Inati: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Smallem (diskuto | kontribute) |
|||
| (12 rishikime të ndërmjetme të pashfaqur nga 9 përdorues) | |||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
[[File:Angry-2766265_960_720.jpg|lidhja=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Angry-2766265_960_720.jpg|alt=Facial expression of a person having emotions of anger|parapamje|Shprehja e fytyrës së një burri me emocione inati.|280x280px]] |
|||
{{Faqe e palidhur|data=shtator 2012}} |
|||
'''Inati''' ose '''[[zemërimi]]''', është një gjendje [[Emocioni|emocionale]] intensive që përfshin një përgjigje të fortë të pakëndshme dhe jo bashkëpunuese ndaj një [[provokimi]], [[lëndimi]] ose [[kërcënimi]] të përceptuar.<ref>{{cite book |last=Videbeck |first=Sheila L. |url=https://archive.org/details/psychiatricmenta0000vide_m6b0 |title=Psychiatric Mental Health Nursing |publisher=[[Lippincott Williams & Wilkins]] |year=2006 |isbn=9780781760331 |edition=3rd |url-access=registration}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Alia-Klein |first1=Nelly |last2=Gan |first2=Gabriela |last3=Gilam |first3=Gadi |last4=Bezek |first4=Jessica |last5=Bruno |first5=Antonio |last6=Denson |first6=Thomas F. |last7=Hendler |first7=Talma |last8=Lowe |first8=Leroy |last9=Mariotti |first9=Veronica |last10=Muscatello |first10=Maria R. |last11=Palumbo |first11=Sara |last12=Pellegrini |first12=Silvia |last13=Pietrini |first13=Pietro |last14=Rizzo |first14=Amelia |last15=Verona |first15=Edelyn |date=janar 2020 |title=The feeling of anger: From brain networks to linguistic expressions |journal=Neuroscience & Biobehavioral Reviews |volume=108 |pages=480–497 |doi=10.1016/j.neubiorev.2019.12.002 |pmid=31809773 |doi-access=free |hdl-access=free |hdl=11568/1022610}}</ref> |
|||
'''Inati''' është emocion njerëzorë që paraqitet si afekt në të menduar dhe të vepruar të personit ndaj vetit dhe [[shkaku|shkaktarit]]. |
|||
Një person që përjeton inat shpesh do të përjetojë efekte fizike, të tilla si rritja e rrahjeve të zemrës, presioni i lartë i gjakut dhe rritja e niveleve të adrenalinës dhe noradrenalinës. Disa e shohin inatin si një emocion që shkakton një pjesë të përgjigjes ''lufto ose fluturo''. Inati bëhet ndjenja mbizotëruese në aspektin e sjelljes, njohjes dhe fiziologjisë kur një person bën zgjedhjen e vetëdijshme për të ndërmarrë veprime për të ndaluar menjëherë sjelljen kërcënuese të një force tjetër të jashtme.<ref>Raymond DiGiuseppe, Raymond Chip Tafrate, ''Understanding Anger Disorders'', Oxford University Press, 2006, pp. 133–159.</ref> |
|||
Varësisht nga niveli mendorë i personit që kultivon inatin dallohen skaji i brendëshem dhe skaji i jashtëm. Përderisa skaji i brendëshëm është nxitës i veprime për zhvillim më të lartë se [[shkaku|shkaktari]], skaji i jashtëm është veprimi i dëmtimit me synim shkatërrimi të [[shkaku|shkaktarit]] i cili në pamundësi shkatërrimi kalon në [[urrejtja|urrejtje]] (''vetë gënjeshtër''). |
|||
Inati mund të ketë shumë pasoja fizike dhe mendore. Shprehja e jashtme e inatit mund të gjendet në shprehjet e fytyrës, gjuhën e trupit, përgjigjet fiziologjike dhe nganjëherë aktet publike të [[Agresioni|agresionit]]. Shprehjet e fytyrës mund të variojnë nga këndimi i brendshëm i vetullave deri në një vrenjtje të plotë.<ref name="OxfDic">Michael Kent, ''Anger'', The Oxford Dictionary of Sports Science & Medicine, Oxford University Press, {{ISBN|0-19-262845-3}}</ref> Ndërsa shumica e atyre që përjetojnë inat e shpjegojnë zgjimin e tij si rezultat i "çfarë u ka ndodhur", psikologët theksojnë se një person i zemëruar mund të gabojë shumë mirë sepse inati shkakton humbje në aftësinë e vetë-monitorimit dhe vëzhgueshmërisë objektive.<ref name="EncPsy">Raymond W. Novaco, ''Anger'', Encyclopedia of Psychology, [[Oxford University Press]], 2000</ref> |
|||
| ⚫ | |||
Psikologët modernë e shohin inatin si një emocion normal, të natyrshëm dhe të pjekur, të përjetuar nga pothuajse të gjithë njerëzit ndonjëherë, dhe si diçka që ka vlerë funksionale për mbijetesën. Inati i pakontrolluar mund të ndikojë negativisht në mirëqenien personale ose sociale dhe të ndikojë negativisht tek ata që i rrethojnë. Ndërsa shumë filozofë dhe shkrimtarë kanë paralajmëruar kundër sulmeve spontane dhe të pakontrolluara të inatit, ka pasur mosmarrëveshje mbi vlerën e brendshme të inatit.<ref name="AngerTheory">Simon Kemp, K.T. Strongman, ''Anger theory and management: A historical analysis'', The American Journal of Psychology, Vol. 108, No. 3. (Autumn, 1995), pp. 397–417</ref> Për çështjen e trajtimit të inatit është shkruar që në kohët e filozofëve më të hershëm, por psikologët modernë, ndryshe nga shkrimtarët e mëparshëm, kanë vënë në dukje edhe efektet e mundshme të dëmshme të shtypjes së inatit.<ref name="AngerTheory2">Simon Kemp, K.T. Strongman, ''Anger theory and management: A historical analysis'', The American Journal of Psychology, Vol. 108, No. 3. (Autumn, 1995), pp. 397–417</ref> |
|||
[[Kategoria:Psikologji]] |
|||
| ⚫ | |||
[[ar:غضب]] |
|||
[[bat-smg:Zlastis]] |
|||
== Shiko edhe == |
|||
[[be:Гнеў]] |
|||
[[be-x-old:Гнеў]] |
|||
[[ |
* [[Zemërimi]] |
||
* [[Tërbimi]] |
|||
[[bo:ཁོང་ཁྲོ།]] |
|||
[[bs:Ljutnja]] |
|||
== Referime == |
|||
[[ca:Enuig]] |
|||
[[ |
[[Kategoria:Psikologji]] |
||
[[ |
[[Kategoria:Emocione]] |
||
[[de:Zorn]] |
|||
[[el:Θυμός]] |
|||
[[en:Anger]] |
|||
[[eo:Kolero]] |
|||
[[es:Ira]] |
|||
[[fa:خشم]] |
|||
[[fr:Colère]] |
|||
[[fy:Lilkens]] |
|||
[[gan:著氣]] |
|||
[[gl:Xenreira]] |
|||
[[he:כעס]] |
|||
[[hi:क्रोध]] |
|||
[[hr:Ljutnja]] |
|||
[[ht:Kòlè]] |
|||
[[hu:Harag]] |
|||
[[id:Kemarahan]] |
|||
[[is:Reiði]] |
|||
[[it:Ira (psicologia)]] |
|||
[[ja:怒り]] |
|||
[[kn:ಕೋಪ]] |
|||
[[ko:노여움]] |
|||
[[la:Ira]] |
|||
[[ln:Nkándá]] |
|||
[[lt:Pyktis]] |
|||
[[lv:Dusmas]] |
|||
[[mwl:Rábia (sentimiento)]] |
|||
[[new:तं]] |
|||
[[nl:Woede]] |
|||
[[nn:Sinne]] |
|||
[[no:Sinne]] |
|||
[[pl:Gniew (emocja)]] |
|||
[[pt:Ira]] |
|||
[[qu:Phiñakuy]] |
|||
[[ro:Mânie]] |
|||
[[ru:Гнев]] |
|||
[[scn:Abbili]] |
|||
[[sh:Ljutnja]] |
|||
[[simple:Anger]] |
|||
[[sk:Hnev]] |
|||
[[sr:Bes (emocija)]] |
|||
[[sv:Vrede]] |
|||
[[sw:Hasira]] |
|||
[[ta:கோபம்]] |
|||
[[te:క్రోధం]] |
|||
[[tl:Poot]] |
|||
[[tr:Kızgınlık]] |
|||
[[uk:Гнів]] |
|||
[[yi:צארן]] |
|||
[[zh:憤怒]] |
|||
[[zh-yue:嬲]] |
|||
Versioni aktual i datës 18 nëntor 2024 06:48
Inati ose zemërimi, është një gjendje emocionale intensive që përfshin një përgjigje të fortë të pakëndshme dhe jo bashkëpunuese ndaj një provokimi, lëndimi ose kërcënimi të përceptuar.[1][2]
Një person që përjeton inat shpesh do të përjetojë efekte fizike, të tilla si rritja e rrahjeve të zemrës, presioni i lartë i gjakut dhe rritja e niveleve të adrenalinës dhe noradrenalinës. Disa e shohin inatin si një emocion që shkakton një pjesë të përgjigjes lufto ose fluturo. Inati bëhet ndjenja mbizotëruese në aspektin e sjelljes, njohjes dhe fiziologjisë kur një person bën zgjedhjen e vetëdijshme për të ndërmarrë veprime për të ndaluar menjëherë sjelljen kërcënuese të një force tjetër të jashtme.[3]
Inati mund të ketë shumë pasoja fizike dhe mendore. Shprehja e jashtme e inatit mund të gjendet në shprehjet e fytyrës, gjuhën e trupit, përgjigjet fiziologjike dhe nganjëherë aktet publike të agresionit. Shprehjet e fytyrës mund të variojnë nga këndimi i brendshëm i vetullave deri në një vrenjtje të plotë.[4] Ndërsa shumica e atyre që përjetojnë inat e shpjegojnë zgjimin e tij si rezultat i "çfarë u ka ndodhur", psikologët theksojnë se një person i zemëruar mund të gabojë shumë mirë sepse inati shkakton humbje në aftësinë e vetë-monitorimit dhe vëzhgueshmërisë objektive.[5]
Psikologët modernë e shohin inatin si një emocion normal, të natyrshëm dhe të pjekur, të përjetuar nga pothuajse të gjithë njerëzit ndonjëherë, dhe si diçka që ka vlerë funksionale për mbijetesën. Inati i pakontrolluar mund të ndikojë negativisht në mirëqenien personale ose sociale dhe të ndikojë negativisht tek ata që i rrethojnë. Ndërsa shumë filozofë dhe shkrimtarë kanë paralajmëruar kundër sulmeve spontane dhe të pakontrolluara të inatit, ka pasur mosmarrëveshje mbi vlerën e brendshme të inatit.[6] Për çështjen e trajtimit të inatit është shkruar që në kohët e filozofëve më të hershëm, por psikologët modernë, ndryshe nga shkrimtarët e mëparshëm, kanë vënë në dukje edhe efektet e mundshme të dëmshme të shtypjes së inatit.[7]
Në popull për këto dy skaje janë të ngulitura shprehjet si kija inatin falja hakun dhe shprehja ja kam inatin aq shumë saqë e kisha mbyt.
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Videbeck, Sheila L. (2006). Psychiatric Mental Health Nursing (bot. 3rd). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 9780781760331.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Alia-Klein, Nelly; Gan, Gabriela; Gilam, Gadi; Bezek, Jessica; Bruno, Antonio; Denson, Thomas F.; Hendler, Talma; Lowe, Leroy; Mariotti, Veronica; Muscatello, Maria R.; Palumbo, Sara; Pellegrini, Silvia; Pietrini, Pietro; Rizzo, Amelia; Verona, Edelyn (janar 2020). "The feeling of anger: From brain networks to linguistic expressions". Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 108: 480–497. doi:10.1016/j.neubiorev.2019.12.002. hdl:11568/1022610. PMID 31809773.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Raymond DiGiuseppe, Raymond Chip Tafrate, Understanding Anger Disorders, Oxford University Press, 2006, pp. 133–159.
- ^ Michael Kent, Anger, The Oxford Dictionary of Sports Science & Medicine, Oxford University Press, ISBN 0-19-262845-3
- ^ Raymond W. Novaco, Anger, Encyclopedia of Psychology, Oxford University Press, 2000
- ^ Simon Kemp, K.T. Strongman, Anger theory and management: A historical analysis, The American Journal of Psychology, Vol. 108, No. 3. (Autumn, 1995), pp. 397–417
- ^ Simon Kemp, K.T. Strongman, Anger theory and management: A historical analysis, The American Journal of Psychology, Vol. 108, No. 3. (Autumn, 1995), pp. 397–417