Istočnorimska vojska
Bizantska vojska je naziv za kopnene oružane formacije Istočnog Rimskog ili Bizantskog Carstva koje su okvirno djelovale od 4. vijeka (kada je Carstvo, pod tradicionalnim tumačenjima nastalo) do pada Carigrada 1453. godine. U užem smislu se pod time podrazumijevaju oružane snage Carstva od sredine 7. vijeka kada se ono transformiralo zbog gubitka većine teritorija u muslimanskim osvajanjima te uvelo vojno ustrojstvo temeljeno na tzv. temama, a bizantska vojska u mnogo čemu sličnost s rimskom vojskom od koje je bila nastala.
Bizantska vojska ustanovljena u 7. vijeku se postepeno transformirala u jednu od najjačih i najefikasnijih vojnih aparata u Euraziji za vrijeme srednjeg vijeka, a, posebno pod vladavinom vojničkih careva u 9. i 10. vijeku dobila mogućnost da se ravnopravno nosi sa svim neprijateljima Bizanta na istoku i zapadu. Ekonomska kriza, kao i postepena feudalizacija Carstva, značajno je oslabila bizantsku vojsku i dovela do katastrofe u Četvrtom križarskom ratu, odnosno pada Carigrada. Nikejsko Carstvo je, pak, uspjelo djelomično obnoviti staru bizantsku vojnu organizaciju i sa njom povratiti Carigrad, ali su u 14. vijeku građanski ratovi i uspon Osmanskog Carstva doveli do svođenja Bizanta na male enklave koje su umjesto bizantske branile najamničke vojske.
Točna veličina i sastav bizantske vojske, odnosno njenih jedinica je predmet duge i široke rasprave, s obzirom na oskudne i često proturječne primarne izvore. Sljedeća tablica daje približne procjene, koje isključuju veslače, odnosno pripadnike bizantske mornarice.
| Godina | Vojska |
| 300 | 311.000[1] |
| 457 | 303.000[1] |
| 518 | 271.000[2] |
| 540 | 341.000[2] |
| 565 | 150.000[3] (ne računajući tvrđavske garnizone) |
| 641 | 109.000[4] |
| 668 | 109.000[5] |
| 773 | 80.000[6] |
| 809 | 90.000[7] |
| 840 | 120.000[8] |
| 959 | 144.000[9] |
| 963 | 150.000[8] |
| 1025 | 250.000[10] |
| 1053 | 200.000[11] |
| 1077 | 25.000[12] |
| 1081 | 20.000[13] |
| 1118 | 20.000[14] (ne računajući tvrđavske garnizone) |
| 1143 | 50.000[15] |
| 1180 | 40.000[16] (field troops only) |
| 1203 | 30.000[17] (ne računajući tvrđavske garnizone) |
| 1204 | 60.000[18] |
| 1282 | 20.000[19] |
| 1320 | 4.000[20] |
| 1321 | 3.000[21] (field troops only) |
| 1453 | 1,500[22] (field troops only) |
- ↑ 1,0 1,1 W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 145
- ↑ 2,0 2,1 W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 277
- ↑ J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 259
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 374
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 412
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 373
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 547
- ↑ 8,0 8,1 W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 537
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 576
- ↑ Treadgold (1995), p. 85
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 595
- ↑ J. Birkenmeier, The Development of the Komnenian Army: 1081-1180, 62
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 612
- ↑ A. Konstam, Historical Atlas of the Crusades, 141
- ↑ W. Treadgold, A Concise History of Byzantium, 236
- ↑ J. Birkenmeier, The Development of the Komnenian Army: 1081-1180, 180
- ↑ Phillips. The Fourth Crusade, p. 159.
- ↑ S. Blondal, The Varangians of Byzantium, 163
- ↑ G. Ostrogorsky, History of the Byzantine State, 483
- ↑ W. Treadgold, A Concise History of Byzantium, 224
- ↑ W. Treadgold, A History of the Byzantine State and Society, 819
- ↑ I. Heath, Byzantine Armies: AD 1118-1461, 37
- De re militari.org - The Society for Medieval Military History
- http://www.servinghistory.com/topics/Byzantine_army