Izvorni kod stranice Smrt

[[File:Kuoleman Puutarha by Hugo Simberg.jpg|alt=|thumb|Kuoleman puutarha, Hugo Simberg (1906)]]
'''Smrt''' ([[latinski]] ''mors'') označava prestanak [[život]]a, odnosno nepovratno prekidanje životne aktivnosti organizma ([[biljke]], [[životinje]], [[čovjek]]a) i kao konačan rezultat - prestanak postojanja jedinke kao zasebnog živog sistema.

U širem smislu, smrt je svaki konačni prestanak mijene tvari ([[metabolizam|metabolizma]]) u živoj supstanciji. S biološkog gledišta treba razlikovati smrt organizma kao cjeline (ovo predstavlja pravu smrt jedinke) od djelomične smrti pojedinih elemenata koji čine organizam (tako se govori o smrti [[list]]a, [[korijen]]a, površinskog sloja [[epiderm]]a koji stalno umire i obnavlja se, o smrti [[tkivo|tkiva]] ili cijelog [[organ]]a).

Prema uzroku smrti najčešće se razlikuju normalna prirodna i abnormalna smrt.

'''Prirodna''' ili '''fiziološka smrt''' je u pravilu završetak dugotrajnog i postepenog procesa gašenja osnovnih životnih funkcija, odnosno rezultat [[starenje|starenja]].

'''Abnormalna''' ili '''patološka smrt''' je izazvana bolesnim stanjem ili ozljedama organizma, odnosno za život najvažnijih organa ([[mozak|mozga]], [[srce|srca]], [[pluća]] i dr.).

== Medicinski aspekti ==

S obzirom da smrt predstavlja proces, teško je precizno ustanoviti trenutak smrti određenog organizma. Kod toplokrvnih životinja (sisavci, čovjek) se smatra da je smrt nastupila prestankom osnovnih životnih funkcija - prije svega [[nerv]]ne djelatnosti, [[disanje|disanja]] i optoka krvi. Taj se proces obično odvija u dvije faze.

U prvoj fazi - kada je prestalo disanje i kucanje srca, ali dok tkiva još nisu izvrgnuta [[Raspadanje|raspadanju]] - govori se o tzv. [[klinička smrt|kliničkoj smrti]]. U toj fazi (koja obično traje 5-7 minuta, a u uvjetima hipotermije do 1 sat) primjenom posebnih terapijskih mjera ([[oživljavanje]]) je ponekad moguće uspostaviti životne funkcije organizma. U drugoj fazi nastupa asfiksija stanica i druge ireverzibilne promjene.

=== Znakovi smrti ===

[[Datoteka:Rembrandt - The Anatomy Lesson of Dr Nicolaes Tulp.jpg|thumb|left|250px|[[Rembrant]]ov prikaz [[Autopsija|autopsije]]]]
{{znakovi smrti}}

Znakovi smrti imaju veoma važnu ulogu u prosuđivanju i utvrđivanju smrti. Znakove smrti dijelimo na 
* Presumptivne ili rane znakove smrti
* Pozitivne ili sigurne znakove smrti

Presumptivni znakovi smrti su:<ref>Alija A.Ramljak- "Medicinska kriminalistika", Univerzitet u Sarajevu, Fakultet Kriminalističkih Nauka;Sarajevo, 1999. ISBN 
9958-613-05-0</ref>

* Prestanak disanja
* Prestanak srčane akcije
* Isušivanje sluznica

Sigurni znaci smrti dijele se na rane i kasne znakove. U rane znakove spadaju:
* Mrtvačke pjege
* [[Mrtvačka ukočenost]] (lat:rigor mortis) iz koje posle oko sat vremena sledi mrtvačka mlitavost
* Hlađenje tijela ([[algor mortis]])
* "Mačije oko"

Kasni znaci smrti su:
* Truljenje
* Mumifikacija
* Saponifikacija

=== Uzroci smrti kod čovjeka ===

Prema podacima [[WHO|Svjetske zdravstvene organizacije]] za [[2002]]. godinu, uzroci smrti među [[stanovništvo svijeta|stanovništvom svijeta]] su bili:

* [[kardivoaskularne bolesti]] - 29,34 %
* [[malignost|maligne]] [[neoplazma|neoplazme]] ([[rak (bolest)|rak]]) - 12,49 %
* [[infekcija|infektivne]] ili [[parazitizam|parazitske]] bolesti - 19,12 %
* bolesti respiratornog sistema - 6,49 %
* nehotične ozljede - 6,23 %
* [[bolesti probavnog sistema]] - 3,45 %
* namjerne ozljede - 2,84 %
* neuropsihijatrijski poremećaji - 1,95 %
* bolesti [[genitourinarni sistem|genitourinarnog sistema]] - 1,49 % 
* [[bolesti vezane uz neadekvatnu ishranu]] - 0,85 %
* ostalo/nepoznato - 15,75 %

== Uzroci smrti u kaznenom/krivičnom pravu ==

U većini današnjih država je smrt, ovisno o uzroku, predmet [[kriminalistika|kriminalističke]] [[istraga|istrage]], odnosno eventalnog [[krivičnopravni proces|krivičnopravnog procesa]].

U slučaju prirodne smrti, odnosno kada je smrt određene osobe kao takvu proglasio zato nadležan zdravstveni ili drugi organ, se ne provode istražne radnje i ona nije predmet krivičnog prava.

U slučaju abnormalne smrti se postupak obično razlikuje s obzirom da li je smrt uzrokovana bolešću ili ozljedama. U slučaju da je smrt posljedica ozljeda, vrši se istraga, a [[krivično pravo]] takve smrti općenito dijeli na:

* smrt od [[nesretni slučaj|nesretnog slučaja]] (automobilske i druge nesreće);
* [[samoubojstvo]];
* [[ubojstvo]], koje, s obzirom na stupanj [[umišljaj]]a može biti tretirano kao:
** [[ubojstvo iz nehata]]
** [[ubojstvo na mah]]
** [[obično ubojstvo]] ili [[kvalificirano ubojstvo]].

(Napomena: U [[Common law|anglosaksonskom pravu]] izraz ''manslaughter'' pokriva ubojstvo iz nehata i ubojstvo na mah).

== Filozofska shvaćanja ==

Kada je atinski filozof [[Sokrat]] 399. godine pne. osuđen na smrt zbog „bezbožništva“ i „kvarenja omladine“, pred sudijama je održavo svoju čuvenu besedu o smrti:

{{izdvojeni citat|Jer bojati se smrti, ljudi, nije drugo nego misliti da si mudar, a nisi. To znači misliti da znaš ono što ne znaš. Ta niko ne zna da li nije smrt upravo najveće od svih dobara za čoveka, a opet je se boje, kao da sigurno znaju da je najveće zlo. I zar to nije neznanje, i to ono najviše prekora vredno, kad neko misli da zna ono što ne zna? A ja, ljudi, baš se u tome i time razlikujem od većine ljudi, pa ako bih zaista rekao da sam u čemu mudriji nego drugi, rekao bih da sam u tome što, kako ne znam ništa o prilikama u Hadu, i ne mislim da šta znam ... Dakle, namesto onoga zla za koje znam da je zlo, nikad se neću bojati i kloniti onoga o čemu ne znam nije li baš dobro... Vreme je, sudije, da ja pođem u smrt, a vi u život. A ko od nas ide boljoj sudbini, to niko ne zna.|[[Sokrat]]}}

Iako su ga prijatelji posećivali u tamnici i nagovarali na bekstvo (nakon što su podmitili čuvare), on odbija, smatrajući da ne treba dug i častan život uprljati nečasnom smrću.<ref>Sokrat, Filozofija, Enciklopedijski leksikon, Mozaik znanja, Beograd 1973.</ref>

[[Platon]] je, na osnovu svojeg idealističkog ontološkog stava, tvrdio da je smrt samo odeljivanje duše od tela. Njegovo shvatanje kulminira u stavu da je smrt najviše dobro jer se upravo pomoću nje duša može potpuno uzdignuti do čiste vrline.<ref name="Filozofski leksikon">Smrt, Filozofija, Enciklopedijski leksikon, Mozaik znanja, Beograd 1973.</ref>

[[Datoteka:StillLifeWithASkull.jpg|thumb|left|250px|[[Cvet]], [[lobanja]] i [[peščanik]], predstave [[život]]a, smrti i [[vreme]]na]]

[[Epikur]] je zastupao materijalističku tezu da fizička smrt znači ujedno i prestanak svih psihičkih funkcija i da zbog toga prema njoj možemo biti potpuno ravnodušni.

{{izdvojeni citat|Jer dok postojimo mi, nema smrti, a kad dođe smrt, tada više nema nas.|[[Epikur]]}}

[[Rano hrišćanstvo]] smrt tumači kao kaznu, posledicu [[praroditeljski greh|praroditeljskog greha]] ([[Tertulijan]], [[Avgustin]], itd.). Kasniji zapadni hrišćanski teolozi ([[Toma Akvinski]], [[Duns Skot]]) više ističu da je smrt povratak tela [[tvar]]i iz koje je stvoreno, a duše u život večni.

[[Lajbnic]] smatra kako smrt nije ništa drugo do postepena [[involucija]] tela. [[Fihte]] smrt dijalektički povezuje s [[rađanje]]m i tvrdi da je ona samo korelativni pojam prema životu, tj. »negativna strana života«. Po [[Hegel]]u, smrt je najviša opštost do koje dopire [[pojedinac]]. Fenomenom smrti ukinuta je poslednja spoljašnjost prirode, te je »samo po sebi bivstvujući pojam postao time za sebe«.<ref name="Filozofski leksikon"/> Za [[Šopenhauer]]a je smrt samo »površni fenomen«, kojim se ne rešavamo metafizičkog [[zlo|zla]], jer njime nije uopšte pogođena jedinstvena, nadindividualna volja, izvan prostora i vremena. Smrt i rođenje samo su »vibracije« večno žive ideje, pa »kad umre čovek, propada, doduše, jedan svet, ali samo onaj koji on nosi u glavi«.<ref name="Filozofski leksikon"/>

[[Datoteka:Allisvanity.jpg|right|thumb|''Sve je taština'']]

[[Georg Zimel]] (1858-1918), nemački filozof idealističkog pravca, ističe da bi »umesto svojevrsnog suprotstavljanja života i smrti trebalo istaći kako postoji jedinstvena beskonačna [[egzistencija]] u kojoj se smrt i život prepliću kao prsteni „jednog lanca“.<ref name="Filozofski leksikon"/> [[Fridrih Niče]] smatra da sam akt umiranja nije uopšte toliko važan koliko mu to filozofija i [[teologija]] pripisuju, i tvrdi da »ne postoji banalnija stvar od smrti». U delu [[Tako je govorio Zaratustra]] izriče svoj poznati kredo: "Umri u pravi čas!"

{{izdvojeni citat|Mnogo ih umire prekasno, a poneki umire i prerano. Još uvek je svetu strano učenje: Umri u pravi čas! Dakako, onaj ko nikad ne živi u pravi čas, kako bi ikako mogao umreti u pravi čas... Mnogome ne uspeva život: otrovni mu crv nagriza srce. Neka barem nastoji da mu utoliko bolje uspe smrt... Morali bi doći propovednici brze smrti.|Fridrih Niče}}

[[Filozofija egzistencije]] od [[Kjerkegor]]a do [[Hajdeger]]a i [[Alber Kami|Kamija]], smatra fenomen smrti jednim od centralnih problema celokupne filozofije, čak „jedinim pravim problemom filozofije«, a zabrinutost, [[strah]] i „bolest na smrt“ postaju bitne preokupacije zapadnoevropskog filozofiranja.<ref name="Filozofski leksikon"/>

{{izdvojeni citat|Smrt nije izlaz nekuda napolje nego prolom u dubinu sebe.|[[Konstantin Ostrovski]]}}

== Povezano ==
* [[Besmrtnost]]
* [[Eutanazija]]
* [[Fosil]]
* [[Koma]]
* [[Mortalitet]]
* [[Sahrana]]
* [[Pogreb]]
* [[Pogrebnik]]
* [[Reinkarnacija]]
* [[Smrtna kazna]] 
* [[Spisak reči sa nastavkom -cid]]
* [[Tanatologija]]

== Reference ==
{{reflist}}

== Vanjske veze ==
;Ostali projekti
{{Drugi projekti
| commons     = Death
| wiktionary  = smrt
}}

{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Smrt| ]]
[[Kategorija:Život]]
[[Kategorija:Biološko starenje]]
[[Kategorija:Filozofska terminologija]]