Lipoprotein
ApoA, ApoB, ApoC, ApoE (apolipoproteini); T (triacilglicerol); C (holesterol); zeleno (fosfolipidi)
Lipoprotein je biohemijski sklop koji se sastoji od proteina i lipida. Mnogi enzimi, transporteri, strukturni proteini, antigeni, adhezini i toksini su lipoproteini. Primeri takvih molekula su lipoproteini visoke gustine (HDL) i niske gustine (LDL) koji omogućavaju prenos masti krvnim sistemom, transmembranski proteini mitohondrije i hloroplasta, i bakterijski lipoproteini.[1]
Funkcija lipoproteinskih čestica je transport lipida (masnoća) (kao što je triacilglicerol) širom tela putem krvi.
Sve ćelije koriste i zavise od masti i holesterola kao gradivnih blokova za formiranje membrana koje one koriste za kontrolu unutrašnjeg vodenog sadržaja, unutrašnjih u vodi rastvornih elementata i za organizaciju strukture i proteinskih enzimskih sistema.
Proteinski deo lipopretina se sastoji od apoproteina (apolipoproteina) koji se mogu podeliti u šest klasa, a neke od klasa u podklase. Tako razlikujemo:
- A (apo A-I, apo A-II, apo A-IV, i apo A-V)
- B (apo B48 i apo B100)
- C (apo C-I, apo C-II, apo C-III, i apo C-IV)
- D
- E
- H
Prema različitim udelima pojedinih hemijskih molekula koji se nalaze u određenom lipoproteinu, lipoproteini se mogu svrstati u različite klase:
- hilomikroni - prenose trigliceride (masti) od creva do jetre, mišićnog tkiva i masnog tkiva.
- lipoprotein vrlo male gustine (engl. Very low density lipoprotein - VLDL) prenose (novosintetizirani) triacilglicerol od jetre prema masnom tkivu.
- lipoprotein srednje gustine (engl. Intermediate density lipoprotein - IDL)
- lipoprotein male gustine (engl. Low density lipoprotein - LDL) prenosi holesterol od jetre prema ćelijama u telu. LDL se ponegde naziva "loš kolesterol".
- lipoprotein velike gustine (engl. High density lipoprotein - HDL) prikuplja holesterol iz tkiva u telu i odnosi ga u jetru. HDL se često naziva i "dobar holesterol".
| Gustoća (g/mL) | Klasa | Prečnik (nm) | % protein | % holesterol | % fosfolipid | % triacilglicerol |
| >1.063 | HDL | 5-15 | 33 | 30 | 29 | 4 |
| 1.019-1.063 | LDL | 18-28 | 25 | 50 | 21 | 8 |
| 1.006-1.019 | IDL | 25-50 | 18 | 29 | 22 | 31 |
| 0.95-1.006 | VLDL | 30-80 | 10 | 22 | 18 | 50 |
| <0.95 | Hilomikroni | 100-1000 | <2 | 8 | 7 | 84 |
Hiperlipoproteinemija je naziv za bolest kod koje je u krvi povišena koncetracija lipoproteina. Prema klasi povišenih lipoproteina se razlikuje pet tipova hiperlipoproteinemija.