Grigorije Camblak
| Grigorije Camblak | |
|---|---|
|
| |
| Informacije | |
| Datum rođenja | oko 1360 |
| Mesto rođenja |  Trnovo (Bugarsko carstvo)
|
| Datum smrti | 1419 |
| Mesto smrti |  Kijev (Velika kneževina Litvanija)
|
| Dela | |
| Najvažnija dela | Žitije Stefana Dečanskog |
| Potpis | |
Grigorije Camblak (bugarski: Григорий Цамблак; Veliko Trnovo, oko 1360 — Kijev, 1419) je bio srednjovekovni bugarski pisac i pravoslavni crkveni poglavar, mitropolit kijevski i sve Rusije (1414–1420), autor mnogih dela koja su ušla u staru bugarsku, srpsku i rusku književnost.
Grigorije se učio kod bugarskog patrijarha Jeftimija. On se nalazio na Svetoj Gori kada je Bugarska pala pod Turke, odakle je izbegao u Carigrad.[1] Iz Carigrada je ubrzo poslat u Moldaviju, verovatno kao izaslanik patrijarha.[1] U Moldaviju je odigrao krupnu ulogu u stvaranju kulta svetog Jovana Novog Sučavskog.
Nakon turskog poraza u bici kod Ankare 1402. godine, Grigorije Camblak je došao u Srbiju, gde je postao iguman čuvenog manastira Visoki Dečani.[1] Kao iguman Dečana napisao je žitije Stefana Dečanskog. U to vreme je postojalo kraće Žitije Stefana Dečanskog, napisano u vreme cara Dušana, koje nije glorifikovalo kralja Stefana Dečanskog već ga je predstavljalo kao grešnika koji se pobunio protiv oca, i izazvao pobunu sina Dušana.[1] Grigorije je napisao drukčiju verziju, podržavajući Dečanskog u oba sukoba, i osuđujući njegovog oca Milutina, kao i sina Dušana.[2] Njegovi radovi, za razliku od ranijih srpskih pisaca, nemaju za motiv glorifikaciju Srbije i njene dinastije.[2] Štaviše, on osuđuje Dušanovo krunisanje za cara kao uzurpaciju.[2]
Nakon smrti njegovog ujaka Kiprijana, mitropolita Kijeva, Grigorije Camblak je prešao u Kijevsku Rusiju oko 1409. godine.[2] Tamo je uskoro, 1415. godine postao mitropolit Kijeva, koji je tada pripadao Litvansko-poljskoj uniji.[2] Kao mitropolit kijevski bio je u raskolu sa ruskom crkvom. Učestvovao je u delegaciji koju je litvanski vladar poslao na unionistički sabor u Konstanci 1418. godine.[2] Neki proučavaoci navode da Grigorije nije bio voljan da prizna Uniju ukoliko bi to značilo potčinjavanje Papi.[2] Umro je 1419. ili 1420. godine.[2]
U Moldaviji je napisao:
- Mučenje svetog Jovana Novog
- Služba svetom Jovanu Novom
Između 1402. i 1409. u manastiru Dečani napisao je tri značajna dela:
- Žitije Stefana Dečanskog,
- Služba Stefanu Dečanskom i
- Slovo o prenosu moštiju svete Petke iz Trnova u Vidin i Srbiju.
U Kijevu je napisao veliki broj beseda, slova i pohvala:
- Pohvala kijevskom mitropolitu Kiprijanu,
- Pohvala patrijarhu Jevtimiju i dr.
Camblakova dela prevedena na savremeni srpski jezik:
- Grigorije Camblak, Književni rad u Srbiji. Priredio Damnjan Petrović, Na savremeni jezik preveli Lazar Mirković, Dimitrije Bogdanović, Đorđe Trifunović, Damnjan Petrović. Beograd, Prosveta, SKZ, 1989, Stara srpska književnost u 24 knjige, knj. 12.
- Đorđe Trifunović: Kratak pregled jugoslovenskih književnosti srednjega veka, Beograd, Filološki fakultet Beogradskog univerziteta, 1976.
- Dimitrije Bogdanović: Istorija stare srpske književnosti, Beograd, SKZ, 1980.
- Dejan Mihailović: Vizantijski krug (Mali rečnik ranohrišćanske književnosti na grčkom, vizantijske i stare srpske književnosti), Beograd, „Zavod za udžbenike“, 2009, str. 51-52.
- John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, The University of Michigan Press, 2009., str. 443-451. [1]
