>

Miongoni mwa watu wachache, ikiwa ni pamoja na ''mwenyeji wa mkahawa Hans Lochen wa [[Uswisi]], wametumia maziwa ya matiti ya binadamu, au angalau kutetea matumizi yake, badala ya maziwa ya ng'ombe katika bidhaa za [[maziwa]] na [[mapishi ya]] chakula<ref>New York Daily News: ''Mpango wa mkahawa wa kupika kwa kutumia maziwa ya matiti''  http://www.nydailynews.com/money/2008/09/18/2008-09-18_restaurant_drops_plan_to_cook_with_breas.html {{Wayback|url=http://www.nydailynews.com/money/2008/09/18/2008-09-18_restaurant_drops_plan_to_cook_with_breas.html |date=20110805032411 }} ''Maziwa matiti''</ref>''. Tammy Frissell-Deppe, mshauri wa familia alishughulikia uchunguza maalum katika uzazi wa kupendana, alichapisha kitabu, jina ''A Breastfeeding Mother's Secret Recipes,''  kikitoa mkusanyiko mrefu wa maelezo ya resipe za vyakula na vinywaji vilivyo na maziwa ya binadamu.<ref> Tammy Frissell-Deppe. ''Resipe za siri za mama anayenyonyesha: Resipe za maziwa ya matiti,Chakula cha kujiburudisha cha watoto na milo ya haraka!.''  Dracut, MA: Jed Publishing, 2002</ref> shirika la haki za wanyama linalojulikana kama {1PETA{/1} liliibua swala tata lililoleta upinzani wakati lilitoa wito kwa kampuni ya maziwa ya ng'ombe badala ya kutumia maziwa ya ng'ombe kutengeza bidhaa ya barafu ya krimi watumie maziwa ya binadamu kama njia ya kuzuia dhuluma dhidi ya mifugo.<ref> PETA.org: ''titi ni bora kabisa!'' ''PETA anauliza Ben &amp; Jerry kuacha maziwa ya ng'ombe na badala yake kuyachukua maziwa ya binadamu''  http://www.peta.org/mc/NewsItem.asp?id=11993</ref><ref> WPTZ.com: ''PETA yaomba Ben &amp; Jerry wa Kutumia maziwa ya Binadamu'' </ref> Maziwa ya binadamu haitolewi na kusambazwa kikampuni au kibiashara, kwa sababu matumizi ya maziwa ya binadamu kama chakula cha maziwa au kingo mapishi ni jambo linalozingatiwa kama la ajabu na kuonekana kama jambo duni miongoni mwa [[Utamaduni|tamaduni]] nyingi duniani, wengi hawakubaliani na mazoezi ya namna hii, kwani haijawahi kukubalika sana kihistoria <ref> Jelliffe, Derrick B., na EF Jelliffe Patrice. ''Maziwa ya binadamu katika Dunia ya kisasa.''  Oxford na New York: Oxford University Press, 1978.</ref>. Hali hii ya kukosekana kwa kukubali kimsingi ni kutokana na maadili ya kijamii na nguvu za maadili ya dini.

Hatua za kuunda sabuni kutokana na maziwa ya matitu pia zimefanywa, wale ambao wanatumia sabuni hiyo hudai kwamba ufanisi wake kama chombo cha kusafisha ni mkubwa kuliko, au sawa, na ile ya ssabuni za jadi.<ref> wakunga wa jadi: {1sabuni ya maziwa ya Mama{/1} http://traditionalmidwife.com/mothersmilksoap.html</ref>

== Kupitishwa kwa dutu zisizohitajika ==
Mbali na hatari ya dutu kupelekwa kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto kupitia maziwa ya matiti, kunyonyesha kuna faida zaidi kuliko formula za mtoto mchanga, na, ila wachache, shirika la WHO linapendekeza kunyonyesha pekee kwa miezi 6 ya kwanza ya maisha.<ref name="WHO">{{cite conference
  | author=Secretariat, World Health Organization
  | title = Infant and Young Child Nutrition: Global strategy for infant and young child feeding
  | publisher = World Health Organization
  | date= 24 Novemba 2001
  | url = http://www.who.int/gb/ebwha/pdf_files/EB109/eeb10912.pdf
  | format=PDF
  | id = WHO Executive Board 109th Session provisional agenda item 3.8 (EB109/12)
  | accessdate =  }}</ref>

Seli za kotoa kuzalisha maziwa ndizo hukubali madawa kupenya kwa urahisi wakati wa wiki ya kwanza baada ya kuzaa./0} breastfeedingbasics.org. <ref Name=breastfeedingbasics>[http://www.breastfeedingbasics.org/cgi-bin/deliver.cgi/content/Drugs/pre_pass.html - tovuti kwa ajili ya wazazi iliyotengenezwa na madaktari wa watoto kunyonyesha na Madawa ya kulevya: Je, dawa hupita kufikia maziwa ya matiti] {{Wayback|url=http://www.breastfeedingbasics.org/cgi-bin/deliver.cgi/content/Drugs/pre_pass.html |date=20130720121258 }}? Tolewa tarehe 19 Juni 2009</ref>

Sifa za madawa ambazo huongeza taka katika maziwa ni pamoja na:<ref name="breastfeedingbasics"/>
#si utegili unaoufunga protini
#isiyo na chumvi
#masi iliyo na uzito mdogo
#umumunyifu wa Lipidi kuliko umumunyifu wa maji
#alkali dhaifu kuliko asidi dhaifu

Dawa huhamishwa kutoka utegili wa damu hadi seli za daktali kufikia maziwa kupitia njia ya kueneza au usafiri hai. njia ya mwisho huweza kusababisha ukolezi wa juu wa dawa ya kulevya katika maziwa zaidi kuliko ya Utegili wa mama.<ref name="breastfeedingbasics"/>

Kiasi cha madawa mengi ya kulevya katika maziwa ni kisichozidi 2% ya jumla ya dozi iliyomezwa.<ref name="breastfeedingbasics"/>

=== Dawa ===
Dawa ambazo zimezingatiwa salama kulinda yaliyomo katika maziwa ni:
*Aspirini <ref name=kidsgrowth>[http://www.kidsgrowth.com/resources/articledetail.cfm?id=471 kidsgrowth.org
 Madawa ya kulevya na dutu nyingine katika maziwa] {{Wayback|url=http://www.kidsgrowth.com/resources/articledetail.cfm?id=471 |date=20200514011652 }} tolewa tarehe 19 Juni 2009</ref>
*Acetaminofeni<ref name="kidsgrowth"/>
*Antibiotiki nyingi<ref name="kidsgrowth"/> isipokuwa zile za kawaida kama vile fuluoroquinolonesi (km siproflozasini,, moxiflozasini, na dawa zingine zinazofanana zinazotumiwa kutibu magonjwa mbalimbali ikiwa ni pamoja na yale ya njia ya mkojo na njia ya upumuaji) njia, madawa ya salfa (km salfamethozizole), tetracsaklini (km minocsaklini, doksisiklinie), na chloramophenikoli
*Antihistamini<ref name="kidsgrowth"/> (mzio na maandalizi ya baridi)
bado, ushauriano na mtoa huduma ya afya ni busara kwa mwanamke anayenyonyesha kabla ya kuanza kutumia dawa yoyote.<ref name="kidsgrowth"/>

Baadhi ya dawa zinazohitaji tahadhari ni:
*dawa za kuharisha<ref name="kidsgrowth"/>
*madawa ya pumu yaliyo na theofiline<ref name="kidsgrowth"/>
*madawa ya Sedativu (kwa mfano, Valiumu na phenobaribitali)<ref name="kidsgrowth"/>

Pombe na kafeini ni salama kama zitachukuliwa kwa kiasi kidogo.<ref name="kidsgrowth"/> Nikotini, kwa upande mwingine, hupitishwa kwa mtoto kupitia maziwa ya matiti na inaweza kusababisha matatizo makubwa ya kimatibabu.<ref name="kidsgrowth"/>

Dawa ambazo ni hatari kwa mtoto mchanga anayenyonyeshwa, na ni lazima ziepukwe kama inawezekana, ni:
*Atropini<ref name="kidsgrowth"/>
*Madawa ya hiperithoyoroidismu<ref name="kidsgrowth"/>
*madawa ya kutibu kansa kemotherapi<ref name="kidsgrowth"/>
*Tetrasikini s<ref name="kidsgrowth"/>
*kiloramefekoli/0}<ref name="kidsgrowth"/>
*Iodide<ref name="kidsgrowth"/>
*Resepini<ref name="kidsgrowth"/>
*madawa ya kulevya
*[[Lithi]]amu<ref name="kidsgrowth"/>
*maandalizi ya radiokitivi<ref name="kidsgrowth"/>
*maandalizi ya ergoti<ref name="kidsgrowth"/>

Kama haiwezekani kuepukika au kupewa mbadala kwa sababu za kimatibabu, kunyonyesha lazima kukomeshwe kwa muda mfupi.<ref name="kidsgrowth"/>

Matumizi ya muda mrefu ya dawa zifuatazo lazima kufanywe tu chini ya usimamizi wa moja kwa moja wa daktari:
*Steroidi<ref name="kidsgrowth"/>
*madawa ya kupanga uzazi yenye homoni<ref name="kidsgrowth"/>
*Sedativu <ref name="kidsgrowth"/>
*Diuretiki<ref name="kidsgrowth"/>
*Anticonvulasanti<ref name="kidsgrowth"/>

=== Vichafuzi Mazingira ===
Vichafuzi mazingira vinavyopatikana katika maziwa kwa kawaida huwa havina madhara, na lazima kuzingatiwa tu wakati hali ya kiwango cha mazingira ni cha juu. kwa kuongeza kumekuwa na kupungua kwa viwango vya mazingira, hii imesababisha upungufu wa viwango vya maziwa. Vichafuzi ambavyo huzingatiwa zaidi ni dawa za kuua vidudu, zebaki kikaboni na ledi. DDT na dieldrini haiepukiki, pia inaweza kuonekana katika formula za watoto wachanga.<ref name="kidsgrowth"/> Dawa za kuua vidudu na nyingine zenye dutu sumu bioakumulati, yaani viumbe juu juu ya [[Mtando chakula|mnyororo wa chakula]] huzifadhi zaidi katika mafuta yao ya mwili. Hili ni suala hasa kwa mnyama Inuit ambaye chakula chake tangu jadi kimekuwa ni nyama. Masomo yanaendelea kuangalia madhara ya bifenili iliyo na kilorini nyingi na vichafuzi kikaboni katika mwili, maziwa ya mama ya mnyama Inuit yana idadi ya kiajabu ya kompoundi sumu.<ref> ''Silent Snow: The sumu Slow ya Arctic''  na Marla Cone, Grove Press.</ref>

== Matumizi yasiyo ya kawaida ==
Katika ulimwengu wa kale, wakati mwingine maziwa yalikuwa yanakunywa na [[madhehebu]] ya uzazi, na [[sherehe]] nyingine za [[Dini|kidini]].

[[Mfalme]] wa [[Hispania]] [[Alfonso XIII]] alitembelea mkoa wa [[Las Hurdes]] katika mwaka wa 1922 ili kuonyesha umuhimu wa cheo hicho. Mfalme na wasindikizaji wake waliishi katika mahema ya kijeshi yaliyopandwa karibu na mji wa Casares de las Hurdes. Katika ziara ya mfalme kisa cha ajabu kilifanyika: mkuu wa kijiji , alikuwa na wasiwasi kwamba mfalme alikuwa na wasiwasi kwamba mfalme alikuwa anakunywa tu kahawa nyeusi (matokeo ya wasaidizi wa mfalme kutoamini ubora wa maziwa ya kawaida kulingana na hali ya usafi katika kijiji hicho) walimpelekea kijagi kidogo cha maziwa huku wakisema, ''"mfalme mtukufu kuwa na uhakika kwamba maziwa haya ni ya kuaminika kabisa kabisa,"'' <ref> ''"Le aseguro a Su Majestad que Esta leche es de toda confianza"'' </ref> ambayo yalikuwa ni maziwa ya matiti kutoka kwa kutoka mke wake ambaye alikuwa amajifungua hivi karibuni. Mfalme alikuwa na ufahamu wa ukweli huu tu ''baada ya'' kunywa Café con ''leche yake.'' <ref> ziara ya kwanza ya kifalme hadi Las Hurdes</ref>

Utafiti ya awali yanaonyesha kwamba maziwa yanaweza kusukutua apoptosisi0} katika aina fulani za seli za kansa.<ref>{{cite journal| author=Hallgren O, Aits S, Brest P, Gustafsson L, Mossberg AK, Wullt B, Svanborg C| title=Apoptosis and tumor cell death in response to HAMLET (human alpha-lactalbumin made lethal to tumor cells| year=2008| journal=Adv Exp Med Biol.| volume=606| pages=217–40| pmid=18183931| doi=10.1007/978-0-387-74087-4_8}}</ref> Watu wazima na matatizo ya GI na wapokeaji wa sehemu za mwili wanaweza pia kufaidika na nguvu ya kukinga majomjwa maziwa ya matiti ya binadamu.

Katika [[Costa Rica]], kumekuwa na majaribio ya kuzalisha [[jibini]] na mtomoko kutoka kwa maziwa ya binadamu limeshughulikiwa kama njia mbadala ya kupunguza kunyonyesha mtoto.<ref name="Nacion">[http://www.nacion.com/ln_ee/2007/junio/17/aldea1131695.html ''Clínica busca cómo hacer queso de leche materna'' ] {{Wayback|url=http://www.nacion.com/ln_ee/2007/junio/17/aldea1131695.html |date=20090810165602 }} , Nación, 17 Juni 2007</ref>

Mwenyeji wa mkahawa mwenye utata huko Uswisi ameunda menu, msingi wake ukiwa ni vyakula vilivyopikwa ndani ya maziwa ya matiti ya binadamu.<ref>{{cite news| url=http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/2976181/Swiss-restaurant-to-serve-meals-cooked-with-human-breast-milk.html | work=The Daily Telegraph | location=London | title=Swiss restaurant to serve meals cooked with human breast milk  				 				 					A Swiss gastronomist has stirred a controversy in the tranquil Alpine republic after announcing that he will serve meals cooked with human breast milk. | date=2008-09-17 | accessdate=2010-04-26}}</ref>

== Marejeo ==
{{Reflist|2}}

== Viungo vya nje ==
* [http://www.breastmilkfeeding.com/ Mwongozo kamili kwa ajili ya kunyonyesha na bidhaa za kunyonyesha]
* [http://www.askdrsears.com/html/2/T021600.asp ''Ulinganisho wa Maziwa ya Binadamu na formula'' ]
* [http://www.unu.edu/unupress/food/8F174e/8F174E04.htm Kituo cha Chuo Kikuu cha Umoja wa Mataifa - vipengele vya maziwa ya binadamu] {{Wayback|url=http://www.unu.edu/unupress/food/8F174e/8F174E04.htm |date=20101023071139 }} - ikiwa ni pamoja na kulinganisha maziwa ya ng'ombe na ya binadamu
* [http://www.lalecheleague.org/FAQ/milkstorage.html ligi ya La Leche] {{Wayback|url=http://www.lalecheleague.org/FAQ/milkstorage.html |date=20130925131243 }}maelezo ya uhifadhi wa Maziwa ya Binadamu.
* [http://www.aap.org/healthtopics/breastfeeding.cfm mada za afya ya Watoto: kunyonyesha]
* [http://www.seattlechildrens.org/child_health_safety/resources/health/nutrition_fitness/nutrition.asp maelezo ya lishe ya mtoto] {{Wayback|url=http://www.seattlechildrens.org/child_health_safety/resources/health/nutrition_fitness/nutrition.asp |date=20060708071504 }} kutoka hospiatali ya watoto ya Seatle [[na hospitali]] ya jimbo
* [http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2006/04/09/MNGLKI6FTA1.DTL&amp;hw=breast+milk&amp;sn=001&amp;sc=1000 akina mama walipa zaidi kwa maziwa ya akina mama wengine Janine DeFao, San Francisco Mambo ya nyakati, Aprili 9, 2006.] Makala juu ya soko la maziwa ya binadamu.
* [http://www.breastfeedingchild.com/breastfeeding-nutrition.html lishe ya kunyonyesha ] {{Wayback|url=http://www.breastfeedingchild.com/breastfeeding-nutrition.html |date=20100811042308 }}
* [http://www.poshmums.com/breastfeeding/medela-personal-fit-breastshields.htm ] {{Wayback|url=http://www.poshmums.com/breastfeeding/medela-personal-fit-breastshields.htm |date=20101119113855 }} kama unakamua, pampu ya matiti yako si lazima ilete uwishwi au kuwasha vizingiti matiti: vibadala vipo ili viweze kuchukua aina tofauti za chuchu
{{mbegu-biolojia}}
[[Jamii:Chakula]]
[[Jamii:Afya]]
[[Jamii:Uzazi]]