Izvorni kod stranice Manastir Žiča

{{Koordinate|43.6963_N_20.645739_E_type:landmark_region:RS|43°&nbsp;41′&nbsp;47″&nbsp;SG Š, 20°&nbsp;38′&nbsp;45″&nbsp;IGD}}
{{Spomenik kulture
|Ime=Manastir Žiča
|Slika=Žiča Monastery, overview. Near Kraljevo, Serbia.jpg
|Opis slike=Pogled na manastirsku crkvu
|Mesto=Žiča (''Kruševica'')
|Opština=[[Opština Kraljevo]]
|DRŽ=Srbija
|Vrsta=[[manastir]]
|Vreme=[[13 vek]]
|Tip=Spomenik kulture od izuzetnog značaja
|Stepen=
|Vlasnik=Republika Srbija
|Ustanova=Zavod za zaštitu spomenika kulture [[Kraljevo]]
|Sedište=Kraljevo
|Pozivni=036
|Pošta=36000
|Adresa=Trg Jovana Sarića 1
|Telefon=331 422; 312 649
|Faks=312 843
|Veb=www.kraljevo.org
|Emajl=
|Ostava=Kategorija:Žiča
}}
'''Manastir Žiča''' je [[manastir]] [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]] koji se nalazi u blizini grada [[Kraljevo|Kraljeva]]. Manastir, zajedno sa Crkvom svetog uspenja je sagradio prvi kralj Srbije, [[Stefan Nemanjić|Stefan Prvovenčani]]. Manastir je uništen u 13. veku, ali je ponovo sagradio kralj [[Stefan Milutin]] početkom [[14. vijek|14. veka]].

== Istorija ==
Istorija manastira Žiče počela je onog trenutka kada je sedamanestogodišnji [[Sveti Sava|Rastko Nemanjić]] odlučio da napusti dvor svog oca Stefana Nemanje i posveti se monaškom životu na Svetoj gori Atoskoj. Kada se početkom XIII veka vratio sa Svete gore u Srbiju sa moštima svetog mu roditelja Simeona Mirotočivog, srpska država je bila potrešena sukobom između Stefana i Vukana. Pomirivši zavađenu braću [[Sveti Sava]] je zajedno sa Stefanom odlučio da sagradi manastir Žiču kao srpsku carsku lavru. Mesto na kom se gradio manastir bilo je podjednako udaljeno i od [[Istanbul|Carigrada]] i od [[Rim]]a, što je tumačeno tako da je [[Srbija]] na raskršću između pravoslavnog Istoka i rimokatoličkog Zapada.
Crkva u manastiru Žiči koja je posvećena Hristovom Vaznesenju (Sveti Spas) građena je oko dvadeset godina. Crkva je kao celina predstavljala ne samo manastirski hram već i katedralu prvog srpskog arhiepiskopa. U građenju crkve uočavaju se novine u odnosu na hramove iz vremena [[Stefan Nemanja|Stefana Nemanje]].

Uz priprat su bile dodate kapele sa kupolicama i malim tremovima dok je zapadna fasada oblikovana kao pročelje trobrodne bazilike.
Kao arhimandrit manastira [[Manastir Studenica|Studenice]] [[Sveti Sava]] je krenuo [[1219]]. godine u Nikeju, tadašnju prestonicu vaseljenskog patrijarha i vizantijskog cara. Patrijarh Manojlo Saranten Haritopul i car [[Teodor I Laskaris]] dodeljuju arhimandritu Savi "Akt o autokefalnosti srpske crkve", hirotoničući ga na Cveti [[1219]]. godine za prvog srpskog [[arhiepiskop]]a. Manastir Žiča postaje sedište srpske arhiepiskopije.

U manastiru Žiči je već [[1220]]. godine arhiepiskop Sava hirotonisao osmoricu episkopa, da bi [[1221]]. godine na Saboru duhovne i svetovne vlastele krunisao svog brata Stefana za prvog srpskog kralja. "Kralj se toga dana neiskazanom radošću radovaše, ne radi venca kraljevskog, već radi toga što se sa svih strana skupilo mnoštvo naroda koji su došli da vide kako je njegova crkva krasna. Crkva je bila veličanstvena tako da je svaki koji ju je video, mislio da je to zemljsko nebo."

Kada se arhiepiskop Sava [[1220]]. godine vratio iz Nikeje u Srbiju došlo je i do izvesnih promena u arhitektonskom izgledu crkve u Žiči. Sa zapadne strane je dozidana spoljašnja priprata sa četiri stuba i devet traveja, nad njom ima katihumena, a ispred nje visoko zvonik.

Po svemu sudeći tada je porušen zid između zapadnog traveja crkve i stare priprate, a uz oltar crkve su izgrađeni proskomidija i đakonikon. U trećoj deceniji [[18. vijek|XIII]] veka crkva je premalterisana i obojena u crveno. Verujući da crkva počiva na krvi mučenika, što je na [[Sveta Gora|Svetoj gori]] bilo oživotvoreno u crveno obojenom licu hramova kao što su Lavra i Vatoped, [[Sveti Sava]] je zahtevao od majstora da Crkvu Svetog Spasa oboje na isti način.

Povelje kralja [[Stefan Nemanjić|Stefana Prvovenčanog]] ([[1196]]-[[1228]]) i njegovog sina, kralja Radoslava ([[1228]].-[[1234]].), spadaju u najstarije istorijske izvore o manastiru Žiči. Nadalje u drugoj, odnosno trećoj deceniji [[18. vijek|XIII]] veka ove povelje su prepisane u [[14. vijek|XIV]] veku na zidove prolaza, ispod kule i na ulazu u crkvu.

Poveljama blagočestivih i hristoljubivih srpskih kraljeva manastiru Žiči je darovano preko 57 sela, 8 planina i 217 porodica. Blagodareći kralju Stefanu Prvovenčanom Žiča je imala jednu od najbogatijih riznica u kojoj su se nalazili riza i pojas Presvete Bogorodice, deo Časnog Krsta, desna ruka i deo glave Svetog Jovana Preteče, mošti svetih apostola i mučenika, ikone, zlatne sasude i odežde.

U poslednjim decenijama [[13. vijek|XIII]] veka Žiča je oskrnavljena i razrušena posle pustošenja [[Tatari|Tatara]] i njihovih vazala Drmana, Kudelina i kneza Šišmana. Sedište arhiepiskopije je bilo preneto u [[Peć (grad)|Peć]] ali je srpski kralj [[Milutin Nemanjić|Stefan Uroš II Milutin]] ([[1282]].-[[1321]].) preduzeo radove na obnovi razrušenog manastira.

Za vreme [[Otomansko Carstvo|otomanske]] vlasti manastir je često bio na meti napada. Preko 150 godina crkva manastira Žiče je bila bez krovnog pokrivača.

U jednom zapisu iz [[1829]]. godine govori se da je Žiča samo jedna velika ruševina. Obnova zapuštenog manastira započinje od [[1855]]. godine zahvaljujući trudoljubivom episkopu [[Joanikije Nešković|Joanikiju Neškoviću]]. Već [[1882]]. godine u Žiči je krunisan [[milan Obrenović|kralj Milan Obrenović]]. Najveće stradanje Žiča je doživela za vreme [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] kada su Nemci bombardovali manastir.

Deo severnog zida je do temelja porušen a svi objekti koji su se nalazili oko crkve bili su zapaljeni. Nakon bombardovanja je vladika [[Nikolaj Velimirović|žički Nikolaj Velimirović]] odveli u internaciju u logor Dahau. Nekoliko decenija kasnije, u proleće [[1999]]. godine tokom [[Nato|NATO]]-vog napada [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslaviju]] u blizini manastira Žiče palo je nekoliko projektila koji nisu oštetili manastir. Restauracija i obnova manastira Žiče koja je započela [[1987]]. godine još je u toku. U periodu 2006 - 2008. godine obeležava se osam vekova postojanja manastira Žiče nizom kulturnih događaja, a planirano je da se u tom periodu završi i uređivanje manastirskog kompleksa i objekata.

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Žiča}}
* [http://www.zica.org.rs/ www.zica.org.rs Zvanična prezentacija manastira]
* [http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/945-946/tekst/rad-arhiepiskopa-danila-drugog-u-zici/ Rad arhiepiskopa Danila Drugog u Žiči („Pravoslavlje“, br. 945-946, 1. avgust 2006.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090531182609/http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/945-946/tekst/rad-arhiepiskopa-danila-drugog-u-zici/ |date=2009-05-31 }}
* [http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/947/tekst/pismena-istorijska-svedocanstva-o-manastiru/ Pismena istorijska svedočanstva o manastiru („Pravoslavlje“, br. 947, 1. septembar 2006.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090531182604/http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/947/tekst/pismena-istorijska-svedocanstva-o-manastiru/ |date=2009-05-31 }}
* [http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/949/tekst/novo-gradjenje-porusene-zice/ Novo građenje porušene Žiče („Pravoslavlje“, br. 949, 1. oktobar 2006.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090531182637/http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/949/tekst/novo-gradjenje-porusene-zice/ |date=2009-05-31 }}
* [http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/950/tekst/zica-je-stara-srpska-prica/ Žiča je stara srpska priča („Pravoslavlje“, br. 950, 15. oktobar 2006.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100103045428/http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/950/tekst/zica-je-stara-srpska-prica |date=2010-01-03 }}
* [http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/951/tekst/temelj-srpske-drzavnosti/ Temelj srpske državnosti („Pravoslavlje“, br. 951, 1. novembar 2006.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090531183552/http://www.pravoslavlje.org.rs/broj/951/tekst/temelj-srpske-drzavnosti/ |date=2009-05-31 }}
* [http://www.novosti.rs/code/navigate.php?Id=16&status=jedna&datum=2009-03-27&feljton=5528 "Osam vekova Žiče"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090531045641/http://www.novosti.rs/code/navigate.php?Id=16&status=jedna&datum=2009-03-27&feljton=5528 |date=2009-05-31 }}, Dušan Stojić, ''Večernje novosti'', feljton, 2006.
* [http://www.discoverserbia.org/sr/raska-i-ibarska-dolina/manastir-zica Manastir Žiča] Kompletan vodič kroz Srbiju

{{DEFAULTSORT:Žiča}}
[[Kategorija:Srpski pravoslavni manastiri]]
[[Kategorija:Manastiri Eparhije žičke]]
[[Kategorija:Kraljevo]]
[[Kategorija:Zadužbine Nemanjića]]
[[Kategorija:Spomenici kulture od izuzetnog značaja]]