Izvorni kod stranice Šangaj

{{Naselje
| ime = Šangaj
| ime_genitiv = Šangaja
| izvorno_ime = <small>乌鲁木齐</small>
| translit_jezik1 =
| translit_jezik1_vrsta =

| slika_panorama = Shanghai montage.png
| veličina_slike = 280px
| opis_slike     = Kolaž atrakcija grada

| slika_zastava=
| slika_zastava_veličina       =
| slika_pečat                  =
| slika_pečat_veličina         =
| slika_grb                    =
| slika_grb_veličina           =
| slika_amblem_prazno          =
| slika_amblem_prazno_veličina =
| slika_amblem_prazno_opis     =

| slika_lokacijska_karta_država = Kina
| slika_lokacijska_karta_opis   = <center>Šangaj na karti Kine
| nadimak =
| geslo   =

| širina-stupnjevi = 31
| širina-minute    = 12
| širina-oznaka    = N
| dužina-stupnjevi = 121
| dužina-minute    = 30
| dužina-oznaka    = E

| lokacija_ime   = [[Popis država|Država]]
| lokacija_info  = {{flag|Kina}}
| lokacija1_ime  = Općine pod direktnom upravom
| lokacija1_info = Šangaj
| lokacija2_ime  =
| lokacija2_info =
| lokacija3_ime  =
| lokacija3_info =

| utemeljenje_ime    =
| utemeljenje_datum  =
| utemeljenje1_ime   =
| utemeljenje1_datum =
| utemeljenje2_ime   =
| utemeljenje2_datum =
| utemeljenje3_ime   =
| utemeljenje3_datum =
| osnivač            =
| nazvan_po=

| dijelovi       =
| vrsta_dijelova =
| d1-d50

| vrsta_vlasti   =
| vlast_bilješke =
| titula_vođe    = [[guverner]]
| ime_vođe       = Yang Xiong

| površina_bilješke =
| površina_ukupna   = 6200 [[km²]]<ref name=mofcom>{{cite web|title=Doing Business in China - Survey|url=http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_business/lanmub/|publisher=Ministry Of Commerce - People's Republic Of China|accessdate=5 August 2013|archive-date=2013-08-05|archive-url=https://archive.today/20130805091244/http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_business/lanmub/}}</ref><ref name="landarea">{{cite web |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36484.html |title=Land Area |work=Basic Facts |publisher=Shanghai Municipal Government |accessdate=19 July 2011 |archivedate=2011-10-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003033611/http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36484.html |deadurl=yes }}</ref><ref name="waterresources">{{cite web
  |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36486.html
  |title=Water Resources
  |work=Basic Facts
  |publisher=Shanghai Municipal Government
  |accessdate=19 July 2011
  |archivedate=2011-10-03
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003033713/http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36486.html
  |deadurl=yes
  }}</ref>
| površina_kopna    =
| površina_vode     =
| postotak_vode     =
| površina_uža      =
| površina_šira     =
| površina_prazno1_ime =
| površina_prazno1     =
| površina_prazno2_ime =
| površina_prazno2     =
| visina = 
| visina_izvor      =
| visina_max        =
| visina_min        =

| stanovništvo_godina       = [[2007]].
| stanovništvo_bilješke     =
| stanovništvo              =
| stanovništvo_gustoća      =
| stanovništvo_uže          = 14,987.000<ref name=brit>{{cite web
   |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/538506/Shanghai
   |title      = ''Shanghai''
   |publisher     = Encyclopædia Britannica
   |language      = engleski
   |accessdate = 17. 01. 2013}}</ref>
| stanovništvo_uže_gustoća  =
| stanovništvo_šire         = 21766000<ref>{{cite web|title=Demographia World Urban Areas PDF (March 2013)|url=http://www.demographia.com/db-worldua.pdf|publisher=Demographia|accessdate=24 November 2013}}</ref> 
| stanovništvo_šire_gustoća =
| stanovništvo_prazno1_ime  =
| stanovništvo_prazno1      =
| stanovništvo_gustoća_prazno1 =
| stanovništvo_prazno2_ime     =
| stanovništvo_prazno2         =
| stanovništvo_gustoća_prazno2 =

| vremenska_zona     = [[UTC+8]]
| utc_pomak          =
| vremenska_zona_DST =
| utc_pomak_DST      =
| poštanski_broj     = 200000–202100
| pozivni_broj       = 21
| gradovi_prijatelji =
| web_stranica = [http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node2314/index.html /www.shanghai.gov.cn]
| bilješke =
}}

'''Šangaj''' ({{jez-kin|上海, Shànghǎi}}<ref>{{cite web|title=Shangai I Define Shanghai at Dictionary.com|url=http://dictionary.reference.com/browse/Shanghai|website=dictionary.reference.com|accessdate=24 March 2015}}</ref>) je najveći grad [[Kina|Kine]]<ref name="chan_paper">{{cite journal |author=Chan, Kam Wing |title=Misconceptions and Complexities in the Study of China's Cities: Definitions, Statistics, and Implications |journal=Eurasian Geography and Economics |year=2007 |volume=48 |issue=4 |pages=383–412 |url=http://courses.washington.edu/chinageo/ChanCityDefinitionsEGE2007.pdf |accessdate=13 September 2011 |doi=10.2747/1538-7216.48.4.383 |archive-date=2013-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130115173048/http://courses.washington.edu/chinageo/ChanCityDefinitionsEGE2007.pdf |dead-url=yes  | issn = 1538-7216 }}, p. 395.</ref><ref>{{cite web |url=http://china.usc.edu/(S(swqn0p55xbqmsu45cwso5lzy)A(IEcheuFczAEkAAAAODRlNTk2OTMtMDViMC00Yjk5LWFmZTgtODc1OTA1YWYxMDM4e9e8O7-g5_HYhuft0Huy7h2GlGg1))/ShowAverageDay.aspx?articleID=910 |title=What are China's largest and richest cities? |publisher=University of Southern California |access-date=2015-04-26 |archivedate=2013-11-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131109005931/http://china.usc.edu/(S(swqn0p55xbqmsu45cwso5lzy)A(IEcheuFczAEkAAAAODRlNTk2OTMtMDViMC00Yjk5LWFmZTgtODc1OTA1YWYxMDM4e9e8O7-g5_HYhuft0Huy7h2GlGg1))/ShowAverageDay.aspx?articleID=910 |deadurl=yes }}</ref> i morsko [[luka|pristanište]] na ušću reke [[Huangpu]] u reku [[Jangcekjang|Jangce]], neposredno uz obalu [[Tihi okean|Pacifika]].<ref name="location">{{cite web
  |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36489.html
  |title=Geographic Location
  |work=Basic Facts
  |publisher=Shanghai Municipal Government
  |accessdate=14 September 2011
  |archivedate=2012-05-29
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120529191415/http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36489.html
  |deadurl=yes
  }}</ref> Grad ima status zasebne [[kineske pokrajine]]. Prema proceni iz 2009. u gradu je živelo 13.831.900 stanovnika.<ref name=autogenerated1>{{Cite web|url= http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&lng=de&des=wg&geo=-54&srt=npan&col=adhoq&msz=1500&men=gcis&lng=en|title= China: largest cities and towns and statistics of their population|accessdate= |last= |first= |coauthors= |date= 17. 12. 2012.|work= |publisher= www.world-gazetteer.com|archiveurl= https://archive.today/20121227184808/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&lng=de&des=wg&geo=-54&srt=npan&col=adhoq&msz=1500&men=gcis&lng=en|archivedate= 2012-12-27|deadurl= yes}}</ref><ref name="Geohiveworld">{{cite web |url=http://www.geohive.com/earth/cy_notagg.aspx |title=Cities: largest (without surrounding suburban areas) |publisher=Geohive |accessdate=13 September 2011 |archivedate=2011-10-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111004065149/http://www.geohive.com/earth/cy_notagg.aspx |deadurl=yes }}</ref> Najveći je saobraćajni, trgovinski i industrijski centar zemlje.<ref>{{cite web |url=http://www.zyen.com/PDF/LCGFC.pdf |title=The Competitive Position of London as a Global Financial Centre |access-date=2015-04-26 |archivedate=2010-07-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100715034730/https://www.zyen.com/PDF/LCGFC.pdf |deadurl=yes }}</ref><ref>{{cite web |url =http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade/top-50-world-container-ports/ |title =Top 50 World Container Ports |access-date =2015-04-26 |archivedate =2012-07-04 |archiveurl =https://web.archive.org/web/20120704184751/http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade/top-50-world-container-ports |deadurl =yes }}</ref>

Sastoji se od modernog grada koji obuhvata bivše [[Engleska|engleske]], [[sjedinjene Američke Države|američke]] i [[Francuska|francuske]] četvrti s poslovnim gradskim rejonima i stare kineske varoši (kineski [[Hutsen]]). Poseduje velike novčane zavode, prodavnice, hotele, univerzitet, [[Kineska akademija nauka|Kinesku akademiju nauka]], opservatorije, [[muzej]]e, [[pozorište|pozorišta]], [[biblioteka|biblioteke]] i dr.<ref name="showpiece">{{cite news
  |title=Shanghai: China's capitalist showpiece
  |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/7373394.stm
  |publisher=BBC News 
  |date=21 May 2008
  |accessdate=7 August 2008
  |first=Katie
  |last=Hunt
}}</ref><ref>{{cite web
  |title=Of Shanghai... and Suzhou
  |url=http://www.thehindubusinessline.com/life/2003/01/27/stories/2003012700170300.htm
  |publisher=The Hindu Business Line
  |date=27 January 2003
  |accessdate=20 March 2008
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050819054503/http://www.thehindubusinessline.com/life/2003/01/27/stories/2003012700170300.htm
  |archivedate=2005-08-19
  |deadurl=no
  }}</ref>

Iz Šangaja polaze železničke pruge za [[Nanking]], [[Peking]] i [[Hangdžou]]. Razvijena je industrija [[gvožđe|gvožđa]] i [[čelik]]a, mašina, brodova, elektrotehnike, hemije, tekstila, keramike, hartije, kože i obuće, [[Duvan (proizvod)|duvana]], stakla, [[cement]]a i dr.

Glavna predgrađa su: [[Nantao]] na jugu, [[Čapej]] na severu, odvojen rekom [[Sučou]], [[Putun]]g na desnoj obali reke Huangpu, [[Vusung]] sa glavnom lukom na ušću reke Huangpu u Jangce, Hongkou ili bivša američka koncesija do [[1949]]. godine, Hangdžou s velikim aerodromom i dr. Osnovan je u [[11. vek]]u.

== Istorija ==
=== Nastanak grada ===
Šangaj se prvi put pojavljuje [[960]]. kao selo. Sa privrednim razvojem delte reke Jangce razvijao se i Šangaj. Poreski biro je ovde otvoren 1074. Do 1264. povezao se sa tri susedna sela. U ovo vreme Šangaj je bio trgovačka luka odakle se pamuk izvozio u Peking, unutrašnjost zemlje, ili u Japan. Do vremena [[Dinastija Ćing|dinastije Ćing]] (1644–1911) velike [[Esnaf|cehovske]] organizacije su podelile ekonomsku, i delom političku, vlast u gradu.<ref name=ancient>{{cite web |title=Ancient History |url=http://shanghai.cultural-china.com/html/History-of-Shanghai/History/Brief-History/200810/16-218.html |publisher=cultural-china.com |accessdate=26 April 2014}}</ref><ref>Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangzi Delta, 2004.</ref>

=== Strane koncesije ===
[[Datoteka:Karte Schanghai MKL1888.png|mini|Istorijska mapa Šangaja iz 1888.]]

Posle [[Prvi opijumski rat|Opijumskih ratova]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske|Velika Britanija]] je [[1842]]. [[Ugovor iz Nankinga|Ugovorom iz Nankinga]] obezbedila otvaranje Šangaja za trgovinu sa evropskim trgovcima. Britanci su odabrali Šangaj jer je grad od 1840ih postao najzačajniji trgovački grad Istočne Azije. Sa trgovcima ovde su stigli i [[hrišćanski misionari]]. Misionari i trgovci su uživali slobodu boravka i imali politički imunitet.

Za Britancima su 1847. stigli Francuzi, i ove dve sile su u gradu uspostavile prve strane koncesije. Britanci su izabrali [[Bund (Šangaj)|Bund]] i oblast severno od starog grada, dok su Francuzi izabrali jugozapadni deo grada u kome su francuski misionari 200 godina ranije izgradili katedralu. U međuvremenu u gradu je nastala i [[Jevreji|jevrejska]] zajednica.<ref>Scarne, John. ''[https://archive.org/stream/twelveyearsinchi00scarrich Twelve years in China].'' Edinburgh: Constable, 1860: 187–209.</ref><ref name="WellWilli">Williams, S. Wells. ''[http://hdl.handle.net/2027/yale.39002013393773 The Middle Kingdom: A Survey of the Geography, Government, Literature, Social Life, Arts, and History of the Chinese Empire and its Inhabitants]'', Vol. 1, p. 107. Scribner (New York), 1904.</ref> 
 
Amerikanci su stigli [[1863]], Japanci [[1895]]. Naselili su se uz britansku koncesiju, i tako je nastalo „Međunarodno naselje“ (''International Settlement''). U ovom privilegovanim [[enklava]]ma, koje su formirane na neodređeno vreme, trgovci su se nalazili u pravnom sistemu svoje sopstvene zemlje. Postojale su i posebne policijske snage.

Zbog povoljnog položaja u blizini glavnih trgovačkih puteva svile i čaja, Šangaj se do 1900. razvio u važnu luku i industrijski centar. Šangaj je kontrolisala „Zelena banda“, organizacija nastala u 18. veku od besposlenih mornara, koja je do 1920. sebi potčinila podzemlje u Šangaju. Bili su poznati po okrutnom obračunavanju sa onima koji su im smetali.

Tokom [[Tajpinški ustanak|Tajpinškog ustanka]] (1851–1864) mnogi seljaci su od masakra pobegli u Šangaj i postali jeftina radna snaga. Ljude je privlačio i prosperitet grada. Time se formirao prvi kineski gradski proletarijat, koji je u užasnim i nestabilnim uslovima tadašnjeg radničkog života bio potencijalno jezgro revolucije. Industrijski značaj Šangaja i njegov broj stanovnika su se brzo povećavali. I u vreme [[Bokserski ustanak|Bokserskog ustanka]] (1900) i pada poslednjeg cara (1911) mnogi ljudi su pohrlili u međunarodne koncesije.<ref>Gordon Cumming, C. F. (Constance Frederica), "The inventor of the numeral-type for China by the use of which illiterate Chinese both blind and sighted can very quickly be taught to read and write fluently", London : Downey, 1899, [https://archive.org/stream/inventorofnumera00gordiala/inventorofnumera00gordiala_djvu.txt archive.org]</ref>

=== Šangaj postaje metropola ===
[[Datoteka:Shanghai 1933.jpg|mini|levo|Šangaj 1933.]]
[[Datoteka:Shanghai 1928 Bund Cenotaph.jpeg|mini|Šangajski Bund 1928.]]
[[Datoteka:Shanghai Nanking Road 1930s.jpeg|mini|Nankinška ulica 1930ih]]

Od kraja 19. veka do 1920ih Šangaj se razvio u svetsku metropolu. Početkom 20. veka broj stanovnika je premašio milion.<ref name="1930hub">{{cite web
  |title=Shanghai: Global financial center? Aspirations and reality, and implications for Hong Kong
  |url=http://www.hkjournal.org/PDF/2009_winter/3.pdf
  |author=Scott Tong
  |publisher=Hong Kong Journal
  |date=October 2009
  |accessdate=17 October 2011}}
</ref> Od 1918. u gradu je delovao državnik i revolucionar Dr. [[Sun Jat Sen]]. [[Oldus Haksli|Oldos Haksli]] je 1926. opisao Šangaj: ''Toliko života, tako brižljivo usmerenog, koji teče tako snažno - taj prizor u meni izaziva nešto kao jezu.''.<ref>"[http://www.talesofoldchina.com/library/allaboutshanghai/t-all04.htm All About Shanghai. Chapter 4 – Population] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100520024207/https://www.talesofoldchina.com/library/allaboutshanghai/t-all04.htm |date=2010-05-20 }}". Tales of Old Shanghai.</ref><ref>"[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1828102,00.html Shanghai Sanctuary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090814051154/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1828102,00.html |date=2009-08-14 }}". TIME. 31 July 2008.</ref> Šangaj je postao sinonim za greh, avanturizam i bogatstvo. Ovde su boravili slavni: [[Noel Kauard]], [[Meri Pikford]], [[Bertrand Rasel|Bertran Rasel]], [[Džordž Bernard Šo]], [[Andre Malro]], [[Ilegalni poslastičari]], [[galeaco Ćano|grof Ćano]], [[Čarli Čaplin]]. I kineski [[komunizam]] vuče svoje korene iz Šangaja. Ovde je 1915. [[Čen Dusjiu]] počeo da izdaje časopis „Mladost“, kasnije „Nova mladost“, koji je imao velikog uticaja na kinesku javnost.

Kinezi su razvili interesovanje za politiku i nacionalno buđenje. Čen Dusjiu je bio jedan od organizatora protesta koji su kulminirali u generalnom štrajku 5. juna 1919. protiv stranih imperijalista. U Šangaju je 1921. osnovana [[Komunistička partija Kine]].

Britanski vojnici su 30. maja 1925. pucali na studente koji su demonstrirali. Proglašena je nacionalna revolucija. Godine 1927. nacionalna armija pod vođstvom [[Čang Kaj Šek]]a, uz pomoć komunista, zauzela je grad i postavila na vlast [[Kuomintang]]. Iste godine vlast je brutalno ugušila proteste (vidi: [[Šangajski masakr]]), kada je u par nedelja pogubljeno 5000 ljudi bez suđenja.

U toku [[Mandžurska kriza|Mandžurske krize]] 1931. došlo je do bojkota japanske robe. Dana 28. januara 1932. japanska armija je sa 70.000 vojnika okupirala grad. Sukob se završio maja 1933. ponovnim uspostavljanjem normalne trgovine i demilitarizacijom oblasti oko grada.

=== Japansko-kineski rat ===
[[Datoteka:Bombing outside the Palace Hotel.jpg|mini|Borbe u Šangaju 1937.]]

Tokom [[Drugi kinesko-japanski rat|Drugog japansko-kineskog rata]] 1937. došlo je do druge bitke za Šangaj. Posle borbi u kojima su pretrpele teške gubitke, japanske snage su zauzele grad 9. novembra. U predgrađima se koncentrisao veliki broj kineskih izbeglica koje su živele u teškim uslovima. U samom gradu su vladali [[narkokartel]]i i anarhija.

Kratko posle [[Napad na Perl Harbor|napada na Perl Harbor]] decembra 1941, čime su SAD uvučene u [[Rat na Pacifiku]], Japanci su u Šangaju internirali državljane zemalja saveznica, osim Francuza koje su smatrali za saveznike ([[Višijevska Francuska]]). Od 1943. internirali su i oko 18.000 nemačkih i austrijskih jevreja koji su se ovamo sklonili.

Posle rata grad je vraćen Kini, jer su se SAD, Britanija i Francuska tokom rata odrekli svojih pretenzija na grad.

=== Komunisti preuzimaju vlast ===
[[Datoteka:Shanghai Exhibition Center.jpg|mini|Sajmište]]

Kada su komunisti 27. maja 1949. pod vođstvom [[Mao Cedung]]a umarširali u Šangaj, preuzeli su kontrolu nad najvažnijim privrednim i trgovinskim centrom Azije kao i nad profitabilnom međunarodnom lukom.<ref>[http://www.earnshaw.com/shanghai-ed-india/tales/t-monde2.htm ''Changhai est tombé sans combat''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110928152915/http://www.earnshaw.com/shanghai-ed-india/tales/t-monde2.htm |date=2011-09-28 }}, Le Monde, 27 May 1949.</ref> Dok su strani trgovci očekivali da će ponovo moći da otvore svoje radnje, novi režim je odlučio da se Šangaj, kao i cela Kina, mora radikalno promeniti. Zbog toga su se mnoge strane firme preselile u [[Hongkong]]. Najsiromašnije četvrti su sravnjene sa zemljom da bi se na njihovom mestu podigli stambeni blokovi. Kriminalci i prostitutke su odvedeni na prevaspitavanje. Strani kapital je konfiskovan ili opterećen visokim porezima.

Pokret [[Kuomintang]], pod vođstvom [[Čang Kajšeka]], uspeo je da pri povlačenju na [[Tajvan]] sa sobom odnese [[zlatne rezerve]] [[Nacionalna banka Kine|Nacionalne banke Kine]]. Šangaj je tako ostao kao grad bez novčanih sredstava. U periodu od 35 godina zapadni uticaji su potiskivani. Šangaj je ostao tvrđava radikalnih komunističkih mislilaca. Iz Šangaja je [[1966]]. krenula [[Kulturna revolucija]].<ref>[http://books.google.com/books?id=b3MX4eQrl50C&pg=PA66 ''Shanghai: transformation and modernization under China's open policy''. By Yue-man Yeung, Sung Yun-wing, page 66], Chinese University Press, 1996</ref> Neki od crvenih gardista su proklamovali Šangajsku komunu pre nego što su krenuli u rušenja i osvete po gradu u kome se razvila borba frakcija. Posle smrti Mao Cedunga [[1976]], Šangaj je bio poslednji bastion [[Četvoročlana banda|Četvoročlane bande]] koja se borila da zauzme Maovo mesto.

Do 1980ih su centralne vlasti bile svesne opadanja značaja Šangaja, jer su se neki od tržišnih viškova iz dugih delova zemlje preusmeravali u Šangaj. Onda su u prvi plan su izbile ličnosti koje su se zalagale za ponovnu izgradnju Šangaja kao metropole.<ref>{{cite web |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node17256/node17432/node17433/userobject22ai24.html |title=Historic Transformation |publisher=Shanghai.gov.cn |date=27 May 1949 |accessdate=11 December 2011 |archivedate=2012-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120602103355/https://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node17256/node17432/node17433/userobject22ai24.html |deadurl=yes }}</ref>

=== Period privrednog rasta ===
[[Datoteka:Shaghai pudong.JPG|mini|Pudong]]

Sredinom 1980ih doneta je odluka da Šangaj ponovo dobije ulogu predvodnika u modernizaciji Kine. To je dovelo do enormnog rasta industrijske proizvodnje i stranih investicija. Godine 1990. osnovana je Specijalna privredna zona [[Pudong]], i time utemeljen „Novi Bund“.

Grad se profilisao kao centar za razvoj biotehnologije, informacionih tehnologija i mikroelektronike. U njemu je sedište brojnih međunarodnih finansijskih institucija. U Šangaju se nalazi najviša zgrada u Kini, [[Šangajski svetski trgovinski centar]] visok 492 metra. To je jedini grad u svetu u kome redovno saobraća [[magnetska levitacija|magnetni voz]].

Neki od problema u Šangaju još nisu rešeni, kao što su izuzetna prenaseljenost, buka, zagađenost vazduha i reke. 
Grad je 1996. proglašen za jedan od ekološki najugroženijih gradova na svetu. Pojavili su se i socijalni problemi za koje su komunisti od 1949. smatrali da su zauvek rešeni: nezaposlenost, narkomanija i prostitucija.

== Geografija ==
{{Main|Geografija Šangaja}}
Šangaj leži na istočnoj Kineskoj obali, na približno jednakom rastojanju od [[Peking]]a i [[Guangzhou]]. [[Stari grad Šangaja|Stari grad]] i moderni centar Šangaja su locirani u centru ekspandirajućeg [[poluostrvo|poluostrva]] između delte reke [[Jangce]] na severu i [[Hangzhou zaliv]]a na jugu, formiranom putem prirodnih depozita reke Jangce i modernih projekata [[Melioracija|amelioracije zemljišta]]. Opština Šanga ima provincijalni status i upravlja istočnim delom poluostrva i većinom [[Ostrva Šangaja|obližnjih ostrva]]. Ona se graniči na severu i zapadu sa [[Jiangsu]], na jugu sa [[Zhejiang]], i na istoku sa [[Istočnokinesko more|Istočnim kineskim morem]]. Njena najsevernija tačka je na [[Ostrvo Chongming|ostrvu Chongming]], drugom po veličini [[Kineska ostrva|ostrvu kontinentalne Kine]] nakon njegove ekspanzije tokom 20. veka.<ref name=eos>[http://zhuanti.shanghai.gov.cn/encyclopedia/en/Default2.aspx#52 "Chongming Island" in the ''Encyclopedia of Shanghai'', p.&nbsp;52.] Shanghai Scientific & Technical Publishers (Shanghai), 2010. Hosted by the Municipality of Shanghai.</ref> Opština ne obuhvata, eksklavu [[Jiangsu]]a na severnom Chongmingu niti dva ostrva koja formiraju Šangajasku [[Luka Yangshan|luku Yangshan]], koja su deo [[Zhejiang|Zejijanga]] u [[okrug Šengsi|okrugu Šengsi]]. Ta luka sa dubikom vodom je postala neophodna sa povećanjem veličine [[kontejnerski brod|kontejnerskih brodova]], kao i zbog [[zamuljavanje|zamuljavanja]] reke Jangce, koja se sužava na manje od 20 m na 70 km od [[Ostvo Hengša|ostrva Hengša]].<ref>Wijnolst, N. &&nbsp;al. ''Malacca-Max (2): Container Shipping Network Economy'', p.&nbsp;115. DUP Satellite, 2000. {{ISBN|9040721246}}.</ref>

<gallery  mode=packed widths = "270px" heights = "300px" >
Yangtze River Delta.gif|Mapa Šangaja (''centra i istočnog dela'') sa [[Jiangsu]] (''severno'') i Zhejiang (''južno'') prikazuje razvijene oblasti oko Šangaja, [[Nanjing]] (''tamon zeleno''), i [[Hangzhou]] u zelenom. [[Provincija (NRC)|Provincijske]] granice su obojene ljubičasto, a potprovincijske sivo.
Shanghai Landsat-7 2005-08-15.jpg|[[Landsat-7|Satelitski]] snimak u prirodnim bojama prikazuje urbanu oblast Šangaja iz 2005, zajedno sa  [[Šangajska ostrva|njegovim glavnim ostrvima]] (''sa severozapada do jugoistoka'') [[Ostrvo Chongming|Chongming]], [[Ostrvo Changxin (Šangaj)|Changxing]], [[Ostrvo Hengsha|Hengsha]], i [[Jiuduansha]] okružuju Pudong.
</gallery>

Centar Šangaja je podeljen [[reka Huangpu|rekom Huangpu]], veštačkom pritokom reke Jangce koja je napravljena po naređenju [[Lord Chunshen|lorda Čunšena]] tokom [[Period Zaraćenih država|perioda Zaraćenih država]]. Istorijski center grada je bio lociran na zapadnoj obali Huangpu ([[Puxi]]), u blizini ušća [[Suzhou potok]]a, koji ga povezuje sa [[Jezero Taj|jezerom Taj]] i [[Veliki kineski kanal|Velikim kinsekim kanalom]]. Centralni finansijski distrikt [[Lujiazui]] je izrastao na istočnoj obali Huangpu ([[Pudong]]). Destrukcija lokalnih močvara radi izgradnje [[Međunarodni aerodrom Pudong|međunarodnig aerodroma Pudong]] duž istočne obale poluostrva je donekle poremećena radi zaštite i proširenja obližnjih plićaka [[Jiuduansha]] kao rezervata prirode.<ref name=4isle>[http://www.china.org.cn/environment/2009-12/08/content_19028666_2.htm "Fourth Island Wetland Emerging", pp.&nbsp;1&ndash;2.] ''Shanghai Daily''. 8 December 2009. Hosted at China.org.</ref>

Šangaj je lociran na [[Aluvijalna ravan|aluvijalnoj ravni]], te je velika većina njegovih 6340,5 km<sup>2</sup> ravna, sa prosečnom elevacijom od 4 m.<ref name="topo">{{cite web
  |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36485.html
  |title=Topographic Features
  |work=Basic Facts
  |publisher=Shanghai Municipal Government
  |accessdate=19 July 2011
  |archivedate=2011-10-03
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003033931/http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36485.html
  |deadurl=yes
  }}</ref> Zbog njegovog peskovitog zemljišta njegovi oblakoderi su napravljeni sa dubokim betonskim temeljima da bi se sprečilo potanjanje u meko zemljište centralne oblasti. Malobrojna brda poput [[Brdo Šešan|Še Šana]] leže na jugozapadu, a najviša tačka je vrh [[Ostvo Dajinshan|ostrva Dajinšan]] u Hangzhou zalivu sa 103 m.<ref name="topo"/> Grad sadrži mnoštvo reka, kanala, potoka i jezera, i poznat je po svojim bogatim vodenim resursima kao deo sliva jezera Taj.<ref name="waterresources">
{{cite web
  |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36486.html
  |title=Water Resources
  |work=Basic Facts
  |publisher=Shanghai Municipal Government
  |accessdate=19 July 2011
}}</ref>

=== Klima ===
Šangaj ima [[Vlažna subtropska klima|vlažnu subtropsku klimu]] ([[Köppenova klasifikacija klime|Köppen]] ''Cfa''), sa četiri distinktne sezone. Zime su hladne i vlažne, i hladni severozapadni vetrovi sa [[Sibir]]a mogu da uzrokuju pad noćne temperature do ispod nule, mada se retko događa da godina ima više od jednog ili dva dana sa snežnim padavinama. Leta su topla i vlažna, sa u proseku 8,7 dana godišne sa temperaturom od preko 35 °C; povremene provale oblaka ili [[Grmljavinska oluja|oluje sa grmljavinom]] su moguće. Grad je takođe podložan [[tajfun]]ima tokom leta i početkom jeseni, nijedan od kojih zadnjih godina nije uzrokovao znatniju štetu.<ref name="wiphatelegraph">{{cite news
  |title=1.6m flee Shanghai typhoon
  |url=http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2007/09/19/wtyphoon119.xml
  |work=The Daily Telegraph
  |location=UK
  |date=19 September 2007
  |accessdate=20 March 2008
  |first=Richard
  |last=Spencer
  |archivedate=2007-10-13
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071013183032/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2007%2F09%2F19%2Fwtyphoon119.xml
  |deadurl=yes
  }}</ref> Najprijatnija sezona je proleće, mada je promenljivo i čest pada kiša, i jesen, koja je generalno sunčana i suva. Prosečna temperatura u gradu je 4,2 °C u januaru i 27,9 °C u julu, sa godišnjim prosekom od 16,1 °C. Mesečni prosek mogućeg sunčanog vremena je u opsegu od 34% u martu do 54% u avgustu, i grad dobija 1.895 sunčanih sati godišnje. Ekstremne temperature u opsegu opštine su zabeležene: 40,8 °C na dan 7. avgusta 2013,<ref name="今最高气温40.8℃ 明日再“奔”40℃">{{cite web
 | url = http://www.soweather.com/html/e77f9935-c29e-402b-894e-225eb91175c5/infodetail/11bfdc7d-c6fe-4fa2-b15c-23d8239e6367.html
 | title =今最高气温40.8℃ 明日再"奔"40℃
 | publisher = 上海市公共气象服务中心
 | accessdate = 7 August 2013
 }}</ref> i −12,1 °C na dan 19. januara 1893.<ref>{{cite web
 |url = http://www.globaltimes.cn/content/801986.shtml
 |title = Temperature matches all-time record high
 |author = Jiang Yabin
 |publisher = Global Times
 |date = 6 August 2013
 |accessdate = 6 August 2013}}</ref><ref>{{cite web
 |url = http://sh.sina.com.cn/news/g/2013-07-27/081455802.html
 |title = 长三角争先高温纪录 网友呼唤萧敬腾你在哪_新浪上海
 |publisher = Sina Shanghai
 |language = Chinese
 |date = 27 July 2013
 |accessdate = 27 July 2013}}</ref><ref>{{cite web
| url = http://www.mherrera.org/temp.htm
| title = Extreme Temperatures Around the World
| accessdate =1 December 2010
}}</ref>

== Panorama grada ==

{{wide image|Shanghai_Pudong_Panorama_Jan_2_2014.jpg|1190px|align-cap=center|Panoramni pogled na liniju horizonta [[Pudong]]a }}

== Politika ==
{{Main|Politika Šangaja}}
Poput virtualno svih vladinih institucija u kopnenojh Narodnoj Republici Kini, politika Šangaja je organizovana kao dualni stranačko-vladin sistem,<ref name="martin">{{cite web |last=Martin |first=Michael |title=Understanding China's Political System |url=http://www.fas.org/sgp/crs/row/R41007.pdf |publisher=[[Congressional Research Service]] |accessdate=13 September 2011}}</ref> u kome [[sekretar partijskog komiteta]], sa zvaničnim imenom ''sekretar šangajskog opštinskog komiteta Komunističke partije Kine'' (trenutno [[Han Zheng]]), ima viši rang od gradonačelnika (trenutno [[Yang Xiong (političar)|Yang Xiong]]).

== Stanovništvo ==
Prema proceni, u gradu je 2009. živelo 13.831.900 stanovnika.

{| border="0" cellspacing="2" cellpadding="5" style="margin:auto; border:1px solid #aaa;"
|- style="background:#aaf;"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Kretanje broja stanovnika
|- style="background:#eef;"
! 1990. !! 2000. !! 2009.
|- style="background:#f7f9ff;"
| align=center| 7.821.787<ref name=autogenerated1 />
| align=center| 12.531.139<ref name=autogenerated1 />
| align=center| 13.831.900<ref name=autogenerated1 />
|}

== Povezano ==
* [[Administrativna podela Kine]]
* [[Gradovi pod posrednom upravom NR Kine]]
* [[Šangajski univerzitet za međunarodne studije]]
* [[Univerzitet Fudan]]

== Izvori ==
{{izvori|2}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{cite book | author=Danielson, Eric N. | title=Discover Shanghai| location=Singapore | publisher=Marshall Cavendish| year=2010}}
* {{cite book | author=Danielson, Eric N. | title=Shanghai and the Yangzi Delta| url=https://archive.org/details/shanghaiyangzide0001unse | location=Singapore | publisher=Marshall Cavendish/Times Editions | year=2004 | isbn=981-232-597-2}}
* {{cite book |author=Elvin, Mark |chapter=Market Towns and Waterways: The County of Shang-hai from 1480 to 1910 |title=The City in Late Imperial China |editor1-first=G. William |editor1-last=Skinner |location=Stanford, Cal. |publisher=[[Stanford University Press]] |year=1977 |isbn=9780804708920 |oclc=2883862 |pages=441–474 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=cZuaAAAAIAAJ&pg=PA441#v=twopage&q&f=false |url=https://books.google.com/books?id=cZuaAAAAIAAJ }}
* {{cite book | author=Erh, Deke and Johnston, Tess | title=Shanghai Art Deco | location=Hong Kong| publisher=Old China Hand Press | year=2007}}
* {{cite book | author=Horesh, Niv| title=Shanghai's Bund and Beyond | location=New Haven| publisher= Yale University Press | year=2009}}
* {{cite book | author=Johnson, Linda Cooke | title=Shanghai: From Market Town to Treaty Port | location=Stanford | publisher=Stanford University Press | year=1995}}
* {{cite book | author=Johnson, Linda Cooke| title=Cities of Jiangnan in Late Imperial China | location=Albany | publisher=State University of New York (SUNY) | year=1993 | isbn=0-7914-1424-8}}
* Martin Luce, Sebastian Post: ''Federball Propaganda'', eine räumlich-polemische Kartierung, gefördert von der Kulturbehörde Hamburg, materialverlag, 2005, {{ISBN|3-938158-25-5}}, [http://www.fedprop.de Volltextversion als PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305203505/http://fedprop.de/ |date=2016-03-05 }}
* Zhi Hao Chu: ''Die moderne chinesische Architektur im Spannungsfeld zwischen eigener Tradition und fremden Kulturen: Aufgezeigt am Beispiel der Wohnkultur in der Stadt Shanghai.'' Verlag Peter Lang, Frankfurt am Main 2003, {{ISBN|3-631-50437-3}}
* Oliver Corff: ''Die Sprachgemeinschaft von Shanghai.'' Brockmeyer, Bochum 1994, {{ISBN|3-8196-0215-1}}
* Astrid Freyeisen: ''Shanghai und die Politik des Dritten Reiches.'' Königshausen und Neumann, 2000, {{ISBN|3-8260-1690-4}}
* Jian-Xin Li: ''Gewässerschutz in Shanghai.'' Technische Universität Berlin, 1997, {{ISBN|3-7983-1740-2}}
* Jürgen Osterhammel: ''Shanghai, 30. Mai 1925. Die chinesische Revolution.'' Dtv, 1997, {{ISBN|3-423-30604-1}}
* Steffi Schmitt: ''Shanghai-Promenade. Spaziergänge zwischen den Zeiten.'' Old China Hand Press, Hongkong 2003, {{ISBN|962-7872-48-2}}
* Steffi Schmitt: ''Shanghai-Promenade. Spaziergänge zwischen den Zeiten.'' 2. Auflage, Abera Verlag, Hamburg 2008, {{ISBN|978-3-934376-78-6}}
* Stefan Schomann: ''Letzte Zuflucht Schanghai'', Heyne Verlag, München 2008, {{ISBN|978-3-453-15260-1}}
* Wilfried Seywald: ''Journalisten im Shanghaier Exil 1939–1949. Deutschsprachiger Exiljournalismus in Shanghai.'' Neugebauer, Wien 1987, {{ISBN|3-85376-051-1}}
* Bindong Sun: ''Institutionen und regionales Wirtschaftswachstum am Beispiel Shanghai.'' Technische Universität Berlin, 2004, {{ISBN|3-7983-1942-1}}
* Donata + Christoph Valentien: "Neuer Botanischer Garten Shanghai"; JOVIS Verlag Berlin 2008, {{ISBN|978-3-939633-58-7}}
* Meinhard von Gerkan, Nikolaus Goetze (Hg.): "Shanghai Oriental Sports Center", JOVIS Verlag Berlin 2015, {{ISBN|978-3-86859-333-4}}
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Shanghai}}
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/538506/Shanghai ''Šangaj'' na portalu Encyclopædia Britannica] {{en icon}}
* [http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node2314/index.html Službene stranice grada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110615002351/http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node2314/index.html |date=2011-06-15 }} {{zh icon}}

{{Provincije NR Kine}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Šangaj| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Kini]]