Falklandi
Falklandski Otoci (po britanskom) ili Malvinski Otoci (po argentinskom) je arhipelag u Južnom Atlantiku udaljen oko 650 km od južnoameričkog kopna i 1 400 km od Antarktičkog kruga.[3]
Falklandski/Malvinski Otoci Falkland Islands Islas Malvinas | |
|---|---|
| Geslo: "Desire the right" | |
| Himna: ""God Save the King"" | |
 | |
| Glavni grad | Stanley |
| Najveći grad | glavni_grad |
| Službeni jezici | engleski |
| Demonim(i) | Folklanđani |
| Government | |
• Državni poglavar | Charles III |
• Guverner | Nigel Haywood |
• Glavni direktor | Tim Thorogood[1] |
| Britanski prekomorski teritoriji | |
• Dan oslobođenja | 14. jun 1982. |
| Površina | |
• Ukupno | 12 200 km2 (162..) |
| Stanovništvo | |
• Procjena za jul 2008. | 3 140[2] (217..) |
• Gustoća | 0,26 /km2 (240..) |
| BDP (PPP) | procjena za 2005 |
• Ukupno | 75 mil. $ (223.) |
• Per capita | 25 000 $ (proc. 2002) (nerangirani.) |
| Valuta | Funta Falklandskih otoka1 (FKP) |
| Vremenska zona | UTC-4 |
• Ljeti (DST) | UTC-3 |
| Pozivni broj | 500 |
| Veb-domena | .fk |
On se sastoji od dva velika otoka - Zapadnog Falklanda i Istočnog Falklanda, te oko 776 manjih otoka [3] Falklandi se nalaze na koordinatama 51° 45′ 00″ jug, i 059° 10′ 00″ zapad. Falklandi su samoupravni Britanski prekomorski teritorij, za koji Argentina tvrdi da pripadaju njoj.
Kontraverze oko prava na otoke
urediSuverenitet Malvinskih otoka bio je predmetom spora od njihovog otkrića te su Francuska, Španjolska, Argentina i Velika Britanija svojatale suverenitet nakon uspostavljanja naselja. Ali je od 1833. Britanija je u tome imala najviše uspjeha te su Falklandi s vremenom postali važna baza Britanske kraljevske mornarice, kao i dom za manji broj naseljenika koji se uglavnom bavio uzgojem ovaca. Pokušaj njemačke Kriegsmarine da godine 1914. napadne Falklande doveo je do Bitke kod Malvinskih otoka - jednog od najvećih i najspektakularnijih pomorskih okršaja u Prvom svjetskom ratu.
Nakon drugog svjetskog rata, dekolonizacije, nestanka Britanskog imperija i slabljenja britanske vojne moći Argentina je intenzivirirala napore za preuzimanje suvereniteta nad otočjem za koga koristi izraz Islas Malvinas. Krajem 1960-ih su po tom pitanju počeli pregovori, a službeni stav Foreign Officea u to doba je bio da su troškovi održavanja britanskog suvereniteta na tako udaljenom i u 20. vijeku strateški nevažnom području premali da bi opravdali odbijanje argentinskih zahtjeva. No, ostvarenje tog plana je početkom 1980-ih išlo presporo za argentinsku vojnu huntu, pa su godine 1982. otoke zauzele argentinske invazijske snage. Britanska vlada Margaret Thatcher je na to odgovorila vojnom silom što je dovelo do Falklandski rat koji je završio argentinskim porazom i ponovnim uspostavljanjem britanskog suvereniteta.
Geografija
urediUkupna površina arhipelaga je 12 000 km², to je nešto malo manje od Connecticuta ili Sjeverne Irske, dužina obale se procjenjuje na 1 300 km.[3][4]
Dva glavna otoka sa obje strane Falklandskog kanala formiraju većinu zemljišta. To su manji Zapadni Falkland i nešto veći Istočni Falkland, na kojem se nalazi glavni grad Stanley, na kom živi većina stanovnika arhipelaga. Na svim otocima arhipelaga živi 3 140 [2] stanovnika. Oba otoka su gorovita, najviša točka na Istočnom Falklandu od 705 m nalazi se na Planini Usborne, a na Zapadnom Falklandu je to Planina Adam od 700 m.[3] Ima i močvarnih ravnica, ponajviše u Lafoniji, na južnoj polovici Istočnog Falklanda. Gotovo sav teritorij arhipelaga koristi se kao jedinstveni pašnjak za velika stada ovaca.
Brojni manji otoci okružuju dva najveća, to su; Barren, Beaver, Bleaker, Carcass, George, Keppel, Lively, New, Pebble, Saunders, Sealion, Speedwell, Staats, Weddell i West Point. Otoci Jason leže sjeverozapadno od arhipelaga, a otok Beauchene južnije.
Otoci Speedwell, George i Barren odvojeni su od Istočnog Falklanda Kanalom Eagle. Geološki Falklandi, pripadaju Patagoniji, pokrajini u Argentini.
Falklandi protežu svoj suverenitet na teritorijalno more oko arhipelaga na 12 nautičkih milja (22 km), a eksluzivnu ekonomsku zonu (ribolovni pojas) na 200 nautičkih milja (370 km) [4] i to je glavni razlog nesporazuma sa Argentinom.
Flora i fauna
urediFalklandski otoci imaju neobičnu floru i faunu. Najpoznatija autohtona životinjska vrsta na arhipelagu su Magellanovi pingvini, koji imaju brojne kolonije po obalama arhipelaga.[5]
Historija
urediOko tog tko je prvi doplovio do Falklandskih otoka i danas postoje kontraverze, po nekim indicijama to su bili patagonijski indijanci, ali o tome nema nikakvih pisanih tragova, niti jasnih materijalnih dokaza jer su otoci bili nenaseljeni sve do dolaska prvih evropskih istraživača. Prvi pomorac, za kog se pouzdano zna iz pisanih izvora da je doplovio do arhipelaga 1600. godine bio je Holanđanin - Sebald de Weert po kom su se otoci sve do 19. vijeka i zvali Sebeldov arhipelag. Britanski pomorac John Strong je skrenuvši s rute doplovio do Falklandskog kanala, on se 29. januara 1690. usidrio i iskrcao pored Port Howarda.[6] Kanal je nazvao po škotskoj plemićkoj tituli Viscount Falkland, po istoj tituli je kasnije nazvan i cijeli arhipelag, kao i dva najveća otoka. Francuski pomorac Louis Antoine de Bougainville osnovao je prvo naselje na Istočnom Falklandu - 1764. Port Saint Louis i nazvao arhipelag Malouines.[7]Britanci su osnovali svoje naselje na Zapadnom Falklandu 1765, ali su ih 1770. istjerali Španjolci, koji su kupili arhipelag od Francuza.[7]
Argentina je 1816. okupirala otoke, na osnovu nasljednih prava na španjolske zemlje, tako da ih je 1820. proglasila svojim teritorijem. Britanija je ponovo osvojila otočje 1833. tako da je do sredine 20. vijeka, vladala pomalo konfuzna britansko - argentinska zajednička uprava nad Falklandima. Od 1960. počinju pregovori pod okriljem Ujedinjenih nacija oko nadležnosti nad arhipelagom. Argentina je 1982. izvršila invaziju Falklanda, ali ih je britanska vojska nakon odlučne intervencije porazila. Konačno 1992. seizmolozi otkrivaju naftu i plin u okolini arhipelaga, što dovodi do potpisivanja sporazuma o saradnji i zajedničkom delovanju pri istraživanju ovih prostora, 1995. godine između Argentine i Velike Britanije.
Klima
urediOkruženi hladnim vodama atlantika, Falklandski otoci imaju oceansku klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime - Cfc, karakteristika te klime je da je pod velikim utjecajem oceana, tako da ima male godišnje oscilacije. Maksimalna prosječna temperatura u januaru je oko 13 °C, a prosječna maksimalna temperatura u julu je oko 4 °C. Prosječna godišnja količina oborina je 573.6 mm, ali Istočni Falkland ima nešto više oborina od Zapadnog Falklanda.[8] Visoka količina vlage u zraku i vjetrovito vrijeme, su konstantna. Snijeg se rijetko zadržava na tlu, ali može podati u gotovo bilo koje doba godine. Oluja su vrlo česte, naročito u zimskim mjesecima[9] klima Falklanda slična je Shetlandima u Ujedinjenom Kraljevstvu, ali s manje oborina, i oštrijim zimama.[9]
| Klimatološki medijani za Faklandi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mjesec | jan-sij | feb-velj | mar-ožu | apr-tra | maj-svi | jun-lip | jul-srp | aug-kol | sep-ruj | okt-lis | nov-stu | dec-pro | godina |
| Srednji maksimum (°C) | 13 | 13 | 12 | 9 | 7 | 5 | 4 | 5 | 7 | 9 | 11 | 12 | 8,9 |
| Srednji minimum (°C) | 6 | 5 | 4 | 3 | 1 | −1 | −1 | −1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 2,2 |
| Precipitacija (mm) | 71 | 58 | 64 | 66 | 66 | 53 | 51 | 51 | 38 | 41 | 51 | 71 | 681 |
| Izvor: [10] | |||||||||||||
Privreda
urediUzgoj ovaca i prerada vune na velikim otočkim farmama uz nešto ribarstva i turizma u novije vrijeme su najvažnije privredne grane. Vlast je u rukama guvernera, koga bira Parlament Velike Britanije, on upravlja i sa 1 390 km udaljenim otocima Južna Georgija i arhipelag Južni Sandwich.[7]
Izvori
uredi- ↑ „Falkland Islands Government appoints new Chief Executive”. Falkland Islands Government. 30. 08. 2007.. Arhivirano iz originala na datum 2007-11-07. Pristupljeno 29. 10. 2007.
- ↑ 2,0 2,1 Falkland Islands Arhivirano 2010-01-29 na Wayback Machine-u, The World Factbook, CIA. Accessed 14 April 2009.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „The Islands: Location” (engleski). Falkland Islands Government web site. 2007. Arhivirano iz originala na datum 2007-04-28. Pristupljeno 7. 04. 2012.
- ↑ 4,0 4,1 „Falkland Islands (Islas Malvinas)” (engleski). CIA - The World Factbook. Arhivirano iz originala na datum 2010-01-29. Pristupljeno 5. 04. 2012.
- ↑ „Magellanic Penguin” (engleski). GlobalTwitcher. Arhivirano iz originala na datum 2012-06-07. Pristupljeno 5. 04. 2012.
- ↑ „History of Malvinas Islands” (engleski). Aveguema. Pristupljeno 5. 04. 2012.[mrtav link]
- ↑ 7,0 7,1 7,2 „Falkland Islands” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 7. 04. 2012.
- ↑ „The Falkland Islands” (engleski) (PDF). Falkland Islands Tourist Board. Arhivirano iz originala na datum 2012-02-28. Pristupljeno 5. 04. 2012.
- ↑ 9,0 9,1 „Weather Centre - World Weather - Country Guides - Falkland Islands”. BBC. Arhivirano iz originala na datum 2005-11-24. Pristupljeno 2010-03-15.
- ↑ „BBC Weather: Stanley, Falkland Islands”. BBC. Arhivirano iz originala na datum 2006-08-28. Pristupljeno 7. 04. 2012.
Bibliografija
uredi- L.L. Ivanov et al. The Future of the Falkland Islands and Its People. Sofia: Manfred Wörner Foundation, 2003. 96 pp. ISBN 954-91503-1-3 (Capítulo principal en español)
- Carlos Escudé y Andrés Cisneros, dir. Historia general de las relaciones exteriores de la República Argentina. Arhivirano 2007-05-28 na Archive.is-u Obra desarrollada y publicada bajo los auspicios del Consejo Argentino para las Relaciones Internacionales (CARI). Buenos Aires: GEL/Nuevohacer, 2000. ISBN 950-694-546-2 (en castellano)
- Graham Pascoe and Peter Pepper. Getting it right: The real history of the Falklands/Malvinas. Arhivirano 2011-07-26 na Wayback Machine-u May 2008. (Versión en español Arhivirano 2011-02-21 na Wayback Machine-u)
- D.W. Greig, Sovereignty and the Falkland Islands Crisis. Austrialian Year Book of International Law. Vol. 8 (1983). pp. 20–70. ISSN: 0084-7658
