Lekari bez granica
| ||||||||||||||||||||||||
Lekari bez granica (fr. Médecins Sans Frontières, engl. Doctors Without Borders) su međunarodna, humanitarna, nevladina organizacija koja pruža medicinsku pomoć žrtvama oružanih sukoba, epidemija i prirodnih ili veštački izazvanih katastrofa. Osim toga, ona nudi pomoć svima onima kojima je medicinska nega uskraćena ili teško dostupna zbog geografske udaljenosti, siromaštva ili etničke, političke i bilo koje druge marginalizacije. Poznati su po svojim projektima u ratom zahvaćenim područjima i zemljama u razvoju koje se suočavaju sa endemskim oboljenjima.
Organizaciju je osnovala grupa francuskih lekara 20. decembra 1971. godine. Širom sveta je poznata po svom nazivu na francuskom jeziku Médecins Sans Frontières ili skraćeno MSF. Sedište organizacije se nalazi u Ženevi, a u 20 država postoje njena predstavništva.
Svake godine oko 3.000 lekara, medicinskih sestara, sanitarnih stručnjaka i drugog medicinskog i nemedicinskog osoblja odlazi na različite zadatke širom sveta. Sa druge strane, oko 1.000 stalno zaposlenih ljudi radi na angažovanju volontera, obezbeđivanju finansijskih sredstava itd. Privatni donatori obezbeđuju približno 80 % finansijskog fonda organizacije, dok donacije vlada i korporacija osiguravaju ostatak. Na taj način se formira budžet koji godišnje iznosi oko 400 miliona američkih dolara.[1]
Lekari bez granica deluju u preko 70 različitih zemalja, gde pružaju primarnu zdravstvenu zaštitu, obavljaju operativne zahvate, vakcinišu stanovništvo, osposobljavaju bolnice i ambulante, sprovode razne sanitarne i prehrambene programe, obučavaju lokalno stanovništvo i sl. Godine 1999. dobili su Nobelovu nagradu za mir,[2][3] a tri godine ranije i Nagradu za mir u Seulu.[4]
Za vreme građanskog rata u Nigeriji (1967—1970), vojska je napravila blokadu oko regiona u jugoistočnom delu zemlje poznatog kao Bijafra. U to vreme Francuska je bila jedina veća država koja je podržavala Bijafru, dok su Ujedinjeno Kraljevstvo, Sovjetski Savez i Sjedinjene Američke Države stale na stranu nigerijske vlade. Tada se veliki broj francuskih lekara dobrovoljno javio u Crveni krst sa željom da radi u bolnicama i centrima za ishranu stanovništva opkoljenog regiona. Crveni krst je tražio od volontera da potpišu saglasnost, odnosno ugovor, koji je trebalo da obezbedi neutralnost ove organizacije bez obzira na okolnosti na terenu.
Nakon ulaska u Bijafru, volonteri su bili izloženi stalnim napadima nigerijske vojske i bili su svedoci izgladnjivanja i ubijanja civilnog stanovništva koje se nalazilo u blokiranom području. Stoga su lekari javno kritikovali nigerijsku vladu i Crveni krst. Takođe su zaključili da je neophodna nova organizacija za pomoć, koja će ignorisati političke i religijske granice i kojoj će prioritet biti isključivo dobrobit žrtava.[5] Ipak, postoje tvrdnje da je veliki napor da se stanovnicima Bijafre pruži humanitarna pomoć, pružen na osnovu pogrešnih pretpostavki da se tamo odigrava genocid, pomogao pobunjenicima i produžio rat, uzrokujući tako hiljade nepotrebnih civilnih žrtava.[6]
Francuski lekari koji su radili u Bijafri su 1970. godine formirali Grupu za hitne medicinske i hirurške intervencije (fr. Groupe d'Intervention Médicale et Chirurgicale en Urgence), koja je imala za cilj da obezbedi pomoć, ali i da istakne da su prava žrtava važnija u odnosu na pojam neutralnosti. U isto vreme je Remon Borel, urednik francuskog časopisa „Tonus“, formirao grupu zvanu Francuska medicinska pomoć (fr. Secours Médical Français) kao odgovor na ciklon koji je te godine usmrtio najmanje 500.000 ljudi u Istočnom Pakistanu (današnjem Bangladešu). Borel je imao nameru da regrutuje lekare koji će pružati pomoć žrtvama prirodnih katastrofa. Dana 20. decembra 1971. ove dve grupe su se ujedinile i formirale organizaciju Lekari bez granica (LBG).[5]
Osnivači organizacije su bili:[7][8]
|
|
Prva misija ove nezavisne organizacije je bila u gradu Managvi, prestonici Nikaragve, gde je 23. decembra 1972. godine zemljotres uništio veći deo grada i usmrtio između 10.000 i 30.000 ljudi.[9] Organizacija, koja je danas poznata po brzoj reakciji u ovakvim i sličnim situacijama, stigla je tek tri dana nakon što je Crveni krst uspostavio svoju misiju. Dve godine kasnije, uragan Fifi je tokom 18. i 19. septembra 1974. uzrokovao velike poplave u Hondurasu i usmrtio nekoliko hiljada ljudi, a LBG su tom prilikom uspostavili svoju prvu dugotrajnu misiju za pružanje medicinske pomoći.[10]
Između 1975. i 1979, nakon što je Južni Vijetnam napao Severni Vijetnam, milioni Kambodžanaca su prebegli u Tajland kako bi izbegli Crvene Kmere. Kao odgovor na to, LBG su organizovali prvi izbeglički kamp u Tajlandu.[5] Kada se Vijetnam 1989. godine povukao iz Kambodže, LBG su započeli dugotrajnu misiju sa coljem da se pruži pomoć preživelima masovnih ubijanja i rekonstruiše državni zdravstveni sistem.[11] Mada je ovo angažovanje u Jugoistočnoj Aziji bila njihova prva misija tokom ratnih zbivanja, prva misija u pravoj ratnoj zoni, koja je podrazumevala i izlaganje neprijateljskoj vatri, počela je 1976. godine u Libanu tokom Libanskog građanskog rata. LBG su tokom devet godina (1976—1984) pomagali hirurzima u bolnicama raznih libanskih gradova i tada su stekli i dobru reputaciju zbog svoje neutralnosti i spremnosti da rade i za vreme borbi. Oni su pomagali i hrišćanima i muslimanima, u zavisnosti od toga kojoj je grupi u datom trenutku bila potrebna pomoć. Ipak, organizacija je 1984. godine povukla svoje volontere jer se situacija u Libanu veoma pogoršala, a bezbednost za LBG grupe je bila svedena na minimum.[12]
Godine 1977. na mesto predsednika Lekara bez granica izabran je Klod Malure, i ubrzo nakon toga počele su debate oko budućnosti same organizacije. Konkretno, Malure i njegove pristalice su se protivili i osporavali koncept „svedočenja“ (fr. témoignage), koji se odnosio na slobodno kazivanje članova organizacije o patnjama koje su videli na terenu i koji po definiciji predstavlja suprotnost konceptu „ćutnje“.[13] Malure je smatrao da LBG treba da izbegavaju kritikovanje vlada država u kojima su radili, dok je Bernar Kušner verovao da je dokumentovanje i objavljivanje patnji u konkretnim državama najbolji način da se problemi reše.
Tokom 1979, četiri godine nakon talasa izbeglica iz Južnog Vijetnama i okolnih država, francuski intelektualci su u novinama Lemond uputili apel pod nazivom „Brod za Vijetnam“ sa namerom da se pokrene projekat kojim bi se obezbedila pomoć izbeglicama. Mada projekat nije dobio podršku većeg dela LBG, neki članovi su iznajmili brod pod nazivom „Ostrvo svetlosti“ (fr. L’Île de Lumière) i zajedno sa novinarima i fotografima otplovili do Južnog kineskog mora i pružili medicinsku pomoć ilegalnim imigrantima.
Tokom 1982. godine Klod Malure i Roni Brauman, koji je iste godine postao predsednik organizacije, obezbedili su veću finansijsku nezavisnost Lekarima bez granica predstavljanjem koncepta prikupljanja sredstava putem pošte (engl. fundraising-by-mail). Tih godina dolazi do otvaranja niza operativnih ogranaka u ostalim državama: Belgiji (1980), Švajcarskoj (1981), Holandiji (1984) i Španiji (1986). U Luksemburgu je 1986. osnovan prvi neoperativni ogranak, a tokom 1990-ih i u velikom broju drugih zemalja: Grčkoj, SAD, Kanadi, Japanu, Ujedinjenom Kraljevstvu, Italiji, Australiji, Nemačkoj, Austriji, Danskoj, Švedskoj, Norveškoj, Hongkongu i nešto kasnije u Ujedinjenim Arapskim Emiratima.[5]
U decembru 1979. godine, nakon što je sovjetska vojska ušla u Avganistan, smesta su postavljene poljske misije za pružanje medicinske pomoći mudžahedinima. Tokom perioda gladovanja u Etiopiji (1984—1985) LBG su osnovali programe za hranjenje stanovništva, ali su 1985. bili isterani zbog iznošenja optužbi za zloupotrebu međunarodne pomoći i nasilno raseljavanje ljudi. Organizacija je takođe postavila opremu za proizvodnju čiste pijaće vode u San Salvadoru, nakon što je 10. oktobra 1986. godine zemljotres razorio ovaj grad.[14][5]
Tokom 1979. godine Lekari bez granica su uspostavili misije za pomoć civilima, koji su bili pogođeni glađu i građanskim ratom koji se odvijao. Volonteri su objavili veliki broj izveštaja o strahotama kojima su prisustvovali, a dva volontera su i poginula 1989. godine kada je oboren njihov avion.[14][5] LBG su nastavili svoje napore u Sudanu tokom 25 godina, uprkos hapšenjima njihovih volontera, [15], skoro stalnim borbama i masakrima civila,[16] suši i izbijanju tuberkuloze, ebole, hepatitisa, dečje paralize, kolere i malarije. Organizacija je neprestano apelovala za pomoć putem medija, ali se o situaciji u Sudanu slabo izveštavalo i u Sjedinjenim Američkim Državama i u Evropi.[17]
Ranih devedesetih godina LBG su otvorili nekoliko novih nacionalnih sekcija i poslali nekoliko poljskih misija u neke od najopasnijih ratnih žarišta sa kojima su se to tada sreli.
Tokom 1990. godine LBG su prvo ušli u Liberiju sa namerom da pomognu tamošnjim civilima i izbeglicama pogođenim građanskim ratom.[18] Konstantne borbe tokom 1990-ih i novi građanski rat držali su aktivnim volontere Lekara bez granica u programima obezbeđivanja namirnica, pružanja primarne zdravstvene zaštite, masovnih vakcinacija, kao i govoru protiv napada na bolnice (posebno u Monroviji).[19]
Poljske misije su uspostavljane i sa ciljem pružanja pomoći kurdskim izbeglicama, koje su preživele Operaciju Anfal, a za koju su već bili prikupljeni dokazi o zločinima.[20] Tokom 1991. počeo je rat u Somaliji koji su pratili glad i bolesti, tako da su LBG postavili tamo svoju misiju 1992. godine. Posle neuspele intervencije Ujedinjenih nacija, nasilje u tom regionu se pogoršalo i LBG su odlučili da otkažu operaciju 1993. godine, ali su volonteri ipak nastavili da obezbeđuju medicinsku negu i hranu. Nakon odlaska Ujedinjenih nacija nasilje u Somaliji je bilo nesprečivo, a LBG su bili jedna od retkih organizacija koja je pomagala tamošnjem stanovništvu otvaranjem klinika i bolnica.[21]
Kada je u aprilu 1994. godine počeo genocid u Ruandi, pojedini izaslanici LBG radili su u zemlji kao deo medicinskog tima Međunarodnog komiteta Crvenog krsta. Dve humanitarne grupe su uspele da održe operativnim sve veće bolnice u ruandskoj prestonici Kigaliju tokom glavnog dela sukoba. Lekari bez granica su, zajedno sa nekoliko drugih organizacija za pružanje pomoći, bili primorani da napuste državu 1995. godine, mada su volonteri obe organizacije radili zajedno pridržavajući se načela rada Crvenog krsta tokom sukoba u kome je neutralnost bila najvažniji princip. Ovi događaji su doveli do debate unutar organizacije oko koncepta neutralnosti humanitarnih radnika i njihove uloge svedoka. To je rezultovalo približavanjem stavova LBG o poštovanju načela neutralnosti onima koje je propagirao Crveni krst, što je predstavljalo značajnu promenu u odnosu na vreme kada je organizacija formirana.[22]
Crveni krst je izgubio 56, a Lekari bez granica blizu 100 članova u Ruandi, a francuski tim LBG, koji je odlučio da se evakuiše (lokalno osoblje je moralo da ostane), prijavio je ubistva i zahtevao da francuska vojska zaustavi genocid. Francuski tim LBG je u medijima predstavio slogan „Genocid se ne može zaustaviti bez doktora“ (engl. One cannot stop a genocide with doctors), nakon čega je ubrzo usledila kontroverzna Operacija Turkuaz.[5] Ova intervencija je direktno ili indirektno dovela do odlaska hiljada ruandskih izbeglica u Zair i Tanzaniju i kasnije epidemije kolere, gladi i još većeg ubijanja velikih grupa civilnog stanovništva. LBG su se vratili u region i pružili pomoć izbeglicama u gradu Gomi u Demokratskoj Republici Kongo.[23]
U vreme dešavanja genocida postojalo je veliko suparništvo između misija Crvenog krsta, Lekara bez granica i drugih grupa za pružanje pomoći,[24] ali je situacija u Ruandi zahtevala drastičnu promenu u načinu na koji su humanitarne organizacije pristupale misijama. Stoga je Crveni krst objavio „Pravilnik ponašanja za pokret Crvenog krsta, Crvenog polumeseca i nevladinih organizacija koje pružaju pomoć tokom katastrofa“ kako bi stvorio okvir za delovanje humanitarnih misija,[25] a organizacija LBG je bila potpisnik ovog dokumenta.[26] Pravilnik preporučuje samo pružanje humanitarne pomoći, dok se grupe podstiču da ne služe bilo kojem političkom ili religioznom interesu ili interesima vlada drugih država.[27] LBG i dalje smatraju neophodnim da osude vladine akcije, kao što je bio slučaj sa Čečenijom 1999,[28] ali više nikad nisu zahtevali vojnu intervenciju[5].
Krajem 1990-ih, uspostavljene su misije LBG koje su imale zadatak da leče stanovništvo na obalama Aralnog mora od tuberkuloze i anemije i da se staraju o civilima koje su zadesili glad i epidemije kolere i side.[29] Vakcinisali su tri miliona Nigerijaca protiv meningitisa za vreme epidemije tokom 1996.[30] i optužili talibane za nemar prema zdravstvenoj nezi žena 1997. godine.[31] Najznačajnije prisustvo organizacije u godinama pred kraj 20. veka je bilo u državi Sijera Leone u kojoj se odvijao građanski rat. Tokom 1998. volonteri su počeli da asistiraju hirurzima u Fritaunu sa namerom da pomognu kod sve većeg broja amputacija i prikupljanja podataka o civilima (muškaraca, žena i dece) koje su napadale grupe muškaraca koji su se izjašnjavali kao predstavnici Ekonomske zajednice zapadnoafričkih zemalja (engl. ECOMOG). Te grupe su putovale od sela do sela i sistematski napadale pripadnike obe vojske, silovali žene, ubijali čitave porodice, rušili kuće i primoravali preživele na napuste to područje.[32]
Lekari bez granica su počeli sa radom na tlu bivše Jugoslavije 19. oktobra 1991. godine, evakuacijom 112 ranjenika iz bolnice u Vukovaru.[33] Početni programi su nastali kao odgovor na osnovne potrebe ljudi pogođenih ratnim dešavanjima. Kasnije su se razvili dugoročni projekti, usmereni pre svega na mentalno zdravlje, porodičnu medicinu i obnavljanje medicinskih objekata.
Organizacija je radila i sa romskim stanovništvom u Sarajevu. Tako je 1996. godine vodila program za unapređenje mentalnog zdravlju u Goraždu, koji se ogledao u edukaciji domaćih stručnjake za pomoć ljudima i organizovanju psihološkog rehabilitacionog centra u ovom kraju. U narednim godinama došao je veliki broj izbeglica sa Kosova, pripadnika muslimanske etničke grupe. LBG su radili u četiri kampa, nadzirali tranzitne centre i vodili mobilnu kliniku za izbeglice.
Volonteri LBG su prvi počeli rad u Srebrenici 1993. godine, kao deo konvoja Ujedinjenih nacija. Vojska Republike Srpske je bila opkolila grad u kom se nalazilo oko 60.000 ljudi. Oni su bili jedina organizacija koja je pružala medicinsku pomoć stanovništvu. LBG su bili primorani da napuste područje tokom 1995. kada je srpska vojska zauzela grad, deportovala neke stanovnike i počinila masakr u Srebrenici.[34]
Na području Kosova i Metohije LBG su bili aktivni od 1993. godine. Organizacija je pružala sklonište, vodu i zdravstvenu negu za stanovništvo ugroženo NATO bombardovanjem Jugoslavije,[35] a organizovana su i savetovališta za žrtve posttraumatskog stresa. Unutar LBG izbila je ozbiljna kriza u vezi sa njihovim delovanjem na Kosovu kada je grčki ogranak isključen iz organizacije, jer su njegovi članovi pružali pomoć i albanskim i srpskim civilima u Prištini za vreme bombardovanja, dok je centrala svoje aktivnosti usmerila prvenstveno na Albance. Postojale su i optužbe da je NATO opravdao bombardovanje Jugoslavije na osnovu izveštaja LBG, u kojima nije bilo ni reči o nedelima Oslobodilačke vojske Kosova.[36] Grčki ogranak LBG je ponovo primljen tek 2005.
U oktobru 2000. godine Patris Parže, koordinator misije LBG, je najavio prekid aktivnosti u enklavama na Kosovu, jer međunarodna vojna i civilna misija nisu bile u stanju da garantuju bezbednost pripadnicima etničkih manjina. Takođe je istaknuto da su njeni timovi svakodnevno bili svedoci maltretiranja srpske manjine u Srbici, Vučitrnu, Suvom Grlu i Gojbulji kao i albanske manjine u severnom delu Kosovske Mitrovice. Slične optužbe na račun KFOR-a i UNMIK-a izneo je tadašnji predsednik organizacije DŽejms Orbinski.[37]
Volonteri LBG su učestvovali u akcijama vezanim za poplave u Pomoravlju 2002. godine i zemljotresu u južnom delu Kosova.
Kampanja „Osnovni lekovi svima“ (engl. Campaign for Access to Essential Medicines) je pokrenuta krajem 1999, a imala je za cilj da olakša pristup osnovnim lekovima u zemljama u razvoju. Prema definiciji Svetske zdravstvene organizacije, to osnovni lekovi su medikamenti potrebni za sprovođenje zdravstvene nege većinskog dela stanovništva jednog mesta, koji treba da uvek budu dostupni i u dovoljnim količinama, odgovarajućim dozama i po cenama koje stanovništvo može da plati. Tokom 1999. organizacija je ukazivala i na oskudicu humanitarne pomoći na Kosovu i Čečeniji.
Mada su LBG radili na području Kosova od 1993. godine, tek je početak sukoba doveo do pokreta desetina hiljada izbeglica uz sve gore uslove za život. Slična situacija je vladala i u Čečeniji, čije je stanovništvo proterivano iz kuća, primoravano da živi u nezdravim uslovima i izlagano nasilju za vreme Drugog čečenskog rata.[38]
Kolumbija je još jedna zemlja u kojoj su civili direktno bili pogođeni ratnim dešavanjima, a LBG su prvi pokrenuli programe za pomoć u toj državi 1985. godine. Usled gotovo neprestanih borbi između vladinih trupa, gerilaca i paravojnih formacija, milioni civila su bili prinuđeni da napuste svoje domove, a nasilje i otmice su postali uobičajena stvar. Lekari bez granica su u velikoj meri bili aktivni na obezbeđivanju pomoći žrtvama nasilja, uspostavljanju zdravstvenih ustanova za velike grupe raseljenih lica i korišćenju mobilnih klinika za pomoć izolovanim grupama ljudi.[39]
Organizacija je radila i na Haitiju, ali otkad je predsednik Žan Bertran Aristid nasilno zbačen sa vlasti, u državi je došlo do velikog porasta nasilja nad civilima i silovanja od strane naoružanih grupa. Pored pružanja hirurške i psihološke podrške u postojećim bolnicama, organizacija je postavljala poljske misije koje su se bavile obnovom sistema vodovoda i kanalizacije i lečenjem preživelih u velikim poplavama koje je prourokovao uragan. Osim toga, pacijentima sa sidom i malarijom, bolestima koje su naveliko harale u zemlji, pružen je bolji tretman i nadgledanje.[40]
Za vreme sukoba u Kašmiru 1999. godine, LBG su uspostavili misije koje su pomagale raseljavanju civila iz oblasti u Kašmiru i Manipuru u kojima su besnele borbe. Psihološka podrška je bila osnovni cilj ovih misija, ali su timovi organizovali i programe za lečenje tuberkuloze, side i malarije.[41] Psihološka podrška je bila važan apekt delovanja organizacije u Južnoj Aziji nakon zemljotresa u Indijskom okeanu 2004. godine.[42]
Lekari bez granica su decenijama bili aktivni u mnogim afričkim zemljama, gde su ponekad bili jedini koji su ugroženom stanovništvu pružali medicinsku negu, hranu i vodu. Iako su oni uporno pokušavali da povećaju medijsku pokrivenost dešavanja u Africi kako bi se povećala i međunarodna pomoć, dugoročne poljske misije su tamo još uvek neophodne. Glavni zadatak volontera je lečenje i edukovanje javnosti o sidi u subsaharskom području Afrike, gde se javlja najveći broj smrtnih slučajeva i obolelih u svetu.[43] Samo 4 % Afrikanaca sa sidom prima antiretroviralnu terapiju, a LBG neprestano apeluju na vlade i kompanije da povećaju istraživanja i razvoj u oblasti lečenja side, da smanje cene i omoguće lakši pristup terapije stanovništvu.[44]
Mada su u regionu Konga u Africi bili prisutni još od 1985. godine, LBG su bili primorani da povuku svoje volontere iz pojedinih oblasti, kao što je Bunija, zbog povećanjog stepena nasilja i nestabilnosti koju su doneli prvi i drugi rat u Kongu.[45] Organizacija je nastavila da radi u drugim oblastima kako bi obezbedila hranu za desetine hiljada raseljenih lica i pružila pomoć žrtvama masovnih silovanja i oružanih sukoba.[46] Takođe su od velike važnosti bili terapija i vakcinacija protiv bolesti kao što su kolera, male boginje, dečja paraliza, Marburgova groznica, bolest spavanja, sida i kuga, kako bi se sprečile ili usporile njihove epidemije.[47]
LBG su bili prisutni u Ugandi od 1980. godine i pružali pomoć stanovništvu za vreme tamošnjeg gerilskog rata. Tokom 1986. počela je da deluje pobunjenička grupa pod nazivom Gospodnja Armija Otpora (engl. Lord's Resistance Army), čiji sastav čine uglavnom maloletnici koje komandanti kidnapuju i potom prisiljavaju da se bore. Ova grupa se tereti za kršenja ljudskih prava lokalnog stanovništva na severu Ugande i jugu Sudana uključujući masovna streljanja, mučenja, silovanja, pljačku, uništavanje kuća i proterivanje ljudi iz njihovih domova.[48] Suočeni sa više od 1,5 miliona interno raseljenih lica, LBG su uspostavili programe u kampovima kako bi obezbedili čistu vodu, hranu i poboljšanje zdravstvenih uslova. Bolesti kao što su tuberkuloza, male boginje, dečja paraliza, kolera, ebola i sida su se javljale u vidu epidemija, pa su volonteri sprovodili vakcinaciju i lečenje stanovništva. Mentalno zdravlje je bilo važan apekt zdravstvene pomoći koju su pružali timovi LBG u Ugandi, jer su mnogi ljudi odbijali da napuste kampove za interno raseljena lica zbog konstantnog straha da će biti napadnuti.[49][50]
LBG su uspostavili prvu poljsku misiju u Obali Slonovače 1990. godine. Opšte nasilje i podela zemlje koju su 2002. godine izvršili vlada i pobunjenici doveli su do više masakara, a timovi LBG su počeli da sumnjaju da se tu radi o etničkom čišćenju.[51] Masovne vakcinacije protiv malih boginja,[52] lečenje tuberkuloze i ponovno otvaranje bolnica bili su samo neki od projekata pokrenutih od strane LBG, koji su bili jedina grupa za pružanje pomoći u većem delu zemlje.[51]
Pre nego što postavi poljsku misiju u nekoj državi, tim Lekara bez granica poseti region kako bi odredio prirodu humanitarne krize, nivo sigurnosti i vrstu pomoći koja je potrebna. Medicinska pomoć je osnovni zadatak najvećeg broja misija, mada neke od njih pomažu i u oblastima kao što su prečišćavanje vode i ishrana.[53]
Tim poljske misije se sastoji od vođe misije i određenog broja koordinatora koji su zaduženi za određene delove misije. Vođa misije obično ima najviše iskustva u humanitarnom radu, a njegov (ili njen) posao su odnosi sa medijima, nacionalnim vladama i drugim humanitarnim organizacijama.
Medicinske volontere čine lekari, hirurzi, medicinske sestre i razni drugi specijalisti, koji su prošli obuku iz tropske medicine i epidemiologije. Pored aktivnosti u okviru medicinske i nutritivne komponente poljske misije, volonteri su često uključeni i u rad sa lokalnim medicinskim osobljem kojima pomažu i koje obučavaju.
Iako medicinski volonteri privlače najveću pažnju medija, postoji i veliki broj nemedicinskog osoblja koji omogućava funkcionisanje misije. Logističari su često najvažniji članovi tima, koji su odgovorni za nabavku svega što medicinski radnici trebaju. Oni mogu biti inženjeri i/ili poslovođe, ali su takođe uključeni u postavljanje centara za lečenje i nadgledanje lokalnog osoblja. Ostalo nemedicinsko osoblje čine inženjeri za prečišćavanje vode i poboljšanje zdravstvenih uslova, finansijski i administrativni stručnjaci itd.[54]
Sprovođenje vakcinacije je glavni deo medicinske nege koja se sprovodi za vreme misije Lekara bez granica. Na ovaj način se vrši prevencija mnogih bolesti nepoznatih u razvijenim zemljama, kao što su: difterija, male boginje, meningitis, tetanus, veliki kašalj, žuta groznica, dečja paraliza i kolera. Neka od ovih oboljenja, kao što su kolera i male boginje, se šire velikom brzinom u velikim, gusto naseljenim populacijama poput izbegličkih kampova. Stoga je često potrebno vakcinisati stotine i hiljade ljudi u kratkom vremenskom periodu.[55] Najbolji primer za to je grad Beira u Mozambiku, gde je oko 50.000 ljudi dva puta primilo vakcinu protiv kolere za mesec dana.
Podjednako važan deo medicinske nege predstavlja i lečenje side antiretroviralnim lekovima, testiranja na ovu bolest i edukacija ljudi. LBG su često jedini koji pružaju terapiju u mnogim afričkim zemljama, čije stanovništvo čini najveći deo ljudi sa sidom i virusom HIV-a.[43] S obzirom da antiretroviralni lekovi nisu lako dostupni, LBG uglavnom obezbeđuju terapiju za oportunističke infekcije i edukuju javnost o tome kako da uspore prenos ove bolesti.[56]
U većini zemalja, LBG podižu stepen sposobnosti lokalnih bolnica unapređenjem zdravstvenih uslova, nabavkom opreme i lekova i obukom lokalnog bolničkog osoblja.[57] Kada je lokalno osoblje zbrinuto, LBG često otvaraju specijalizovane klinike za lečenje endemskih oboljenja i operacije ratnih žrtava. Ove klinike pokreće međunarodno osoblje, ali LBG se trude da putem obuke i nadgledanja osposobe lokalno stanovništvo da sami otvaraju klinike.[58] U nekim državama, poput Nikaragve, LBG obezbeđuju javnu edukaciju kako bi se povećala obaveštenost o reproduktivnom zdravlju i veneričnim bolestima.[59]
U oblastima pogođenim prirodnim katastrofama, građanskim ratovima i endemskim oboljenjima, stanovništvu je često potrebna i psihološka podrška. Mada prisustvo medicinskih timova Lekara bez granica može donekle da umanji stres među žrtvama, često timovi psihologa i psihijatara rade sa žrtvama depresije, nasilja i zloupotrebe opojnih supstanci. Lekari takođe mogu da obuče lokalno osoblje u oblasti mentalnog zdravlja.[60]
U oblastima gde su uspostavljene misije često postoji umeren ili ozbiljan oblik neuhranjenosti kao posledica rata, suše ili loše ekonomske politike vlade. Namerno izgladnjivanje se takođe koristi kao sredstvo tokom rata i LBG, pored obezbeđivanja hrane, obaveštavaju javnost o nastaloj situaciji i zahtevaju intervenciju stranih vlada. Infektivne bolesti i dijareja, koji su posledica gubitka težine i iscrpljenosti organizma (posebno kod dece) leče se medikamentima i odgovarajućom ishranom, kako bi se predupredile infekcije i gubitak težine u narednom periodu. U kombinaciji ovih faktora, kada se građanski rat odvija za vreme suša ili izbijanja infektivnih oboljenja, može da dođe do ozbiljnog gladovanja.[61]
U situacijama u kojima postoji nedostatak hrane, ali ne u obliku pravog gladovanja, proteinsko-energetska neuhranjenost je veoma uobičajena među manjom decom. Teška energetska neuhranjenost (lat. marasmus malnutritionalis) uzrokovana kalorijskim deficitom u ishrani je čest oblik neuhranjenosti u detinjstvu i karakteriše se ozbiljnim opadanjem i često fatalnim slabljenjem imunskog sistema. Teška proteinsko-energetska neuhranjenost (lat. kwashiorkor marasmaticus) nastala usled proteinskog i kalorijskog deficita je znatno ozbiljniji tip neuhranjenosti kod mlađe dece i može se negativno odraziti na fizički i mentalni razvoj. Oba tipa neuhranjenosti mogu dovesti do fatalnog ishoda u slučaju infekcija.[62] U ovakvim situacijama, LBG uspostavljaju Terapetske centre za hranjenje (engl. Therapeutic Feeding Centres) u kojima se vrši posmatranje dece i drugih neuhranjenih pojedinaca.
Terapijski centar za hranjenje je otvoren za lečenje ozbiljnih slučajeva neuhranjenosti kroz postepeno uvođenje specijalne dijete namenjene povećanju težine, nakon što su pojedinci izlečeni od drugih zdravstvenih problema. Čitav program je podeljen u dve faze:[63]
- Faza I traje 24 časa i obuhvata osnovnu zdravstvenu negu i nekoliko manjih niskokaloričnih i niskoproteinskih obroka raspoređenih tokom dana;
- Faza II obuhvata posmatranje pacijenta i nekoliko manjih visokokaloričnih i viskoproteinskih obroka raspoređenih tokom dana, a traje sve dok se težina pojedinca ne približi normalnim vrednostima.
Lekari bez granica koriste hranu specijalno napravljenu za lečenje raznih oblika neuhranjenosti. Za vreme prve faze pacijentima se daje vrsta terapeutskog mleka nazvanog F-75. To je mleko u prahu sa niskim sadržajem nutritivnih materija, koje se meša sa vodom i daje pacijentu kako bi se njegov organizam pripremio za narednu fazu.[64] Za vreme druge faze njima se daje mleko F-100, koje je bogato nutrijensima, i koje se često meša sa puterom od kikirikija pri čemu se dobija mešavina nazvana Plumpy'nut. Ove namirnice imaju za cilj da obezbede veliku količinu hranjivih materija kako bi se pacijenti efikasno lečili.[65][66] Ostala specijalizovana hrana koja se daje stanovništvu kome preti glad je obogaćeno brašno, ovsena kaša i visokoproteinski biskviti nazvani BP-5. Ti biskviti su veoma popularna vrsta hrane za lečenje stanovništva, jer se lako mogu distribuirati i po potrebi izmrviti i izmešati sa terapeutskim mlekom.[67]
Dehidratacija, koja je ponekad izazvana kolerom ili dijarejom, takođe može biti prisutna među stanovništvom pa LBG postavljaju centre za rehidrataciju. Specijalni rastvor koji sadrži glukozu i elektrolite se daje pacijentima kako bi nadomestili izgubljenu tečnost. Pojedincima se takođe daju antibiotici ukoliko se utvrdi da imaju koleru ili dizenteriju.[68]
Čista voda je neophodna za higijenu, konzumiranje i za programe ishrane, kao i za prevenciju oboljenja koja se šire putem vode.[69] Zbog toga, inženjeri i volonteri LBG moraju da obezbede izvor čiste vode. To se obično postiže modifikacijom postojećih ili kopanjem novih bunara, ili pak otpočinjanjem projekata za obradu vode. Obrada se sastoji od taloženja, filtriranja i eventualnog hlorisanja, u zavisnosti od dostupnih resursa.[70]
Sanitacija je neophodna komponenta poljske misije, a obuhvata edukaciju lokalnog medicinskog osoblja tehnikama pravilne sterilizacije, projekte uklanjanja otpadnih voda, pravilno uklanjanje otpada i edukaciju stanovništva o ličnoj higijeni. Pravilan tretman otpadnih voda i sanitacija vode su najbolji način da se spreči širenje oboljenja kao što je kolera.[71] Uklanjanje smeća može podrazumevati jame za obični otpad i spaljivanje medicinskog otpada.[72] Ipak, najvažnija stvar kod sanitacije je edukacija lokalnog stanovništva, tako da se pravilan tretman otpada i vode može nastaviti i nakon odlaska LBG iz konkretnog područja.
U cilju preciznog izveštavanja ostatka sveta i vladinih tela o uslovima humanitarnih kriza, za vreme svake poljske misije se prikuplja veliki broj podataka. Procena neuhranjenosti kod dece se koristi za određivanje stepena neuhranjenosti u čitavoj populaciji, kako bi se odredile potrebe centara za hranjenje.[73] Različiti tipovi stopa smrtnosti se koriste za izveštaje o ozbiljnosti humanitarne krize, a jedan od uobičajenih postupaka za određivanje smrtnosti u populaciji jeste stalno praćenje broja sahrana.[74] Sakupljanjem podataka o učestalosti oboljenja u bolnicama, LBG mogu otkriti slučajeve pojavljivanja i lokaciju epidemija, i pripremiti vakcine i ostale lekove. Na primer, tzv. „pojas meningitisa“ (subsaharska Afrika u kojoj se javlja najveći broj slučajeva meningitisa na svetu) je „mapiran“ i utvrđeno je da se sezona meningitisa javlja između decembra i juna. Promene na području „pojasa“ i vreme sezone epidemija mogu se predvideti korišćenjem kumulativnih podataka prikupljenih tokom više godina.[75]
Kao dodatak epidemiološkim ispitivanjima, LBG vrše i ispitivanja populacije kako bi odredili stope nasilja u različitim regionima. Procenom obima masakara i određivanjem stopa kidnapovanja, silovanja i ubistava, mogu se implementirati psihološki programi koji imaju za cilj smanjenje stope samoubistava i povećanje osećaja sigurnosti kod stanovništva.[76] Veliki stepen prisilnih migracija, prekomerni civilni gubici i masakri mogu biti otkriveni sprovođenjem istraživanja, a LBG mogu iskoristiti njihove rezultate kako bi izvršili pritisak na vladu da obezbedi pomoć ili barem obelodani genocid.[77]
Pored povreda i smrtnih slučajeva izazvanih zalutalim mecima, minama i epidemijskim bolestima, volonteri Lekara bez granica su ponekad napadani i kidnapovani iz političkih razloga. U nekim zemljama pogođenim građanskim ratom, može postojati uverenje da humanitarne organizacije pomažu neprijateljsku stranu i da su misije za pomoć uspostavljene zbog žrtava samo jedne strane, pa iz tog razloga one mogu biti predmet napada. Rat protiv terorizma je proizveo stav među pojedinim grupama u državama koje su okupirane od strane američke vojske, da nevladine organizacije sarađuju ili čak rade za Koalicione snage. Od kada su Sjedinjene Američke Države nazvale svoje operacije „humanitarnim akcijama“, mnoge nezavisne organizacije za pomoć su bile primorane da brane svoje stavove ili čak da povuku svoje timove.[78] Nakon američkih operacija u Avganistanu i Iraku naglo je porasla nesigurnost u gradovima ovih država i LBG su izjavili da je pružanje pomoći tamo postalo suviše opasno.[79] Organizacija je bila primorana da evakuiše svoje timove iz Avganistana 28. jula 2004. godine[80] nakon što je pet volontera ubijeno 2. jula iz zasede od strane neidentifikovanih vojnika blizu sela Kair Kana u provinciji Badgis, 550 km zapadno od Kabula.[81]
Hapšenja i otmice iz političkih razloga takođe mogu zadesiti volontere, a u nekim slučajevima poljske misije mogu biti kompletno izbačene iz zemlje. Arjan Erkel, šef misije u Dagestanu je bio kidnapovan i držan kao talac na nepoznatoj lokaciji od strane nepoznatih osoba u periodu od 12. avgusta 2002. do 11. aprila 2004. godine. Pol Forman, šef holandskog ogranka LBG je uhapšen u Sudanu u maju 2005. zbog odbijanja da otkrije dokumenta korištena za sastavljanje izveštaja o silovanjima koja su izvršili pripadnici provladine džandžavid milicije. Forman se pozivao na pravo na privatnost žena koje su bile uključene u ovu aferu, a LBG su tvrdili da ga je sudanska vlada uhapsila zbog lošeg publiciteta koji je izazvalo objavljivanje izveštaja.
Veliki broj nevladinih organizacija je usvojio nastavak „bez granica“, inspirisani imenom ove organizacije: Inženjeri bez granica, Farmaceuti bez granica, Reporteri bez granica itd.
- ↑ Forsythe 2005
- ↑ [https://web.archive.org/web/20081228162119/http://www.doctorswithoutborders.org/publications/reports/2006/top10_2005.html Arhivirano 2008-12-28 na Wayback Machine-u „MSF-USA: Special Report: The 10 Most Underreported Humanitarian Crises of 2005], Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ Nobelova nagrada za mir”. Pristupljeno 21. 2. 2008.
- ↑ Loue & Sajatovic 2012: str. 2944
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Bortolotti 2004
- ↑ Waal 1997
- ↑ „La création de Médecins Sans Frontières, octobre 2004.”. Arhivirano iz originala na datum 2007-10-24. Pristupljeno 26. 10. 2007.
- ↑ „Marie-Édith Alouf: Médecins sans frontières - une histoire d’aventures”. Pristupljeno 26. 10. 2007.
- ↑ Camilo, V (1974). The Earthquake in Managua, The Lancet (Correspondence) 303 (7845): 25–26
- ↑ „Chronologies: Années 70”. www.msf.fr. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-08. Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20081202035654/http://www.msf.org/msfinternational/invoke.cfm?component=article&objectid=751B6EAC-B3D6-11D4-B1FA0060084A6370&method=full_html Arhivirano 2008-12-02 na Wayback Machine-u „Cambodia's second chance], , Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20061103184656/http://www.msf.fr/site/actu.nsf/actus/msfen1976 Arhivirano 2006-11-03 na Wayback Machine-u MSF in 1976: Lebanon”]. Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ „MSF's principles and identity - The challenges ahead”. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-02. Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ 14,0 14,1 „Chronologie: Années 80”. Arhivirano iz originala na datum 2006-04-21. Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ „High Commissioner for Human Rights concerned over arrest of MSF head in Sudan”. Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ Brown V, Caron P, Ford N, Cabrol JC, Tremblay JP, and Lepec R (2002) Violence in southern Sudan, The Lancet 359 (9301): 161
- ↑ „MSF Top-Ten under-reported humanitarian stories for 2002”. Pristupljeno 10. 1. 2006.
- ↑ „Chronologie: Années 90”. Arhivirano iz originala na datum 2006-04-21. Pristupljeno 11. 1. 2006.
- ↑ „Liberia: War ends, but the crisis continues”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 11. 1. 2006.
- ↑ Choo V (1993) Forensic evidence of Iraqi atrocities against Kurds, The Lancet 341 (8840): 299–300.
- ↑ „Somalia - Saving lives in an abandoned land”. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-02. Pristupljeno 11. 1. 2006.
- ↑ Forsythe DP (2005). International humanitarianism in the contemporary world: forms and issues, Human Rights and Human Welfare Working Papers
- ↑ „One cannot stop a genocide with doctors”. Arhivirano iz originala na datum 2006-12-10. Pristupljeno 7. 1. 2006.
- ↑ Forsythe DP (1996). The International Committee of the Red Cross and humanitarian assistance - A policy analysis, International Review of the Red Cross (314): 512–531.
- ↑ Buchanan-Smith, M (2002) Interrelationships between humanitarian organisations, ICRC Forum: War and Accountability 40–45.
- ↑ „Code of Conduct for the ICRC Movement and NGOs in Disaster Relief: List of signatories”. Pristupljeno 7. 1. 2006.
- ↑ „Principles of Conduct for The ICRC Movement and NGOs in Disaster Response Programmes”. Pristupljeno 7. 1. 2006.
- ↑ Médecins Sans Frontières (James Orbinski) – Nobel Lecture Nobelprize.org., Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ „MSF 1998”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 16. 1. 2006.
- ↑ „Preventing meningitis”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 16. 1. 2006.
- ↑ „MSF and other aid organisations evicted from Kabul”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 16. 1. 2006.
- ↑ „Attacks as told by victims”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 16. 1. 2006.
- ↑ „Godišnjica konvoja Lekara bez granica”. Pristupljeno 25. 2. 2008.
- ↑ „Srebrenica five years on”. Pristupljeno 11. 1. 2006.
- ↑ „Kosovo: The physical and psychological consequences of war”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ Solidaire - NATO used military operations data and assessments in Kosovo obtained by Medecins sans frontieres (MSF), Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ „Lekari bez granica kritikuju Kušnera”. Pristupljeno 25. 2. 2008.
- ↑ „No end in sight to the war in Chechnya”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ „Colombia: Inescapable violence”. Arhivirano iz originala na datum 2006-08-19. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „Haiti: Working amid intensifying violence”. Arhivirano iz originala na datum 2006-05-23. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „India: Bringing medical care”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-24. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „Post-tsunami mental health: 'We're still weak at the knees'”. Arhivirano iz originala na datum 2006-02-22. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ 43,0 43,1 „Introduction. AIDS epidemic update: December 2004.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20070930015525/http://www.msf.org/msfinternational/invoke.cfm?component=article&objectid=D7423F52-09E5-4B7F-8A9DF2FC55DD06E6&method=full_html Arhivirano 2007-09-30 na Wayback Machine-u For AIDS treatment to reach millions, it needs to be free”]. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „Nothing new in Ituri: The violence continues”. Arhivirano iz originala na datum 2006-02-16. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „The tragedy of the other Congo - A forgotten war's victims”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ „Democratic Republic of Congo (DRC): Complex emergency, human catastrophe”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ „Istraga u stalnom Krivičnom sudu u Hagu, Pristupljeno 23. 2. 2008.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20070208162648/http://www.msf.org/msfinternational/invoke.cfm?objectid=F7756E35-E018-0C72-098A5AC4856E0887&component=toolkit.article&method=full_html Arhivirano 2007-02-08 na Wayback Machine-u Uganda: A neglected emergency”]. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „Uganda: Aiding civilians targeted by war”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ 51,0 51,1 „Côte d'Ivoire: Renewed violence deepens crisis”. Arhivirano iz originala na datum 2007-02-08. Pristupljeno 21. 1. 2006.
- ↑ „MSF vaccinates thousands against measles in Ivory Coast”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 15. 1. 2006.
- ↑ „Field Operations: What Do We Do?”. Arhivirano iz originala na datum 2006-03-16. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Who is needed?”. Arhivirano iz originala na datum 2006-01-12. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „The Vaccine Gap: NY Times editorial”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „World AIDS Day MSF country profiles”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Once ill equipped and poorly manned - transforming a hospital in North Darfur”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Tajikistan: Aid to health system in shambles”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Nicaragua: Focusing care on women's health and Chagas disease”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „MSF mental health activities: a brief overview”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Preventing malnutrition and famine”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Malnutrition definition and MSF treatment”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „MSF Therapeutic Feeding Programmes”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) F-75 Description
- ↑ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) F-100 Description
- ↑ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) Plumpy'nut Description
- ↑ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) BP5 Description
- ↑ „Diarrhoea definition and MSF treatment”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „MSF: Water and Health”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Simple water treatment”. Arhivirano iz originala na datum 2007-07-28. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Cholera definition and MSF treatment”. Arhivirano iz originala na datum 2006-01-29. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Refuse pit”. Arhivirano iz originala na datum 2007-07-28. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Malnutrition: rates and measures”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Mortality: rates and measures”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Meningococcal meningitis”. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Mental health care crucial in emergency situations”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „A scientific approach to "témoignage"”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 28. 12. 2005.
- ↑ „Military humanitarianism: A deadly confusion”. Arhivirano iz originala na datum 2006-05-14. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ „Independent aid in Iraq virtually impossible”. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-02. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ „The real reasons MSF left Afghanistan”. Arhivirano iz originala na datum 2007-04-28. Pristupljeno 12. 1. 2006.
- ↑ „Aid workers die in Afghan ambush”. Pristupljeno 23. 2. 2008.
- Waal, Alexander De (1997). Famine Crimes: Politics & the Disaster Relief Industry in Africa. James Currey Publishers. ISBN 978-0-85255-810-2.
- Bortolotti, Dan (2004). Hope in Hell: Inside the the World of Doctors Without Borders. Firefly Books. ISBN 978-1-55297-865-8.
- Loue, Sana; Sajatovic, Martha (2012). Encyclopedia of Immigrant Health. Springer Science & Business Media. str. 2944–. ISBN 978-1-4419-5659-0.
- Forsythe, David P. (2005). The Humanitarians: The International Committee of the Red Cross. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-44632-7.
- Bortolotti, D (2004). "Hope in Hell: Inside the World of Doctors Without Borders". Firefly Books.
- Greenberg KS (2002). "Humanitarianism in the Post-Colonial Era: The History of Médecins Sans Frontières". The Concord Review. - link ka PDF dokumentu
- McCall M, Salama P (1999). "Selection, training, and support of relief workers: an occupational health issue". British Medical Journal 318: 113–116.
- Zwi AB (2004). "How should the health community respond to violent political conflict? Arhivirano 2013-08-01 na Archive.is-u". PLoS Medicine (online).
- Operativni sektori organizacije
- Francuska — Médecins sans frontières (fr)
- Belgija — Artsen zonder Grenzen (fr) (de)
- Švajcarska — Ärzte ohne Grenzen (fr)
- Holandija — Artsen zonder Grenzen (nl)
- Španija — Médicos Sin Fronteras (es)
- Neoperativni sektori organizacije
- Luksemburg — Médecins sans frontières (fr)
- Grčka — Γιατροί Χωρίς Σύνορα (el)
- Sjedinjene Američke Države — Doctors Without Borders (en)
- Kanada — Doctors Without Borders (en)
- Japan — 国境なき医師団 (ja)
- Italija — Medici Senza Frontiere (it)
- Australija — Doctors Without Borders (en)
- Nemačka — Ärzte ohne Grenzen (de)
- Austrija — Ärzte ohne Grenzen (de)
- Danska — Læger uden Grænser
- Švedska — Läkare Utan Gränser
- Norveška — Leger Uten Grenser
- Hongkong — 無國界醫生 Arhivirano 2015-08-20 na Wayback Machine-u
- Ujedinjeni Arapski Emirati — أطباء بلا حدود Arhivirano 2008-02-28 na Wayback Machine-u
- Brazil — Médicos sem Fronteiras (pt)
