Manchester
Manchester
| |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 53°28′N 2°14′W / 53.467°N 2.233°W | |
| država |  UK
|
| Regija | Sjeverozapadna Engleska |
| Ceremonijalna grofovija | Greater Manchester |
| Distrikt | Manchester |
| Površina | |
| - Ukupna | 98.45 km²[1] |
| Stanovništvo (2014.) | |
| - Grad | 527,786[1] |
| - Gustoća | 5,361 sta./km²[1] |
| Vremenska zona | UTC+0 (UTC+1) |
| Poštanski broj | M, WA |
| Pozivni broj | 0161 |
| Službene stranice www.manchester | |
| Karta | |
  Manchester | |
Manchester (čita se Mančester) je grad i metropolitanski borough od 527,786 stanovnika[1] na sjeverozapadu Engleske u Grofoviji Greater Manchester koja ima 2,732,854 stanovnika[1], čiji je administrativni centar.
Manchester je urbani prototip industrijskog grada, izraslih po zapadnom svijetu u posljednjih 250 godina. Još 1717. bio je trgovište od svega 10.000 stanovnika, ali je već 1851. zahvaljujući tekstilnoj industriji (uglavnom predionicama pamuka), toliko uznapredovao da je postao grad s više od 300.000 stanovnika, progutavši brojna predgrađa i satelitska industrijska naselja.[2] Do početka 20. vijeka, oko njega je izrastao prsten pamučnih gradova kao što su Bolton, Rochdale i Oldham, kao nova forma urbanog razvoja - konurbacija, ili metropolitanska oblast. Tako da je 1911. imao 2,350,000 stanovnika. Ipak je u narednih nekoliko godina, taj tempo rasta znatno usporen.[2]
Zbog tog se slobodno može reći da je 19. vijek bio zlatno doba Manchestera, kad je bio drugi grad u Britaniji, za razliku od tog 20. vijek mu je donio brojne probleme, zbog pada potražnje za njegovim tekstilnim proizvodima (strana konkurencija, zastarjela tehnologija).[2]
Geografske karakteristike
Veći dio grada, uključujući i historijski jezgru, leži na terenu historijske Grofovije Lancashire, ali obuhvaća i teren južnood rijeke Mersey u historijskoj Grofoviji Cheshire. Manchester je srce najveće metropolitanske oblasti na sjeveru Engleske i važan regionalni centar, ali je izgubio svoju vitalnost i utjecaj koji je svojevremeno imao kao predvodnik industrijske revolucije.[2]
Manchester se prostire po ravnici, koja je geološki složena od riječnog šljunka i glacijalnih nanosa zvanog - drift. Ona leži na 40 metara nadmorske visine, okružena sa istoka obroncima masiva Penninesa, a sa sjevera sa visoravni Rossendale.[2]
Ispod velikog dijela te ravnice ležale su velike naslage ugljena, pa je nekad i rudarstvo bilo razvijeno, ali su rudnici zatvoreni krajem 20. vijeka.[2]
Sam centar grada leži na istočnoj obali rijeke Irwell, izdužen u smjeru sjever - jug, što je rezultat njegovog eksplozivnog rasta krajem 19. i početkom 20. vijeka. Manchester je 1930-ih. proširio svoje granice daleko na jug iza rijeke Mersey, i anektirao 23 km² terena po sjevernom dijelu nekadašnje Grofovije Cheshire.[2]
Pored Manchestera na zapadu i jugozapadu, leže dva velika grada Salford i Trafford. Ta tri grada formiraju jezgru Grofovije Greater Manchester.[2]
Sjeverno i istočno od Manchestera, je pojas manjih industrijskih gradova i sela, pomiješanih sa predgrađima u nastajanju, ona se nižu jedna za drugim u kontinuirani urbani pojas sve do podnožja visoravni.[2]
Blizu visoravni leži prsten većih gradova, u kojima su bile predionice pamuka; Bolton, Bury i Rochdale na sjeveru i Oldham, Ashton-under-Lyne i Stockport na istoku.[2]
Historija
Geneza Manchestera počela je nakon rimskog osvajanja Britanije, kad su Rimljani na ušću rijeke Medlock u Irwell, podigli između 78. - 86. utvrdu i nazvali je Mamucium.[2]
To ime (a ono znači dojka) odabrali su zato, jer ih pješčenjačko brdašce na kom su je podigli podjećalo na nju. Iz tog imena izvedeno je današnje ime grada, ali osim tog nema nikakve direktne veze između Mamuciuma i Manchestera, jer je on niknuo na mjestu udaljenom kilometar i pol od tog lokaliteta.[2]
Prvobitna utvrda bila je jednostavna zemljana građevina sa drvenim palisadama, obnovljena je početkom 3. vijeka, tad su palisade zamjenjene kamenim bedemima, a pored nje na putu za York izniklo je naselje trgovaca i zanatlija. Ono je kao i utvrda napušteno tokom 4. vijeka, i ostalo pusto narednih 500 godina sve do 919., kad je kralj Wessexa Edward Stariji poslao vojsku da je obnovi, radi obrane od norveških Vikinga.[2]
U to vrijeme već je izrastao nukleus Manchestera na ušću rijeke Irk u Irwell, nedaleko od današnje katedrale.[2]
Za normanskih vremena Manchester je bio jedan od najvećih feuda u Lancashiru.[2]
Tokom 13. vijeka počela je transformacija Manchestera iz sela u grad, tako da je negdje prije 1301. dobio povelju o statusu grada. To mu nije puno pomoglo, jer je živio u sjeni susjednog Salforda, koji je nešto ranije dobio status borougha, a uz to je bio i administrativni centar distrikta (hundred). Puni razvoj srednjovjekovnog grada nastupio je nakon 1421. kad je osnovan svećenički koledž, koji je preuzeo brigu o crkvi. Nakon tog je 1506. osnovana crkvena škola, koja je 1515. prerasla u gimnaziju, u čijem je osnivanju sudjelovao biskup od Exetera Hugh Oldham.[2]
Viktorijanski Manchester često je bio britanski predhodnik u borbi za parlamentarne reforme, kao i za slobodnu trgovinu. U Manchesteru je živio od 1842. - 44 njemački sociolog i filozof Friedrich Engels, svoje vrlo utjecajno djelo Stanje radničke klase u Engleskoj (1845) napisao je na temelju života u gradu.
Dobar dio svog života proveo je u gradu i John Dalton jedan od kreatora atomistike kao baze za modernu kemiju[2]
Privreda
Urbanu strukturu metropolskog Manchestera snažno određuju njegove industrijske zone. Od svih njih daleko je najvažnija ona koja ga presjeca od istoka prema zapadu. U njoj leži glavnina teške industrije, od petrokemije kod kanala pored Irlama, elektrotehnike u Trafford Parku i Salfordu, do pogona metalurgije i alatnih strojeva na istoku.
Industrija na jugu ograničena na nekoliko planski podignutih kompleksa kod Altrinchama i Wythenshawa. Sjeverno i istočno od Manchestera, niže se pojas starih industrija, stihijski podignutih duž svake željezničke pruge, riječne doline i napuštenog kanala. Elektrokemijski pogoni nižu se u dolini Irwella, bojadisaone tekstila uz rijeku Irk, a starih predionica ima posvuda, dobar dio njih se danas pokušava prenamjenjiti za neki drugi tip proizvodnje.[2]
Sport
Manchester je poznat po svoja dva nogometna kluba Manchester United i Manchester City.
Pobratimski gradovi
Nizozemska, Amsterdam
Turska, Ajdın
Nikaragva, Puerto Cabezas
Njemačka, Chemnitz
Španjolska, Córdoba
Srbija, Leskovac
Pakistan, Fejsalabad
SAD, Los Angeles
Izrael, Rehovot
Rusija, Sankt Peterburg
Kina, Wuhan
