Izvorni kod stranice Pravoslavna crkva

{{Hrišćanstvo}}
'''Pravoslavna crkva''' je jedinstvena kanonska zajednica [[mesna crkva|pomesnih crkava]] koje ispovedaju [[pravoslavlje]].

=== Organizacija ===
Pravoslavna crkva se sastoji iz [[mjesna crkva|pomjesnih crkava]] — [[Autokefalna crkva|autokefalnih]] i [[autonomija (pravoslavlje)|autonomnih]].

[[Autokefalna crkva]] je samostalna [[mjesna crkva|pomjesna crkva]], administrativno i kanonski potpuno nezavisna od drugih pomjesnih crkava. [[Autonomija (pravoslavlje)|Autonomna crkva]] je zavisna [[mjesna crkva|pomjesna crkva]], ima teritorijalnu i administrativnu nezavisnost, ali se nalazi u sastavu neke [[Autokefalna crkva|autokefalne crkve]].

Sve one se nalaze u jedinstvenom kanonskom zajedništvu.

{|
|-
! Diptih [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradske patrijaršije]] !! Diptih [[Ruska pravoslavna crkva|Ruske patrijaršije]]
|-
|  style="width:50%; text-align:right;"| [[Autokefalna crkva|Autokefalne crkve]]:
|-
|
# [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradska]]
# [[Aleksandrijska pravoslavna crkva|Aleksandrijska]]
# [[Antiohijska pravoslavna crkva|Antiohijska]]
# [[Jerusalimska pravoslavna crkva|Jerusalimska]]
# [[Ruska pravoslavna crkva|Ruska]]
# [[Srpska pravoslavna crkva|Srpska]]
# [[Rumunska pravoslavna crkva|Rumunska]]
# [[Bugarska pravoslavna crkva|Bugarska]]
# [[Gruzijska pravoslavna crkva|Gruzijska]]
# [[Kiparska pravoslavna crkva|Kiparska]]
# [[Grčka pravoslavna crkva|Grčka]]
# [[Poljska pravoslavna crkva|Poljska]]
# [[Albanska pravoslavna crkva|Albanska]]
# [[Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke|Čeških zemalja i Slovačke]]
||
# [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradska]]
# [[Aleksandrijska pravoslavna crkva|Aleksandrijska]]
# [[Antiohijska pravoslavna crkva|Antiohijska]]
# [[Jerusalimska pravoslavna crkva|Jerusalimska]]
# [[Ruska pravoslavna crkva|Ruska]]
# [[Gruzijska pravoslavna crkva|Gruzijska]]
# [[Srpska pravoslavna crkva|Srpska]]
# [[Rumunska pravoslavna crkva|Rumunska]]
# [[Bugarska pravoslavna crkva|Bugarska]]
# [[Kiparska pravoslavna crkva|Kiparska]]
# [[Grčka pravoslavna crkva|Grčka]]
# [[Albanska pravoslavna crkva|Albanska]]
# [[Poljska pravoslavna crkva|Poljska]]
# [[Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke|Čeških zemalja i Slovačke]]
# [[Pravoslavna crkva u Americi|Američka]]
|-
| align=right | [[Autonomija (pravoslavlje)|Autonomne crkve]]:
|-
|
# [[Sinajska arhiepiskopija|Sinajska]]
# [[Finska pravoslavna crkva|Finska]]
# [[Estonska apostolska pravoslavna crkva|Estonska apostolska]]
||
# [[Sinajska arhiepiskopija|Sinajska]]
# [[Finska pravoslavna crkva|Finska]]
# [[Japanska pravoslavna crkva|Japanska]]
# [[Kineska pravoslavna crkva|Kineska]]
# [[Estonska pravoslavna crkva|Estonska]]
|}

Od [[2005]], prava autonomne crkve je dobila i [[Pravoslavna ohridska arhiepiskopija]].

=== Autokefalne crkve ===
==== Carigradska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Carigradska patrijaršija}}
[[Datoteka:Patriarch_Bartholomew_Archbishop_Jovan_Liturgy.jpg‎|thumb|180px|Vaseljenski patrijarh Vartolomej I]]

[[Vizantion]] je u početku bio episkopija potčinjena prestolu [[Herakleja|Herakleje]], u [[Trakija|Trakiji]]. Osnivač i prvi [[episkopos|episkop]] bio je Sveti apostol [[Sveti Andrija|Andrej Prvozvani]]. Kada je Bizant blagodareći caru [[Konstantin Veliki|Konstantinu]] ([[306]]—[[331]]), postao prestonica carstva, i drugi [[Rim]], stekao je veliku crkvenu i političku važnost.

Jurisdikciju carigradskog patrijarha odredili su vaseljenski sabori: [[Prvi carigradski sabor|Carigradski]] ([[381]]), Trećim kanonom, daje mu prvenstvo časti, posle [[Rim]]a; [[Halkedonski sabor|Halkidonski]] ([[451]]), Dvadeset osmim kanonom, dodaje mu eparhije [[Trakija|Trakije]], [[Mala Azija|Male Azije]] i Ponta.

U 11. veku pod njegovom jurisdikcijom nalaze se ne samo [[Grci]] [[Bizantsko Carstvo|Vizantijskog carstva]] nego i hrišćani Severne [[Afrika|Afrike]], [[Južna Italija|Južne Italije]] i [[Sicilija|Sicilije]], [[Mala Azija|Male Azije]], [[Balkan|Balkanskog poluostrva]], [[Rusija|Rusije]] i [[Rumunija|Rumunskih zemalja]]. U to vreme, Vaseljenska patrijaršija imala je 600 episkopskih tronova. Latinski [[križarski ratovi|krstaši]] osvajaju [[Istanbul|Carigrad]] [[1204]]; posle toga [[patrijarh (kršćanstvo)|patrijarh]] premešta svoje sedište u [[İznik|Nikeju]], gde je ostao u izgnanstvu sve do [[1272]]. godine. Zatim [[Istanbul|Carigrad]] pada pod [[Turci|Turke]] [[1453]]. godine. Taj događaj je uticao da se znatno svede crkvena važnost [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradske patrijaršije]].

Formiranjem pomesnih autokefalnih crkvi, na kraju [[19. vijek|XIX veka]], njena se jurisdikcija sužava. Godine [[1928]]. četrdeset i devet episkopija bilo je predato [[Grčka pravoslavna crkva|Grčkoj pravoslavnoj crkvi]]. Pod sadašnju njenu jurisdikciju ulaze [[Grci]] vernici u [[Istanbul]]u, eparhije u [[Turska|Turskoj]], nekoliko dodekanijskih eparhija, kao i [[Sveta Gora|Sveta gora]].

Na tronu [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradske patrijaršije]] nalazi se ''Njegova svesvetost patrijarh konstantinopoljski [[Vaseljenski patrijarh Vartolomej I|Vartolomej I]].''

[[Datoteka:Patriarch_Theodore_II_of_Alexandria.jpg|thumb|left|150px|Patrijarh Teodor]]
==== Aleksandrijska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Aleksandrijska pravoslavna crkva}}

To je najstariji patrijaraški presto; pominje ga već [[Prvi nikejski sabor|Prvi vaseljenski sabor]]. Patrijarh, koji sebe smatra naslednikom [[Apostol Marko|jevanđelista Marka]] i nosi titulu ''„papa i patrijarh Aleksandrije i Afrike“'', u početku po časti zauzimaše drugo mesto, posle episkopa Rima.

Usled monofizitskog spora ([[457]]), Aleksandrijska crkva pocepala se na dve grupe: jednu koja je prihvatila hristološko halkidonsko učenje (451) i vlast vizantijskog cara („melkiti“), i drugu koja je odbacila Halkidon i oformila se kao [[Koptska egipatska crkva]] („monofiziti“). Aleksandrijski patrijarh potiče od „melkita“ iz [[Egipat|Egipta]].

Isprva je Aleksandrijska crkva upotrebljavala koptski ili aleksandrijski obred, a između 11. i 13. veka prešla je na vizantijski obred pošto su i vernici i jerarhija grčkog porekla. Sadašnja jurisdikcija Aleksandrijske patrijaršije pruža se na [[Egipat]], [[Sudan]], [[Tunis]], [[Kongo]], [[Kenija|Keniju]], [[Kamerun]] i [[Južna Afrika|Južnu Afriku]], zemlje za koje su hirotonisali afričke episkope i sveštenike. Patrijaršija ima sedište u [[Aleksandriji]] ([[Egipat]]).

Na tronu Aleksandrijske patrijaršije nalazi se Blaženjejši patrijarh aleksandrijski [[Patrijarh aleksandrijski Teodor|Teodor]].

[[Datoteka:By Grace of God, Ignatius Zakka I Iwas.jpg|thumb|150px|Patrijarh antiohijski Ignjatije (levo)]]

==== Antiohijska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Antiohijska pravoslavna crkva}}

Pominje je Drugi kanon [[Prvi carigradski sabor|Drugog vaseljenskog sabora]] (381).

U [[5. vijek|5. veku]], zbog monofizitske jeresi, nastaje i ovde isti raskol kao i u Aleksandriji. Današnja Antiohijska patrijaršija potiče od Sirijaca halkidonaca (ili melkita). Ona je upotrebljavala antiohijski ili sirijski obred sve do [[13. vijek|13. veka]], kada je od [[Istanbul|Carigrada]] preuzela vizantijski obred.

Godine [[1366]], sedište patrijarha seli se iz Antiohije (danas grad u Turskoj) u [[Damask]] u [[Sirija|Siriji]].

Od [[1899]], patrijarh je [[Arapi]]n, kao i većina klira i vernika. [[Arapski jezik|Arapski]] je liturgijski jezik.

Patrijaršija, sa sedištem u [[Damask]]u, obuhvata eparhije u [[Sirija|Siriji]], [[Libanon|Libanu]], [[Irak]]u, [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Američkim Državama]], [[Australija|Australiji]], [[Novi Zeland|Novom Zelandu]], [[Brazil]]u i [[Argentina|Argentini]].

Na tronu Antiohijske patrijaršije nalazi se Blaženjejši patrijarh antiohijski [[Ignjatije Antiohijski]].

[[Datoteka:Феофил III.jpg|thumb|left|220px|Patrijarh Teofil III]]

==== Jerusalimska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Jerusalimska pravoslavna crkva}}

Na Saboru u Halkidonu ([[451]]) episkop Juvenalije dobija saglasnost da [[Jeruzalem|Jerusalim]] bude autonomna patrijaršija. Zauzevši peto mesto u poretku [[Pentarhija|pentarhije]], imala je jurisdikciju nad [[Palestina|Palestinom]] i [[Sinaj]]skim poluostrvom.

Usled invazije Persijanaca i Arapa u [[7. vijek|7. veku]], a naročito zbog osnivanja latinskih država u 12. i 13. veku, Jerusalim je izgubio od svog crkvenog značaja. Kasnije je ušao pod uticaj Carigradske patrijaršije. Tek u 19. veku ponovo je stekao drevnu autonomiju.

Većina vernika poreklom su [[Arapi]], naseljeni u [[Izrael]]u i [[Jordan]]u.

Na tronu Jerusalimska patrijaršije nalazi se Blaženjejši patrijarh jerusalimski [[Patrijarh jerusalimski Teofil III|Teofil]].

[[Datoteka:Patriarch_Kirill_of_Moscow.jpg|thumb|180px|Patrijarh moskovski Kiril]]

==== Ruska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Ruska pravoslavna crkva}}

Obuhvata pravoslavne u nekadašnjem [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]], sem onih u [[Gruzija|Gruziji]].

Čuvaju stari, neispravljeni kalendar i u bogosluženju upotrebljavaju [[crkvenoslovenski jezik]]. Godine 989, [[kijevski knez Vladimir]] nameće krštenje narodu te tako hrišćansko pravoslavlje postaje službena vera njegove države. [[Knez Jaroslav]] (1019—1054) stavlja crkvu pod jurisdikciju [[vaseljenski patrijarh Carigrada|carigradskog patrijarha]], koji imenovaše kijevskog mitropolita.

Godine [[1240]], Kijev su osvojili [[Mongoli]]. [[Moskovski knez Dimitrije]] ustaje protiv [[Tatari|Tatara]] (1380), ali je tek [[Ivan III Moskovski]] (1440—1505), odmah posle pada [[Istanbul|Carigrada]] ([[1453]]), uspeo da oslobodi zemlju. Ivan je smatrao Moskvu ''„trećim Rimom“''.

Godine [[1589]], [[carigradski patrijarh Jeremija]] daje mitropolitu Jovu titulu patrijarha [[Rusija|Rusije]]. Patrijaršiju je ukinuo [[Petar Veliki]] ([[1721]]) i zamenio je [[Sveti praviteljstvujušči sinod|Svetim sinodom]].

Patrijaršija je ponovo vaspostavljena tek posle [[1917]]. izborom patrijarha Tihona (+1925). Posle izvesnog interregnmuma, godine 1943. izabran je za patrijarha mitropolit Sergije, koga je nasledio patrijarh Aleksije (1945—1971).

Istorija Ruske crkve poznaje velike crkvene i duhovne vođe, kao Sergija Radonješkog (1314—1391), Dimitrija Rostovskog (1651—1709), Tihona Zadonskog (1724—1783), Serafima Sarovskog (1759—1833), ali i velike raskolničke pokrete, kao ''„raskoljnike“'', za vreme patrijarha Nikona (1652—1658). [[Ruska pravoslavna crkva]] je dala autonomiju [[Japanska pravoslavna crkva|Japanskoj]] i [[Kineska pravoslavna crkva|Kineskoj pravoslavnoj crkvi]].

Na tronu Moskovske patrijaršije od 2009. godine nalazi se Njegova svetost patrijarh moskovski i sve Rusije [[Patrijarh moskovski Kiril|Kiril]].

[[Datoteka:Ириней (Патриарх Сербский).jpg|thumb|left|180px|[[Patrijarh srpski Irinej]]]]

==== Srpska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Srpska pravoslavna crkva}}

Hrišćanstvo na prostorima [[Balkan]]a počinje prvih vekova nove ere. Osnivač Srpske pravoslavne crkve bio je [[Sveti Sava]], sin župana [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanje]] (oko 1167—1196). Monah na Svetoj gori, Sveti Sava se vraća u zemlju 1204, a hirotonisan je za arhiepiskopa Srbije 1219. godine u Nikeji od vaseljenskog patrijarha Manojla prvog. Poznate su u istoriji tri Srpske patrijaršije:
# Ona koju je proglasio car [[Dušan Nemanjić|Dušan Veliki]] 1346, a Turci je ukinuli 1458;
# Srpska patrijaršija između 1557. i 1776. (sa sedištem u Peći), kad je Carigrad ponovo ukida;
# Patrijaršija tek obnovljena 1920. posle osnivanja države [[Jugoslavija|Jugoslavije]], sa sedištem u [[Beograd]]u, iako je [[Srbija]] stekla nezavisnu državu još 1830. godine.

U periodu Drugog svetskog rata, Srpska crkva i njen [[patrijarh srpski Gavrilo (Dožić)|patrijarh Gavrilo]] (1937-1950) pretrpeli su najveće gubitke i stradanja u celoj svojoj istoriji. 

Godine 1969. od Srpske patrijaršije odvojila se samozvana Crkva Makedonije. Njen mitropolit ima sedište u Skoplju i nosi titulu arhiepiskopa ohridskog. 2022. Srpska pravoslavna crkva priznala je Makedonsku pravoslavnu crkvu - Ohridsku arhiepiskopiju kao autokefalnu<ref>https://www.slobodnaevropa.org/a/spc-makedonska-pravoslavna-crkva-autokefalnost/31865223.html</ref>, sto je takodje ucinila i Ruska pravoslavna crkva<ref>https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2022/8/26/ruska-pravoslavna-crkva-priznala-autokefalnost-makedonske</ref>, a prethodno i Carigradska (Vaseljenska) patrijaršija.<ref>https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2022/5/9/vaseljenska-patrijarsija-priznala-makedonsku-pravoslavnu-crkvu</ref>

(obe crkve su se složile, kao što stoji i u odluci vaseljenskog patrijarha, da će se Makedonska pravoslavna crkva - Ohridska arhiepiskopija zvati samo kao Ohridska arhiepiskopija bez upotrebi reči Makedonija.

Od [[2010]]. do [[2020]]. na čelu [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]] nalazio se [[patrijarh srpski Irinej]], a od 2021. [[patrijarh srpski Porfirije]].

==== Rumunska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Rumunska pravoslavna crkva}}
[[Datoteka:Patriarch Daniel of Romania.jpg|thumb|180px|Patrijarh rumunski Danijel]]
Hrišćanstvo se ukorenilo u [[Dakija|Dakiji]] još početkom [[2. vijek|2. veka]], u periodu okupiranja ove regije od Rimljana, što znači jednovremeno sa formiranjem rumunskog naroda.

Već 325. godine jedan gotski episkop prisustvuje Nikejskom saboru. Arijanski sveštenik Ulfila (oko 310-381) prevodi Sveto pismo na gotski jezik.

U [[15. vijek|15. veku]] organizuju se dve velike mitropolije, u [[Vlaška|Vlaškoj]] i [[Moldavija|Moldaviji]], pod jurisdikcijom carigradskog patrijarha. Takođe, postojala je i mitropolija za pravoslavne Rumune u [[Transilvanija|Transilvaniji]], zatvorena za vreme austrougarskog carstva.

Posle sjedinjenja rumunskih zemalja ([[1859]]), [[Rumunija]] je [[1877]]. dobila državnu nezavisnost, a [[1885]]. godine Rumunska crkva stiče autonomiju.

Godine [[1925]], osniva se Rumunska patrijaršija, uzdizanjem bukureštanskog arhiepiskopa na stepen [[patrijarh]]a. Prvi patrijarh bio je Miron Kristea (1925-1939).

Liturgija i propovedi vrše se na [[Rumunski jezik|rumunskom jeziku]].

Na tronu Rumunske patrijaršije nalazi se Njegova svetost [[Patrijarh rumunski Danijel]].

==== Bugarska patrijaršija ====
{{Poseban članak|Bugarska pravoslavna crkva}}
[[Datoteka:Patriarch Maxim of Bulgaria.jpg|thumb|left|180px|Patrijarh bugarski Maksim]]

[[Bugari|Bugare]], ogranak južnih Slovena, pokrstili su vizantijski misionari koje je poslao carigradski patrijarh [[Fotije I]] [[865|865.]] godine.

Car Boris (853—889) primio je hrišćanstvo u formi vizantijskog obreda.

Bugarska patrijaršija osnovana je [[927]]. godine, za vreme [[Simeon I|cara Simeona]], ali nju je ukinuo vizantijski [[car Vasilije II]] (Bugaroubica) [[1019]]. godine.

Godine [[1186]], zahvaljujući [[Sveti Sava|Svetom Savi]] obnavlja se Patrijaršija sa centrom u [[Veliko Trnovo|Trnovu]], no nju su ukinuli otomanski Turci (1393). Za vreme otomanske okupacije Crkva se nalazila pod Carigradskom patrijaršijom, koja je pokušala da ukine liturgiju na crkvenoslovenskom jeziku.

Godine [[1879]], Bugari dobijaju od sultana Abdul Aziza pravo da imaju nezavisnu patrijaršiju. To Carigrad nije prihvatio, te 1882. Bugarsku crkvu proglašava „raskolničkom“. Ta se nesloga prevazilazi 1945. godine, kada Carigrad daje autokefaliju Bugarskoj crkvi, priznavši za egzarha mitropolita Stefana. Tek 1959. godine, posle 560 godina, ponovo je vaspostavljena Bugarska patrijaršija izborom patrijarha Kirila (+1971).

Bugarska patrijaršija prešla je na novi kalendar, u bogosluženju čuva stari [[crkvenoslovenski jezik]], a sedište joj je u [[Sofija|Sofiji]].

Na tronu Bugarske patrijaršije nalazi se Njegova svetost [[patrijarh bugarski Neofit]].

==== Gruzijska patrijaršija (katolikosat) ====
{{Poseban članak|Gruzijska pravoslavna crkva}}

Hrišćanstvo je prodrlo u Gruziju još u [[5. vijek|5. veku]] zahvaljujući [[Sveta Nina|Svetoj Nini]]. Do 1053. godine, kad postaje autokefalna, Gruzijska crkva bila je u tesnoj vezi sa Antiohijskom patrijaršijom.

Od [[1817]]. pa do [[1917]]. zavisila je od Moskovske patrijaršije i nije imala autonomiju.

Godine [[1918]]. ponovo postaje nezavisna, ali Ruska crkva priznaje joj status autokefalne patrijaršije tek [[1944]]. godine. Sedište patrijaršije je u [[Tbilisi]]ju.

Crkva upotrebljava u bogosluženju [[gruzijski jezik]].

Na tronu Gruzijske patrijaršije nalazi se Njegova svetost patrijarh sve Gruzije Ilija.

==== Kiparska arhiepiskopija ====
{{Poseban članak|Kiparska pravoslavna crkva}}

Proglašena je za nezavisnu na Efeskom saboru ([[431]]) sa razloga što su je osnovali [[Pavle iz Tarsa|Sveti Pavle]] i [[Barnaba|Apostol Varnava]].

Ostrvo je bilo zaredom okupirano od Arapa, Vizantinaca, latinskih krstaša ([[1191]]-[[1571]]), od otomanskih Turaka ([[1571]]-[[1878]]) i Engleza ([[1878]]-[[1960]]). Pod arhiepiskopom Makarijem (1950-1977), koji je u isto vreme bio i predsednik zemlje („etnarh“), Crkva je bila angažovana u pokretu ujedinjenja sa [[Grčka|Grčkom]].

Arhiepiskopija ima sedište u [[Nikozija|Nikoziji]].

Na tronu Kiparske arhiepiskopije nalazi se Blaženjejši [[arhiepiskop kiparski Hrizostom]].

[[Datoteka:Archbishop Ieronimos of Greece2.jpg|thumb|150px|Arhiepiskop grčki Jeronim]]
==== Grčka arhiepiskopija ====
{{Poseban članak|Grčka pravoslavna crkva}}

[[Grčka]] je jedina zemlja gde je pravoslavna crkva državna crkva. Još u [[4. vijek|4. veku]] grčke provincije bile su pod jurisdikcijom [[Istanbul|Carigrada]], ali su one bile i pod bugarskom dominacijom (X-XI vek), zatim otomanskom (XV-XIX vek).

Odmah posle ostvarenja nacionalne nezavisnosti Grčke ([[1833]]), Grčka crkva proglašava sebe autokefalnom, ali [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradska patrijaršija]] tu autokefaliju priznaje tek [[1850]]. godine. Godine [[1928]]. prima pod svoju jurisdikciju neke mitropolije koje su pripadale Carigradu.

Sedište arhiepiskopije se nalazi u [[Atena|Atini]].

Na tronu Atinske arhiepiskopije nalazi se Blaženjejši arhiepiskop atinski i sve Grčke [[Arhiepiskop grčki Jeronim|Jeronim]].

==== Poljska mitropolija ====
{{Poseban članak|Poljska pravoslavna crkva}}

Osnovana je posle [[Prvi svjetski rat|Prvog svetskog rata]] za staru slovensku populaciju (pravoslavne [[Belorusi|Beloruse]] i [[Ukrajinci|Ukrajince]]) na teritoriji [[Poljska|Poljske]]. Jedan deo pravoslavnih prihvatili su uniju (Brest [[1596]]).

Godine [[1924]]. [[Vaseljenska patrijaršija]] daje joj status autokefalne crkve. Posle Drugog svetskog rata, [[1948]]. godine, [[Patrijarh Aleksije II|ruski patrijarh Aleksij]] obnavlja taj status.

Crkva upotrebljava u bogosluženju [[crkvenoslovenski jezik]].

Poljska crkva ima status mitropolije, čije sedište je u [[Varšava|Varšavi]]. Na tronu Varšavske mitropolije nalazi se mitropolit varšavski i cele Poljske Sava.

==== Albanska arhiepiskopija ====
{{Poseban članak|Albanska pravoslavna crkva}}

Kao i sve ostale pomesne crkve grupe na [[Balkan]]skom poluostrvu, pripadala je Vizantijskoj patrijaršiji do osamostaljivanja [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske patrijaršije]], čiji deo postaje sve do ukidanja njene nezavisnosti. Od tada je bila pod [[Vaseljenska patrijaršija|Carigradskom patrijaršijom]] sve do dobijanja autokefalije [[1991]]. godine. Danas je jedna do najaktivnijih pomesnih crkava.

Sedište Albanske crkve je u [[Tirana|Tirani]].

Na tronu Tiranske arhiepiskopije nalazi se Blaženjejši arhiepiskop tiranski i sve Albanije [[Arhiepiskop tiranski Anastasije|Anastasije]].

==== Mitropolija čeških zemalja i Slovačke ====
{{Poseban članak|Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke}}

Formirala se od raznih grupa pravoslavnih. Jedna mala pravoslavna grupa postojala je u [[Prag]]u još [[1870]]. godine. A 1923. godine vaseljenski patrijarh imenuje episkopa Savatija za episkopa. Druga grupa jeste ona koja se odvojila od [[Rim]]a i prešla u pravoslavlje [[1925]]. godine, pod upravom Gorazda Pavlika, koga je hirotonisao srpski patrijarh.

Godine [[1930]], jedna grupa unijata Karpato-Rusa vraća se u pravoslavlje i formira eparhiju u Mukačevu. Druga grupa sačinjena je od Rutena grkokatolika iz preševske eparhije, koji su se vratili u pravoslavlje 1950. godine.

[[Ruska pravoslavna crkva|Moskovska patrijaršija]] dodelila je autokefaliju ovoj crkvi [[1951]]. godine. Otada pravoslavna crkva sa sedištem u Pragu ima rang mitropolije.

Na tronu Praške mitropolije nalazi se Blaženjejši mitropolit čeških zemalja i Slovačke Hristofor.

[[Datoteka:Metropolitan Jonah (Paffhausen).jpg|thumb|140px|Mitropolit sve Amerike i Kanade Jona]]
==== Mitropolija sve Amerike i Kanade ====
{{Poseban članak|Pravoslavna crkva u Americi}}

Poslednjih decenija nekoliko crkava uspelo je da steknu status autonomije ili autokefalije, posle procedure nepoznate u istoriji organizacije pomesnih crkava. „Autokefaliju“ ovih crkava ostale pravoslavne crkve smatraju za relativno nekanonsku, sem majke crkve koja im je istu dodelila. Takva je [[Pravoslavna crkva u Americi|Američka pravoslavna crkva]]. Većina pravoslavnih u [[Sjedinjene Američke Države|Americi]], različitog etničkog porekla i sopstvenog liturgijskog jezika, obuhvaćena je u eparhije koje se nalaze pod jurisdikcijom dotičnih pomesnih crkava. Episkopi ovih eparhija formiraju „Stalnu konferenciju kanonskih pravoslavnih episkopa u Americi“. Moskovski patrijarh Aleksej dodeljuje autokefaliju Ruskoj pravoslavnoj sabornoj mitropoliji u Americi (mitropolija), oko koje su se okupile neke eparhije i parohije sa još nepriznatim kanonskim statusom.

Poglavar Pravoslavne crkve u Americi je arhiepiskop vašingtonski i mitropolit sve Amerike i Kanade Jona.

=== Autonomne crkve ===
==== Finska crkva ====
{{Poseban članak|Finska pravoslavna crkva}}

Obuhvata pravoslavne u [[Karelija|Kareliji]]. Godine [[1918]]. oformila se kao od Moskovske patrijaršije nezavisna crkva, a 1923. carigradski patrijarh Meletije IV daje joj rang autonomne arhiepiskopije pod njegovom jurisdikcijom. To je Moskovska patrijaršija priznala tek [[1958]]. godine. Crkva ima administrativni centar u [[Kuopi]]ju, gde je i sedište arhiepiskopa Karelije i cele Finske.

Poglavar Finske pravoslavne crkve je arhiepiskop Karelije i cele Finske Lav (Makonen).

==== Sinajska arhiepiskopija ====
{{Poseban članak|Sinajska arhiepiskopija}}
[[Datoteka:Katharinenkloster Sinai BW 2.jpg|thumb|180px|Manastir Svete Katarine na Sinaju]]

Sinajska arhiepiskopija obuhvata pravoslavne hrišćane okupljene oko [[Manastir Svete Katarine|manastira Svete Katarine]], koji je osnovao [[car Justinijan]] (VI vek), u podnožju [[Mojsijeva Gora|Mojsijeve Gore]]. U početku manastir je bio zavisan od Jerusalimske patrijaršije, ali [[1575|1575.]] Carigradski sinod priznao mu je autokefaliju, dok su [[1782]]. godine to učinile i četiri drevne istočne patrijaršije.

Na tronu Sinajske arhiepiskopije nalazi se Arhiepiskop sinajski Damjan.

==== Japanska pravoslavna crkva ====
{{Poseban članak|Japanska pravoslavna crkva}}

Pravoslavlje je zasađeno u [[Japan]]u [[1860]]. godine. Isprva sveštenike domoroce rukopolagali su ruski episkopi. Posle Drugog svetskog rata Japanska crkva zavisila je od ruske autokefalne Mitropolije u [[New York|Njujorku]], sve do [[1970]]. godine kada je od moskovskog patrijarha dobila autonomiju.

Japanska pravoslavna crkva ima status mitropolije, a njeno sedište je u Tokiju.

Na tronu Tokijske mitropolije nalazi se mitropolit tokijski i celog Japana Danilo.

==== Kineska pravoslavna crkva ====
{{Poseban članak|Kineska pravoslavna crkva}}
[[Datoteka:Harbin 1940 st.nicolas.jpg|thumb|180px|Hram Svetog Nikole u Harbinu 1940.]]

Kineska pravoslavna crkva je nastala [[1956]]. godine, kada je dobila autonomni status od Moskovske patrijaršije.

Preživela je veliki progon tokom kulturne revolucije šezdesetih godina u [[Narodna Republika Kina|Kini]] i antireligiozne politike njene komunističke partije. U decembru [[2004]]. godine u [[Peking]]u se u svojoj 80. godini upokojio poslednji kineski pravoslavni sveštenik Aleksandar Du Lifu. On nije dočekao da dobije rešenje od vlade za otvaranje pravoslavne parohije u Pekingu, jer su vlasti tvrdile da za to nema dovoljno vernika (oko 300 ljudi).

U 21. veku pravoslavna crkva u Kini doživljava svoj preporod. Veliki broj kineskih studenata danas studiraju na različitim bogoslovskim institutima u Rusiji. Prema izveštaju sveštenika Dionisija Pozdnjajeva, koji je odgovoran za veze sa Kinom u OVCS Ruske pravoslavne crkve, u Kini živi oko 13.000 pravoslavnih. Postoje i parohije bez sveštenstva u Sinđangu i Unutrašnjoj Mongoliji, dok ruska pravoslavna crkva u Harbinu predstavlja lokalnu znamenitost. Moskovska patrijaršija želi zvanično priznavanje pravoslavne crkve, ali glavna prepreka za to je mali broj parohijana.

=== Pravoslavna dijaspora ===
Pravoslavni koji se nalaze van granica pomesnih tradicionalnih crkava, bilo kao plod misije, bilo kao posledica skorašnje emigracije (tzv. pravoslavna ''„dijaspora“''), formiraju više kategorija:
# eparhije i parohije sa kanonskim statusom, koje neposredno zavise od matičnih crkava i koje su u zajednici sa svim pravoslavnim crkvama;
# autonomne grupe, od kojih neke nisu priznate u kanonskoj poziciji;
# izolovane grupe emigranata koje nemaju zajednicu ni sa jednom pravoslavnom autokefalnom ili autonomnom crkvom.
# grupe rimokatolika ili drugih zajednica koje se organizovano vraćaju pravoslavnoj crkvi.

U skladu je sa odlukama Četvrte predsaborske svepravoslavne konferencije održane od [[6. 6.|6.]] do [[12. 6.|12. juna]] [[2009]]. u [[Šambezi]]ju kod [[Ženeva|Ženeve]] i potrebe kanonskog organizovanja pravoslavne dijaspore u skladu sa eklisiologijom i sa kanonskom tradicijom i praksom Pravoslavne crkve započet je proces stvaranja ''„episkopskih sabranja“'' u određenim područjima sveta radi regulisanja stanja u dijaspori, to jest među pravoslavnim vernicima nastanjenim izvan tradicionalnih granica pomesnih pravoslavnih crkava. Predsednici tih sabranja biće episkopi koji imaju prvenstvo među episkopima [[Vaseljenska patrijaršija|Vaseljenske patrijaršije]] u datom regionu, a u njihovom odsustvu sledeći episkopi, po redu u diptisima Crkava. Članovi pak tih sabranja jesu svi episkopi koje sve pravoslavne crkve priznaju kao kanonske, a koji vrše pastirsku službu i imaju nadležnost nad postojećim zajednicama u svakom regionu. Misija episkopskih sabranja jeste da manifestuju i unapređuju jedinstvo Pravoslavne crkve, da zajednički vrše pastirsku službu među pravoslavnim vernicima regiona i da zajednički svedoče [[pravoslavlje]] pred svetom. Odluke episkopskih sabranja donose se na osnovu načela konsenzusa Crkava koje su u njima zastupljene preko svojih episkopa. <ref>[https://svetigora.wordpress.com/2009/06/15/%D1%81%D0%B0%D0%BE%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D1%81%D0%B0-%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B2%D1%80%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B5-%D1%81%D0%B2/ SAOPŠTENjE SA ČETVRTE PREDSABORSKE SVEPRAVOSLAVNE KONFERENCIJE, ŠAMBEZI 6-12. JUN 2009. GODINE « SVETIGORA PRES – SVETIGORA PRESS<!-- Bot generated title -->]</ref>

Do sada formirana sabranja pravoslavnih episkopa:
* [[Skupština kanonskih pravoslavnih episkopa Sjeverne i Centralne Amerike]], 
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Južne Amerike]]
* [[Skupština pravoslavnih episkopa Francuske]], 
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Austrije]], 
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Nemačke]], 
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Švajcarske]], 
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Italije i Malte]],
* [[Svepravoslavna episkopska konferencija za Britanska ostrva]],
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Belgije, Holandije i Luksemburga]],
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Skandinavije]],
* [[Pravoslavna episkopska konferencija Španije i Portugalije]],
* [[Episkopska konferencija svih kanonskih pravoslavnih episkopa Okeanije]]

== Povezano ==
* [[Pravoslavlje]]
* [[Srpska pravoslavna crkva]]

== Reference ==
{{reflist}}

[[Kategorija:Pravoslavne crkve]]
[[Kategorija:Crkva]]