Izvorni kod stranice Histon

[[Datoteka:Nucleosome structure.png|mini|300px|Šematska reprezentacija histonskog jezgra u nuklezomu.]]
'''Histoni''' su bazni [[protein]]i male molekulske mase koji zajedno sa [[nehistonski proteini|nehistonskim proteinima]], [[Ribonukleinska kiselina|RNK]] i [[DNK]] izgrađuju [[hromatin]], odnosno [[hromozom]]e.{{sfn|Youngson|2006|pp=}}<ref name="Lehninger">{{Lehninger4th}}</ref> Ukupna masa histona u ćeliji jednaka je približno masi DNK.

== Vrste i osobine histona ==

Razlikuje se '''pet klasa''' (vrsta) histona koje se mogu podeliti u dve grupe:

1. grupu tzv. '''nukleozomski'''h histona sačinjavaju histoni koji se obeležavaju kao ''' H2A, H2B, H3''' i '''H4''' (po nomenklaturi ''Ciba'' simpozijuma iz [[1975]]. g.

2. grupu sačinjavaju histoni obeleženi kao '''H1'''.

Histonske klase se međusobno razlikuju po molekulskoj težini, broju i redosledu [[aminokiselina]]. Molekulska masa H1 iznosi oko 23 000 [[Jedinica atomske mase|Da]], dok se za ostale histone kreće od 11 000 do 15 000 Da. U H1, H2A i H2B histonima preovlađuje aminokiselina [[lizin]], a H3 i H4 histoni su sa visokim sadržejem [[arginin]]a. Kada je razgradnja u pitanju histoni pripadaju vrlo stabilnim [[protein]]ima.

Sinteza histona usaglašena je sa sintezom DNK, [[replikacija DNK|replikacijom]] i odvija se uglavnom u [[životni ciklus ćelije|S fazi]] interfaze ćelijskog ciklusa.

Sve ove osobine histona ukazuju na njihovu ulogu u obrazovanju strukture hromatina i pakovanju ogromne dužine DNK u jedro mnogostruko manjeg prečnika. [[Telesna ćelija|Telesna]] ljudska ćelija ima 46 hromozoma. Ako se izmeri ukupna dužina DNK u svim hromozoma, dobija se vrednost od oko 2m. Treba imati u vidu da je prečnik jedra 5-10μm. Možda još jedan primer to bolje ilustruje: ukupna dužina DNK u svim ćelijama ljudskog tela iznosi 2x 10¹¹ km, što je mnogo puta veće od obima [[Zemlja|Zemlje]] ili rastojanja između Zemlje i Sunca. Zbog toga DNK mora da se namotava i na različite načine pakuje.

== Građa hromatinskog vlakna ==

Histonski proteini su veoma slični kod različitih [[eukariote|eukariotskih organizama]], što znači da se tokom [[evolucija (biologija)|evolucije]] živog sveta nisu mnogo menjali pa se za takve proteine kaže da su konzervativni (očuvani). Tako se histon H4 [[čovek]]a i [[kvasac|kvasca]] razlikuju u samo osam aminokiselina

Oni su gradivni proteini hromatina jer učestvuju u pakovanju [[DNK]], koja se oko njih namotava (kao konac oko kalema) da bi se ogromna dužina DNK mogla da smesti u sićušno [[jedro]]. Zato se hromatin vidi kao perlasta struktura, gde su perle, u stvari, DNK namotana oko histona i nazivaju se [[nukleozom]]i. 
[[Datoteka:Nucleosome.jpg|200p|desno|mini|Nukleozom]]

Nukleozom ima oblik [[Valjak (geometrija)|cilindra]] čiji prečnik iznosi 11&nbsp;nm, a njegova visina 5, 7&nbsp;nm. Izgrađen je od:
* [[oktamer]]a koga čini osam molekula histona, po dve kopije (H2A)<sub>2</sub>(H2B)<sub>2</sub>(H3)<sub>2</sub> i (H4)<sub>2</sub>;
* DNK koja je namotana 1,75 puta oko oktamera i najjače veze uspostavlja sa histonima H3 i H4 (vidi sliku).

Nukleozomi se međusobno povezuju preko DNK, nazvane ''povezujuća'', spojnica ili [[linker DNK]], za koju je vezan histon H1.

Histoni H3 i H4 neophodni su za održavanje strukture nukleozoma, a H1 određuje pravilan raspored nukleozoma duž DNK.

== Povezano ==
* [[nukleozom]]
* [[hromatin]]
* [[DNK]]
* [[Pakovanje DNK molekula u ćeliji]]

== Reference ==
{{reflist}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{Cite book |ref= harv|last= Youngson| first= Robert M.| title= Collins Dictionary of Human Biology|url= https://archive.org/details/collinsdictionar0000youn_t7n0| year= 2006| publisher= HarperCollins| location= Glasgow| isbn = 0-00-722134-7}}
* {{Cite book |ref= harv|author = Cox, Michael; Nelson, David R.; Lehninger, Albert L | authorlink = | editor = | others = | title = Lehninger Principles of Biochemistry | edition = | publisher = W.H. Freeman | location = San Francisco | year = 2005 | isbn = 0-7167-4339-6 | oclc = | doi = | url =}}
* Tucić, N, Matić, Gordana: O genima i ljudima, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2002.
* Marinković, D, Tucić, N, Kekić, V: Genetika, [[Naučna knjiga]], Beograd
* Matić, Gordana: osnovi molekularne biologije, Zavet, Beograd, 1997.
* Ridli, M: Genom - autobiografija vrste u 23 poglavlja, Plato, Beograd, 2001.
* Prentis S: Biotehnologija, [[Školska knjiga]], Zagreb, 1991.
* Dumanović, J, marinković, D, Denić, M: Genetički rečnik, Beograd, 1985.
* Kosanović, M, Diklić, V: Odabrana poglavlja iz humane genetike, Beograd, 1986.
* Švob, T. i sradnici: Osnovi opće i humane genetike, [[Školska knjiga]], Zagreb, 1990.
{{refend}}

== Spoljašnje veze ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=eYrQ0EhVCYA Chromatin, Histones & Cathepsin]; PMAP The Proteolysis Map-animation
* [http://www.nextbio.com/b/home/home.nb?q=histone#tab=lit Nextbio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090302235453/http://www.nextbio.com/b/home/home.nb?q=histone#tab=lit |date=2009-03-02 }}

[[Kategorija:Molekularna biologija]]
[[Kategorija:Hromozomi]]
[[Kategorija:Celularna biologija]]
[[Kategorija:Epigenetika]]