Mjedisi natyror

Mjedis natyror quhet vendi, njerëzit, gjërat, natyra përreth nesh dhe çdo organizëm tjetër i gjallë. Mjedisi natyror përfshin të gjitha gjallesat ashtu si edhe gjithë botën jo të gjallë natyrale, domethënë në këtë rast jo artificiale. Termi më së shpeshti nënkupton Tokën ose disa pjesë të Tokës. Ky mjedis përfshin ndërveprimin e të gjitha llojeve të gjalla, klimës, motit dhe burimeve natyrore që ndikojnë në mbijetesën njerëzore dhe aktivitetin ekonomik. ^[1]

Përmbledhje

Karakteristikat themelore të konceptit mjedis natyror janë:

Njësi të plota ekologjike që funksionojnë si sisteme natyrore pa ndërhyrje masive të civilizuara njerëzore, duke përfshirë të gjithë bimësinë, mikroorganizmat, tokën, shkëmbinjtë, atmosferën dhe fenomenet natyrore që ndodhin brenda kufijve dhe natyrës së tyre.

Burimet natyrore universale dhe fenomenet fizike që nuk kanë kufij të qartë, si ajri, uji dhe klima, si dhe energjia, rrezatimi, ngarkesa elektrike dhe magnetizmi, që nuk vijnë nga veprimet e civilizuara njerëzore.

Në kontrast me mjedisin natyror është mjedisi i ndërtuar. Në zona të tilla, kur njerëzit kanë peizazhe të shndërruara rrënjësisht, siç janë mjediset urbane dhe shndërrimi i tokës bujqësore, mjedisi natyror modifikohet shumë në një mjedis të thjeshtuar njerëzor. Edhe aktet që duken më pak ekstreme, siç është ndërtimi i një kasolle baltë ose një sistem fotovoltaik në shkretëtirë, mjedisi i modifikuar bëhet një mjedis artificial. Megjithëse shumë kafshë ndërtojnë gjëra për të siguruar një mjedis më të mirë për veten e tyre, ato nuk janë njerëzore, prandaj digat e kastorit dhe veprat e termiteve të ndërtesave të ngurta, konsiderohen si të natyrshme.

Njerëzit rrallë gjejnë mjedise absolutisht natyrore në Tokë, dhe natyrshmëria zakonisht ndryshon në një kontinum, nga 100% natyrale në një ekstrem në 0% natyrale në ekstremin tjetër. Më saktësisht, ne mund të marrim parasysh aspektet ose përbërësit e ndryshëm të një mjedisi dhe të shohim që shkalla e tyre e natyralitetit (natyrshmërisë) nuk është e njëtrajtshme. ^[2] Nëse, për shembull, në një fushë bujqësore, përbërja mineralogjike dhe struktura e tokës së saj janë të ngjashme me ato të një toke pyjore të çrregulluar, por struktura është mjaft e ndryshme.

Mjedisi natyror shpesh përdoret si sinonim për habitatin, për shembull, kur themi se mjedisi natyror i gjirafave është Savana.

Përbërja

Struktura e shtresuar e Tokës . (1) bërthama e brendshme; (2) bërthama e jashtme; (3) manteli i poshtëm; (4) mantel i sipërm ; (5) litosfera; (6) korja tokësore

Shkenca e Tokës në përgjithësi njeh katër sfera, litosferën, hidrosferën, atmosferën dhe biosferën si korresponduese me shkëmbinjtë, ujin, ajrin dhe jetën. Disa shkencëtarë përfshijnë si pjesë të sferave të Tokës, kriosferën (që korrespondon me akullin) si një pjesë të veçantë të hidrosferës, si dhe pedosferën (që korrespondon me tokën) si një sferë aktive dhe e ndërthurur. Shkenca e Tokës (e njohur edhe si gjeoshkenca, shkencat gjeografike ose Shkencat e Tokës), është një term gjithëpërfshirës për shkencat që lidhen me planetin Tokë. Ekzistojnë katër disiplina kryesore në shkencat e tokës, përkatësisht gjeografia, gjeologjia, gjeofizika dhe gjeodezia. Këto disiplina kryesore përdorin fizikën, kiminë, biologjinë, kronologjinë dhe matematikën për të ndërtuar një kuptim cilësor dhe sasior të zonave kryesore ose sferave të Tokës.

Korja e Tokës, ose litosfera, është sipërfaqja më e ngurtë e planetit dhe është kimikisht dhe mekanikisht e ndryshme nga manteli themelor. Ajo është gjeneruar shumë nga proceset ndezëse në të cilat magma ftohet dhe ngurtësohet për të formuar shkëmb të fortë. Nën litosferën shtrihet manteli i cili nxehet nga prishja e elementëve radioaktivë. Veshja edhe pse e ngurtë është në një gjendje konvekcioni retik. Ky proces i konvekcionit bën që pllakat litosferike të lëvizin, megjithëse ngadalë. Procesi që rezulton njihet si tektonika e pllakave. Vullkanet rezultojnë kryesisht nga shkrirja e materialit të kores së nëndheshme ose të manteleve në rritje në kreshtat e mesme të oqeanit dhe kutitë e manteleve. ^[3] ^[4]

Ekosistemi

Një ekosistem (i quajtur edhe si ambient) është një njësi natyrore e përbërë nga të gjitha bimët, kafshët dhe mikroorganizmat (faktorët biotikë ) në një zonë që funksionon së bashku me të gjithë faktorët jo-të gjallë fizikë (abiotikë) të mjedisit. ^[5]

Çështje thelbësore për konceptin e ekosistemit është ideja që organizmat e gjallë janë vazhdimisht të angazhuar në një grup marrëdhëniesh shumë të ndërlidhura me çdo element tjetër që përbëjnë mjedisin në të cilin ekzistojnë. Eugene Odum, një nga themeluesit e shkencës së ekologjisë, deklaroi: "Çdo njësi që përfshin të gjithë organizmat (d.m.th:" komunitetin ") në një zonë të caktuar, duke bashkëvepruar me mjedisin fizik, në mënyrë që një rrjedhë e energjisë të çojë në mënyrë të qartë te struktura trofike e përcaktuar, diversiteti biotik dhe ciklet e materialit (d.m.th: shkëmbimi i materialeve midis pjesëve të gjalla dhe atyre jo të gjalla) brenda sistemit është një ekosistem." ^[6]

Shih edhe

Referime

^ Johnson, D. L.; Ambrose, S. H.; Bassett, T. J.; Bowen, M. L.; Crummey, D. E.; Isaacson, J. S.; Johnson, D. N.; Lamb, P.; Saul, M. (1997). "Meanings of Environmental Terms". Journal of Environmental Quality (në anglisht). 26 (3): 581–589. doi:10.2134/jeq1997.00472425002600030002x.
^ Symons, Donald (1979). The Evolution of Human Sexuality (në anglisht). New York: Oxford University Press. fq. 31. ISBN 0-19-502535-0.
^ Britannica Online. "Lake (physical feature)" (në anglisht). Marrë më 2008-06-25. [a Lake is] any relatively large body of slowly moving or standing water that occupies an inland basin of appreciable size. Definitions that precisely distinguish lakes, ponds, swamps, and even rivers and other bodies of nonoceanic water are not established. It may be said, however, that rivers and streams are relatively fast moving; marshes and swamps contain relatively large quantities of grasses, trees, or shrubs; and ponds are relatively small in comparison to lakes. Geologically defined, lakes are temporary bodies of water.
^ "Dictionary.com definition" (në anglisht). Marrë më 2008-06-25. a body of fresh or salt water of considerable size, surrounded by land.
^ Christopherson, Robert W. (1996). Geosystems: An Introduction to Physical Geography (në anglisht). Prentice Hall. ISBN 0-13-505314-5.
^ Odum, E. P. (1971). Fundamentals of Ecology (në anglisht) (bot. Third). New York: Saunders. ISBN 0-7216-6941-7.

Literatura

Adams, Simon; David Lambert (2006). Earth Science: An illustrated guide to science (në anglisht). New York: Chelsea House. fq. 20. ISBN 0-8160-6164-5.
"Earth's Energy Budget" (në anglisht). Oklahoma Climatological Survey. 1996–2004. Marrë më 2007-11-17.
Oldroyd, David (2006). Earth Cycles: A historical perspective (në anglisht). Westport, Connicticut: Greenwood Press. ISBN 0-313-33229-0.
Simison, W. Brian (2007-02-05). "The mechanism behind plate tectonics" (në anglisht). Marrë më 2007-11-17.
Smith, Gary A.; Aurora Pun (2006). How Does the Earth Work? Physical Geology and the Process of Science (në anglisht). Upper Saddle River: Pearson Prentice Hall. fq. 5. ISBN 0-13-034129-0.
Edeltraud Günther: Stichwort Natürliche Umwelt. In: Gabler Wirtschaftslexikon. 17. Auflage (Online-Version 5), Gabler Verlag, Wiesbaden 2010. Stampa:De

[1] Johnson, D. L.; Ambrose, S. H.; Bassett, T. J.; Bowen, M. L.; Crummey, D. E.; Isaacson, J. S.; Johnson, D. N.; Lamb, P.; Saul, M. (1997). "Meanings of Environmental Terms". Journal of Environmental Quality (në anglisht). 26 (3): 581–589. doi:10.2134/jeq1997.00472425002600030002x.

[2] Symons, Donald (1979). The Evolution of Human Sexuality (në anglisht). New York: Oxford University Press. fq. 31. ISBN 0-19-502535-0.

[3] Britannica Online. "Lake (physical feature)" (në anglisht). Marrë më 2008-06-25. [a Lake is] any relatively large body of slowly moving or standing water that occupies an inland basin of appreciable size. Definitions that precisely distinguish lakes, ponds, swamps, and even rivers and other bodies of nonoceanic water are not established. It may be said, however, that rivers and streams are relatively fast moving; marshes and swamps contain relatively large quantities of grasses, trees, or shrubs; and ponds are relatively small in comparison to lakes. Geologically defined, lakes are temporary bodies of water.

[4] "Dictionary.com definition" (në anglisht). Marrë më 2008-06-25. a body of fresh or salt water of considerable size, surrounded by land.

[5] Christopherson, Robert W. (1996). Geosystems: An Introduction to Physical Geography (në anglisht). Prentice Hall. ISBN 0-13-505314-5.

[6] Odum, E. P. (1971). Fundamentals of Ecology (në anglisht) (bot. Third). New York: Saunders. ISBN 0-7216-6941-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]