Mekušci
Mekušci su vodene, ređe kopnene životinje, sa mekim [lat. mollis = mekan] telom i ljušturom koja ga štiti. Svaka klasa mekušaca ima poseban plan građe, ali sve klase imaju zajedničke sledeće osobine:
- bilateralno su simetrični organizmi;
- telo im se sastoji od: glave, utrobne kese, plašta, stopala i ljušture;
- nervni sistem je ganglioneran;
- krvni sistem je otvorenog tipa;
- celom je slabo razvijen i nalazi se samo oko srca i polnih žlezda;
- ekskrecija se vrši metanefridijama, koje krajnje proizvode metabolizma iz celoma odvode u plaštanu duplju;
- dišu pomoću škrga [škržni filamenti sa trepljama], pluća ili celom površinom tela.
| Mekušci Vremenski raspon: Kambrij– Holocen | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Domena: | Eukarioti |
| Carstvo: | Životinje |
| Podcarstvo: | Eumetazoa |
| Natkoljeno: | Lophotrochozoa |
| Koljeno: | Mollusca Linnaeus, 1758. |
| Raznolikost | |
| 85,000 opisanih živućih vrsta | |
Glava je više ili manje jasno odvojena od tela i na njoj se nalaze čula (par tentakula – pipaka sa ocelama – prostim očima) i usni otvor. U usnom otvoru je radula (trenica), koja je građena od zubića za usitnjavanje hrane. Iza usnog otvora je ždrelo, koje se dalje nastavlja na jednjak, srednje crevo u koje se uliva par žlezda – jetra. Od srednjeg creva nastavlja se zadnje crevo, koje se analnim otvorom izliva u plaštanu duplju. Crevo je smešteno u utrobnoj kesi koja se nalazi na leđnoj, zadnjoj strani tela. Plašt je kožni nabor koji obavija utrobnu kesu i zatvara plaštanu duplju. U toj duplji su škrge, analni otvor i otvori metanefridija i polnih odvoda. Na trbušnoj strani tela nalazi se stopalo koje služi za kretanje. Plašt luči ljušturu koja potpuno ili delimično prepokriva telo. Svi ovi delovi tela mogu da kod različitih klasa mekušaca budu izmenjeni, a neki mogu i da nedostaju.
Krvni sistem ja otvoren što znači da se krv izliva u šupljine i lakune oko organa, odnosno da ne postoji kapilarna razmena materija. Krv (hemolimfa) iz škrga dospeva u pretkomore srca, a iz njih u komoru. Iz komore polazi aorta koja krv raznosi do šupljina i lakuna oko organa i tkiva, odakle se arterijama dovodi ponovo u škrge. Tako kroz srce prolazi samo oksigenisana krv.
Nervni sistem je ganglioneran, čini ga nekoliko pari ganglija: glavene, stopaone, bočne (nalaze se bočno od creva) i utrobne. Sve ganglije su međusobno povezane i od njih polaze nervi za sve organe.
Respiraciju obavljaju škrgama (ktenidijama) koje se nalaze u plaštanoj duplji. Voda ulazi u plaštanu duplju zahvaljujući radu treplji na škržnim filamentima, a po obavljenoj razmeni gasova izlazi kroz izlazni sifon u spoljašnju sredinu. Kopneni mekušci dišu preko unutrašnje površine plaštane duplje koja sadrži mrežu krvnih sudova.
Polne žlezde smeštene su u utrobnoj kesi u celomu, sa odvodima do plaštane duplje. Kod nekih predstavnika mekušaca zastupljen je hermafroditizam.
U okviru tipa mekušaca srećemo se sa vrlo poznatim i čestim oblicima kao što su:
- Class Caudofoveata (70 poznatih vrsta);
- Class Aplacophora (oko 250 vrsta)
- Class Polyplacophora (hitoni, 600 vrsta)
- Class Monoplacophora (11 živih vrsta)
- Class Bivalvia (školjke)
- Class Scaphopoda (350 vrsta, sve morske)
- Class Gastropoda (puževi, oko 40.000 - 150.000 vrsta)
- Class Cephalopoda (glavonošci)
- Class Rostroconchia (fosili)
Reference
urediLiteratura
uredi- Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd
- Mariček, magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
- Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B: Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
- Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Petrov, I: Sakupljanje, preparovanje i čuvanje insekata u zbirkama, Biološki fakultet, Beograd, 2000.
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
