Tongo

Tongo e ben wan sistemi taki meni frugi fru midi fu wan alfabeti fu arbitreri simboli, leki takiklanki, ebari efru skriftiteki. Disi simboli formi den bustono dy fru midi fu wan tongospesifiki reglisistemi (a gramatika) tu menifuli wani (leki wortu, fresiteli nanga fresi aselfi) e sey rangskiki.

Tongo e ben skili a yguskap dy den man a wesiliki ondroski fu trawan metisortu: wili alawan man dy ondro wanisinsi normali umustanigi opogru ini a lopu fu si foswan den libiyari pleyundriwisi wan tongo e leri, e ben a tu naw ontu no lukiluki tu let metisortu leki masyin funen den syimpanse opo a selfi nivo wan tongo leki wan siksi yari owru pikinman.

A gangbari ondroski ini wanisey tongo (nanga wan heyr warderi) nanga trawansey dialekti (nanga wan lar warderi) e sey ini a sabi fu tongo no meki efru skopu, wili a soma nanga politiki awey legi e ben: den dialekti fu a Sneysitongo e ski pasarmutyu leki den Romani tongo, fu Roma. Sabi fu tongoman e gi doga a fruwana a a mataskapuliki no bilay bigripi variyeti. Tongomasyin.

Da langa no ala tongo e biskiki abra standardiseri formi nanga a oftoten no u tu meki e ben efru tu guru takitakiman aselfi variyeti taki, efru varianti fu wán variyeti, e ben a numro efru teri fu tongo opo den aldoti no tu bipali. Tu abi somawe wan handifati e sey a teri fu tongo oftoten opo for à seyfi dusin lay.