Giudicato
Giudicato (množina: giudicati) je specifičnost srednjovjekovne Sardinije, nešto poput evropskih kneževina ili kraljevina, koji su egzistirali od početka 10. do početka 15. vijeka.[1]
Giudicato
| |
|---|---|
| Država |  Italija
|
| Otok | Sardinija |
| Karta | |
 Karta sardinskih giudicata | |
Historija
urediVladari giudicata zvani su iudices de logu (rijeđe reges tj. kralj),[1] od latinskog iudice (dosl. sudac). Titula iudex bila je bizantska inačica za guvernera (zvali su ih i praeses ili judex provinciae), a pojavila se osnivanjem Egzarhata Afrika 582. godine. Kad su muslimani osvojili Siciliju 827. totalno su odrezali Tirensko more od Bizanta, pa se Sardinija morala snalaziti sama. U pismu pape Nikole I iz 864. po prvi put se spominju sardinijski iudici. Po Sardiniji lokalna vlast je ispočetka bila u rukama curatoresa (čuvara) koji su se brinuli o svojim malim curatorijama, nad kojima je bio giudice kao vrhovni sudac i zapovjednik vojske.
Izvorno su giudicati bili bizantske administrativne jedinice, koje su se vremenom osamostalile nakon muslimanske ekspanzije po Mediteranu, koja je onemogućila komunikaciju između Sardinije i Bizanta. Vladare giudicata ispočetka je birala Corona de Logu (skupština), ali kako je rastao feudalizam, uskoro je taj institut zamjenjen dinastijama. Sardinija je imala 4 poznatih giudicata, a oni su bili;
- Giudicato Agugliastra (poznat i pod imenom Ogliastra), on je kratko egzistirao jer ga je anektirao susjedni Giudicat Cagliari)
- Giudicato Arborea (prijestolnica Oristano), on je bio podjeljen na 13/14 curatoriae
- Giudicato Cagliari (poznat i kao Cagliaritano ili Pluminos), podjeljen na 14 curatoriae
- Giudicato Gallura, podjeljen na 10 curatoriae
- Giudicato Logudoro (poznat i kao Porto Torres), podjeljen na 20 curatoriae
Početkom 13. vijeka tri giudicata, su nasljedstvom dobila žene za vladare: Gallura Elenu 1203., Cagliari Benedettu 1214., a Logudoro Adelasiju 1232. Do kraja vijeka, sva tri giudicata su podpala pod vlast ili Arboreje, Pise ili pak Genove. Cagliari je 1258. podpao pod Pisu, Logudoro 1259. pod Genovu, a Gallura 1288. pod Pisu. Teritoriji koje je zauzela Pisa podpali su tokom 14. vijeka pod španjolske Aragonce, a isto tako i teritoriji kojima su vladali Genovežani. Papa je Investiturom regnum Sardiniae dodjelio sve te teritorije Aragoncima.[1]
Najduže je opstao Giudicato Arborea on se čak uspio proširiti tokom 14. vijeka, pa je zbog tog ušao u sukobe sa Aragoncima, koji su potrajali do 1410. kad je i on pokleknuo nakon što su Aragonci zauzeli njihovu prijestolnicu Oristano.[1]
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Giudicato” (talijanski). Treccani. Pristupljeno 28. 5. 2013.
