7. krajiška udarna brigada

Sedma krajiška udarna brigada
Kolona 7. krajiške brigade na maršu između Fojnice i Kreševa u jesen 1943.
Postojanje	27. decembar 1942. Mesto formiranja: Orahovljani, kod Mrkonjić-Grada
Formacija	četiri bataljona
Jačina	1.267 boraca
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Angažovanje	Bitka na Neretvi Bitka na Sutjesci Napad na Travnik oktobra 1943 Prva banjalučka operacija NOVJ Druga banjalučka operacija NOVJ Napad NOVJ na Travnik oktobra 1944. Sarajevska operacija Karlovačka operacija
Odlikovanja	Orden narodnog heroja Orden zasluga za narod Orden bratstva i jedinstva
Komandanti
Komandant	Rade Marijanac
Politički komesar	Ljubo Babić

Sedma krajiška narodno-oslobodilačka udarna brigada formirana je 27. decembra 1942. godine u selu Orahovljani kod Mrkonjić Grada od dva bataljona rasformiranog Šestog krajiškog partizanskog odreda i dva bataljona Trećeg krajiškog partizanskog odreda. Na dan formiranja imala je četiri bataljona sa 1.267 boraca.

Prvi komandant brigade bio je Rade Marijanac, narodni heroj, a politički komesar Ljubo Babić.

Za svoje zasluge tokom Narodnooslobodilačkog rata odlikovana je Ordenom zasluga za narod i Ordenom bratstva i jedinstva, a povodom petnaestogodišnjice bitke na Sutjesci, juna 1958. godine i Ordenom narodnog heroja.

Formiranje brigade

Sedma krajiška brigada NOVJ formirana je naredbom štaba Pete krajiške divizije od 25. decembra 1942. Formiranje brigade formalno je obavljeno na svečanoj smotri u Orahovljanima 27. decembra 1942. U četiri bataljona, štabu i prištapskim jedinicama bilo je postrojeno 1.267 boraca.

Štab brigade sačinjavali su:

• komandant Rade Marijanac
• politički komesar Ljubo Babić
• zamenik komandanta Milan Zorić
• zamenik političkog komesara Mijuško Šibalić
• rukovodilac saniteta dr. Salomon-Moni Levi

Brigadu su sačinjavala četiri bataljona:

• bataljon „Soko“ iz Šestog krajiškog NOP odreda
• bataljon „Zmijanje“ iz Šestog krajiškog NOP odreda
• bataljon „Iskra“ iz Trećeg krajiškog NOP odreda
• bataljon „Pelagić“ iz Trećeg krajiškog NOP odreda

Bataljoni „Soko“ i „Zmijanje“ od oktobra 1942. funkcionisali su pod zajedničkom komandom, pod privremenim nazivom „Krajiška polubrigada“. Sva četiri bataljona bila su kompaktne formacije sa bogatim borbenim iskustvom.

Formiranje brigade predviđeno je još naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od 9. novembra 1942, kojom je formiran Prvi bosanski korpus NOVJ, ali zbog zauzetosti bataljona u borbama na raznim teritorijama, odlagano je do kraja decembra. Po istoj naredbi, brigada postala deo sastava Pete krajiške divizije.

Borbeni put Sedme krajiške brigade

Borbe u Krajini

Do sredine januara 1943. godine Sedma krajiška udarna brigada vodila je borbe na terenu Manjače i Jajca. U vreme Četvrte neprijateljske ofanzive učestvovala je u odbrambenim borbama Pete krajiške divizije na pravcu Sanski Most-Bosanski Petrovac; zatim je, vodeći manevarsku odbranu, zatvorila pravce koji od Banje Luke i Jajca vode ka dolini Rame i Prozora, štiteći povlačenje Centralne bolnice ka dolini Rame.

U toku tih borbi, njen Drugi bataljon, koji je zatvarao pravac Ključ-Mlinište, ostao je u sastavu glavnine Pete krajiške divizije u rejonu Drvar-Glamoč.

Bitka na Neretvi

Početkom marta 1943. godine, brigada je (bez Drugog bataljona) odlukom Vrhovnog štaba NOV i POJ, ušla u sastav Operativne grupe divizija i učestvovala u završnim borbama bitke na Neretvi, a zatim, kao zaštitnica, u prodoru Grupe divizija preko Prenja ka Drini. Krajem marta 1943. godine brigada je, odlukom Vrhovnog štaba ušla u sastav Prve proleterske divizije.

U nastupanju kroz Sandžak i Crnu Goru, u periodu april-maj 1943. godine, brigada se istakla u razbijanju četnika na Čelebiću i Sinjajevini.

21. aprila 1943. godine, 4. bataljon 7. krajiške brigade prešao je reku Taru i ušao u Žabljak, koji su već zauzeli mesni partizani. U rejonu Žabljaka zarobljeno je 90 četnika i 3 oficira, a zaplenjeno je 3 bacača sa 400 mina, 600 pušaka, 62.000 metaka i značajna količina druge ratne opreme.

Bitka na Sutjesci

u početku Pete neprijateljske ofanzive, vodila je odbrambene kod Kolašina, u Gornjoj Morači, a zatim, posle izuzetno napornog marša, ušla u borbe s nemačkim snagama koje su prodirale od Nikšića i Gacka prema Pivi. Teške višednevne borbe brigada je vodila na Pivskom Javorku, sprečavajući prodor nadmoćnih nemačkih snaga ka Mratinju, kada se povlačila glavnina snaga Grupe divizija NOVJ. U tim borbama pretrpela je teške gubitke, ali je zadatak uspešno izvršen. U periodu od 6. do 9. juna, posle prelaska reke Sutjeske, brigada je učestvovala u borbama za odbranu staze kojom su se preko Tjentišta, povlačile snage NOVJ prema Zelengori, vršeći u više navrata protivnapade na utvrđene nemačke položaje na Košuru.

Prema istraživanju Viktora Kučana, U bici na Sutjesci, brigada je u svom sastavu imala ukupno 1161 borca (1025 muškaraca i 136 žena). U toku bitke poginulo je 376 boraca Sedme krajiške brigade NOVJ.

Ofanziva u istočnoj Bosni

Rukovodstvo SKOJ-a VII krajiške brigade u istočnoj Bosni, 1943

Do početka avgusta 1943. godine, brigada je učestvovala u protivofanzivi Operativne grupe divizija NOVJ kroz istočnu Bosnu, vodeći teške borbe u dolini reke Spreče i na padinama Konjuha. Tada je, u sastavu Prve proleterske divizije, krenula u Bosansku krajinu, gde je stigla sa svega 356 boraca, izgubivši u borbama tokom Četvrte i Pete neprijateljske ofanzive dve trećine svog boračkog sastava.

Povratak u Bosansku krajinu

Posle povratka u Bosansku krajinu, brigada je, popunjena novim borcima i ušla je u sastav Desete krajiške divizije. Izvesno vreme je dejstvovala u jugoistočnom delu Bosanske krajine - oko Kupresa, Glamoča, Jajca i Mrkonjić-Grada. Sredinom oktobra 1943. godine učestvovala je, sa Prvom proleterskom divizijom, u napadu na Travnik, a zatim je ofanzivno dejstvovala na prostoru Sarajevo-Visoko-Travnik. Tokom januara 1944. godine, manevarskim dejstvima na terenu Prozor-Kupres-Šujica paralisala je ofanzivu jakih nemačkih snaga, da bi, zatim, ponovo, do jeseni 1944, nastavila ofanzivna dejstva na terenu Sarajevo-Travnik, vršeći prvenstveno udare na komunikacije u dolini reke Bosne.

Oslobođenje zemlje

7. krajiške brigade sprovode kolonu zarobljenih Nemaca kod Rake u Sloveniji (10. maj 1945. god)

Brigada je učestvovala u borbama za oslobođenje Travnika (od 20. do 22. oktobra), u njegovoj odbrani (od 19. do 22. januara) i ponovnom oslobođenju (od 15. do 19. februara). Zatim je učestvovala u Sarajevskoj operaciji, oslobođenju Zenice, u nastupanju Druge armije JA na zapad i u Karlovačkoj operaciji. U prvoj polovini maja 1945. godine na terenu Krško, Kostanjevica i Sevnica učestvovala je u slamanju i razbijanju Balkanske nemačke grupacije, kada je završila svoj ratni put.

Narodni heroji Sedme krajiške brigade

• Rade Marijanac prvi komandant brigade
• Milan Ćup zamenik komandanta brigade
• Pavle Džever zamenik komandira čete u Trećem bataljonu

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga četvrta). Beograd 1972. godina
• „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975. 
• Kljajić, Jovan (1990). SEDMA KRAJIŠKA BRIGADA. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. 
• Sedma krajiška brigada : zbornik sjećanja glavni i odgovorni urednik Pero Morača, Mrkonjić Grad 1978.
• Sedma krajiška brigada : zbornik sjećanja, Knj. 2, Beograd 1987.

Vanjske veze

• 7. krajiška udarna brigada (znaci.org)