Palijata

Scena iz komedije. "Ciceronova vila" u Pompejima.

Palijata (lat. palliata, tj. fabula) naziv je za komediju u rimskoj književnosti koja je preuzeta i adaptirana prema grčkom uzoru, tj. prema novoj atičkoj komediji. Takve su sve sačuvene komedije Plauta i Terencija. Ime potiče od reči pallium, kako se nazivala jedna vrsta grčkog ogrtača.

Glumci u komičnim predstavama izvođenim po palijati najverovatnije su od samog početka ovog žanra glumili pod maskama, premda antički izvori daju kontradiktorne podatke.

Palijata prikazuje grčke likove u grčkom okruženju, a njeni rimski autori u načelu čuvaju i zaplet grčkog originala. Međutim, ponekad iskrsavaju i neki elementi karakteristični za rimsko društvo, naročito kod Plauta, koji je grčke originale prilagođavao dosta slobodno i čija je tipska karakterizacija likova verovatno pod uticajem atelane. U palijati su obrađivane teme kao što su ljubavni odnosi, zamena identiteta i nesporazumi, a dominirali su živopisni likovi kao hvalisavi vojnici, izgubljeni i ponovo otkriveni rođaci te razne sluge i robovi spletkaroši.

Rimski su komediografi napustili strukturu nove atičke komedije, koja se sastojala od pet činova i horskih partija, i pisali svoje komedije za kontinuirano scensko izvođenje. Podele na činove i scene, koje se nalaze u modernim izdanjima Plautovih i Terencijevih dela, ne potiču od samih autora. Palijate su, kao i njihovi grčki uzori, pisani u stihu, ali je povećana proporcija koju je zauzimao tekst s muzičkom pratnjom (cantica).

Putem Plautovih i Terencijevih dela nova atička komedija postala je glavna vrsta komedije u dramskoj književnosti moderne Evrope. Uticaj palijate očigledan je kod Shakespearea i Molièrea te kod mnogih drugih dramskih pisaca.

Pored Plauta i Terencija, palijate su pisali i Livije Andronik, Gnej Nevije, Kvint Enije, Akvilije, Marko Atilije, Cecilije Stacije, Gaj Fundanije, Licinije Imbreks, Luscije Lanuvin, Kvint Trabea, Turpilije i Vergilije Rimljanin. Spominju se i Juvencije (Iuventius), Kvantipor Klodije (Quantipor Clodius) i Vatronije (Vatronius), ali se o njima ništa ne zna. Svoj osobeni sud o pesničkoj vrednosti pisaca palijate daje rimski kritičar Volkacije Sedigit.