Azot-monoksid
Azot-oksid ili azot-monoksid je a hemijsko jedinjenje sa hemijskom formulom NO. Ovaj gas je važni signalni molekul u organizmu sisara, uključujući i čoveka i izuzetno važan intermedijer u hemijskoj industriji. On je takođe i toksični produkt u vazduhu, koji nastaje kao izduvni gas automobila i fabrika.
| Nitrik oksid | |||
|---|---|---|---|
| |||
| |||
| Identifikacija | |||
| CAS registarski broj | 10102-43-9 
| ||
| PubChem[1][2] | 145068 | ||
| UN broj | 1660 | ||
| DrugBank | DB00435 | ||
| KEGG[3] | |||
| MeSH | |||
| ChEBI | 16480 | ||
| RTECS registarski broj toksičnosti | QX0525000 | ||
| ATC code | R07 | ||
| Jmol-3D slike | Slika 1 | ||
| |||
| |||
| Svojstva | |||
| Molekulska formula | NO | ||
| Molarna masa | 30.006 g/mol | ||
| Agregatno stanje | bezbojan gas paramagnetičan | ||
| Gustina | 1.269 g/cm3 (tečnost) 1.3402 g/l (gas) | ||
| Tačka topljenja |
−163.6 °C, 110 K, -262 °F | ||
| Tačka ključanja |
−150.8 °C, 122 K, -239 °F | ||
| Rastvorljivost u vodi | 7.4 ml/100 ml (STP) | ||
| Rastvorljivost | rastvoran u alkoholz, CS2 | ||
| Indeks prelamanja (nD) | 1.0002697 | ||
| Struktura | |||
| Oblik molekula (orbitale i hibridizacija) | Lineraran, C∞v | ||
| Termohemija | |||
| Standardna entalpija stvaranja jedinjenja ΔfH |
+90.29 kJ/mol | ||
| Standardna molarna entropija S |
210.76 J K−1 mol−1 | ||
| Farmakologija | |||
| Bioraspoloživost | dobra | ||
| Načini upotrebe | Inhalacija | ||
| Metabolizam | plućne kapilare | ||
| Vreme polu-uklanjanja iz organizma | 2–6 sekundi | ||
| Opasnost | |||
| Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS) | Spoljašnji MSDS | ||
| EU-indeks | Nije listiran | ||
| Opasnost u toku rada | Toksičan | ||
| NFPA 704 |
 0
3
0
OX
| ||
| R-oznake | R26, R34 | ||
| S-oznake | S1, S9, S26, S36, S45 | ||
| Tačka paljenja | ne-zapaljiv | ||
| Srodna jedinjenja | |||
| Srodna jedinjenja azot oksidu | Azotsuboksid Diazot trioksid azot dioksid Diazot tetroksid Diazot pentoksid | ||
|
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala | |||
| Infobox references | |||
NO je važan prenosilac informacija u molekulima, koji uključuje mnoge fiziološke i patološke procese u organizmu sisara, on je i koristan i štetan.[4] Odgovarajući nivoi NO produkcije su važni u zaštiti organa od oštećenja, npr. zaštita jetre od ishemije. Međutim odražavajući nivoi NO produkcije odražavaju se direktno kao otrov u tkivu i doprinose vaskularnim kolapsima, udruženim sa septičkim šokom, dok god je hronični oblik azot-monoksida udružen sa različitim karcinomoma u inflamatornim uslovima, uključujući početne stadijume dijabetesa, multiple skleroze, artritisa i ulceroznog kolitisa.[5]
Azot oksid ne treba mešati sa azot-suboksidom (N2O), opštim anestetikom ili sa azot-dioksidom (NO2) koji predstavlja još jedan oblik zagađivača vazduha. NO molekul je slobodni radikal, što je od velike važnosti za razumevanje njegove velike aktivnosti. U reakciji sa kiseonikom u vazduhu, prepoznaje se po crvenkasto-braon boji.[6][7]
Uprkos tome što je u početku bio običan molekul, NO je osnovni molekul za razumevanje brojnih procesa u neurologiji, psihologiji, i imunologiji, pa je i proglašen za “Molekul godine” 1992.[8]
Izvori
uredi- ↑ Li Q, Cheng T, Wang Y, Bryant SH (2010). „PubChem as a public resource for drug discovery.”. Drug Discov Today 15 (23-24): 1052-7. DOI:10.1016/j.drudis.2010.10.003. PMID 20970519.
- ↑ Evan E. Bolton, Yanli Wang, Paul A. Thiessen, Stephen H. Bryant (2008). „Chapter 12 PubChem: Integrated Platform of Small Molecules and Biological Activities”. Annual Reports in Computational Chemistry 4: 217-241. DOI:10.1016/S1574-1400(08)00012-1.
- ↑ Joanne Wixon, Douglas Kell (2000). „Website Review: The Kyoto Encyclopedia of Genes and Genomes — KEGG”. Yeast 17 (1): 48–55. DOI:10.1002/(SICI)1097-0061(200004)17:1<48::AID-YEA2>3.0.CO;2-H.
- ↑ Hou Y.C., Janczuk A. and Wang P.G. (1999): Current trends in the development of nitric oxide donors. Curr. Pharm. Des. June, 5 (6): 417- 471
- ↑ Tylor B.S., Kion Y.M., Wang Q.I., Sharpio R.A., Billiar T.R. and Geller D.A. (1997): Nitric oxide down regulates hepatocyte-inducible nitric oxide synthase gene expression. Arch. Surg. 1, (32). Nov.; 1177-1182.
- ↑ Lide David R., ur. (2006). CRC Handbook of Chemistry and Physics (87th izd.). Boca Raton, FL: CRC Press. 0-8493-0487-3.
- ↑ Susan Budavari, ur. (2001). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (13th izd.). Merck Publishing. ISBN 0-911910-13-1.
- ↑ Elizabeth Culotta and Daniel E. Koshland Jr (December 1992). „NO news is good news. (nitric oxide; includes information about other significant advances & discoveries of 1992) (Molecule of the Year).”. Science 258 (5090): 1862-1864.
