Akadsko Carstvo
| Drevna Mezopotamija |
|---|
| Eufrat – Tigris |
| Asirologija |
| Gradovi / kraljevstva |
| Sumer: Uruk – Ur – Eridu |
| Kish – Lagaš – Nippur |
| Akadsko Carstvo: Akkad |
| Babilon – Isin – Susa |
| Asirija: Assur – Niniva |
| Dur-Sharrukin – Nimrud |
| Babilonija – Kaldeja |
| Elam – Amoriti |
| Huriti – Mitanni |
| Kasiti – Urartu |
| Kronologija |
| Sumerski kraljevi |
| Asirski kraljevi |
| Babilonski kraljevi |
| Jezik |
| Klinasto pismo |
| Sumerski – Akadski |
| Elamski – Hurijski |
| Mitologija |
| Enûma Elish |
| Gilgameš – Marduk |
Pod nazivom Akadsko Carstvo se obično podrazumijeva država čiji su stanovnici govorili semitskim jezicima a koja je nastala od grada Akkad sjeverno od Sumera, te dosegla svoj maksimalni opseg za vrijeme vladavine Sargona Akadskog. Iako ne postoji konsenzus o točnim datumima, vjeruje se da je Akadsko Carstvo rajalo od cca. 2350. pne. do 2150. pne.—otprilike 200 godina.
Historija
urediVladari sa semitskim imenima su već bili ustoličeni u Kišu. Jedan od njih, suvremenik posljednjeg sumerskog vladara Lugal-Zage-Sija, bio je Alusarsid (ili Urumus) koji je "podjarmio Elam i Barahe." Ali slavu tih ranih ustanovljivača semitske nadmoći je bila daleko zasjenjena sa Sargonom (Sharru-kin), koji je porazio i zarobio Lugal-Zage-Sija te osvojio njegov imperij. Dug natpis Sargonovog sina Manishtushua je u Susi otkrio J. de Morgan. Sargonovo vrijeme moderni učenjaci smještaju oko 2300. pne. (iako ga je kasniji babilonski "kralj arheolog" Nabonid izračunao za 3800. pne.).
Sargon je bio sin La'ibuma ili Itti-Bela, a jedna legenda govori kako je rođen u tajnosti i pušten da plovi po Eufratu u košari od trava. Tamo ga je spasio i odgojio "Akki stočar"; ali jednog dana se otkrilo njegovo pravo porijeklo. Ispočetka je bio peharnik Ur Zababe, kralja Kiša sa semitskim imenom. Ali čim se kruna našla na Sargonovoj glavi, krenuo je u velika osvajanja. Četiri puta je napao Siriju i Kanaan, te proveo tri godine temeljito podjarmljujući zemlje "na zapadu" kako bi ih zajedno s Mezopotamijom ujedinio u "jedno carstvo".
Statue Sargona su bile podignute na obalama Mediterana u znak njegovih pobjeda, a gradovi i palače su sagrađeni od plijena prikupljenog u osvojenim zemljama. Elam i sjeverni dio Mezopotamije su također podjarmljeni, a u samom Sumeru ugušene pobune. Pronađene su ugovorne pločice datirane u godinama pohoda protiv Kaanana i Sarlaka, kralja Gutija današnjeg Sjevernog Iraka; a spominje se i bakar dopremljen iz Magana (najvjerojatnije suvremeni Oman).
Sargonova dva sina i nasljednika, Rimush and Manishtushu, nisu bili tako odlični, te su obojica pala kao žrtve atentata; ali njegov sin Naram-Sin, je pratio ranije uspjehe s pohodom u Magan, čijeg je kralja zarobio. Preuzeo je carsku titulu "Kralj Naram-Sin od četiri strane svijeta", i, poput djeda, se nazivao "bogom Agadea" (Akkad), slično božanskim častima koje su sebi uzimali faraoni Egipta.
Kultura
urediUmjetnost
urediFino izrezbareni bazni reljef koji prikazuje Naram-Sina i u mnogim detaljima pokazuje veliku sličnost ranojegipatnoj umjetnosti je pronađen u Diarbekru u suvremenoj Turskoj. Babilonska umjetnost je, međutim, već stekla veliku kvalitetu; cilindrični pečati iz Sargonovog vremena su među najcijenjenijim primjercima draguljarske umjetnosti ikada pronađenim.
Dostignuća
urediCarstvo su povezivale ceste, duž kojih je postojala redovna poštanska služba. Glineni pečati su korišteni poput marki, a nosili su imena Sargona i njegovog sina. Izgleda da su uvedena i katastarska mjerenja, a jedan od dokumenata vezanih uz njih spominje da je izvjesni Uru-Malik, čije ime sugerira kanaansko porijeko, bio guverner Amorita ili Amurrua kako su Akađani zvali polu-nomadske narode Sirije i Kaanana. Vjerojatno je da je prva zbirka astronomskih promatranja i zemaljskih znamenja napravljena za bibilioteku ustanovljenu od Sargona.
Propast
urediNaram-Sin je zabilježio akađanske ratovi protiv naroda Armanija ili Armenija na Araratu. Armeni su referenca na Armena koji je bio vladar armenskog plemena (Armenovi sljedbenici ili Armnmenci - Uraštu naakadskom jeziku - su se tako nazivalo). Nejasno je da li su Sargon - Naram-Sinov djed - i Manishtushu, Naram-Sinov otac, također ratovali protiv Aremeni plemena na Araratu za vrijeme njihove vladavine Akadskim Carstvom. S druge strane je to vjerojatno za Naram-Sina.
Još se uvijek ne zna da li su ti ratovi doveli do propasti akadskog kraljevstva. Međutim, Akadsko Carstvo je već počelo propadati za vrijeme vladavine Shar-kali-sharrija, Naram-Sinovog sina, da bi na kraju Shar-kali-sharrijeve vladavinethe potpuno propalo zahvaljujući invaziji barbara sa Zagrosa zvanih "Gutejci".
Poslije Akadskog Carstva
urediPropast Sargonov carstva je, po svemu sudeći, bila jednako brza kao i njegov uspon, a malo se zna o Gutejskom periodu. Od pada Akkada do oko 2100. pne. postoji vrlo malo podataka. Relativno dobro poznati kralj iz tog perioda je Gudea od Lagaša.
Period između cca. 2100. pne. i 2000. pne. se ponekad naziva Treća dinastija Ura ili "sumerska renesansa", a započinje s Ur-Nammua (bivšim generalom). Iako su se dokumenti ponovno počeli pisati na sumerskom, ova dinastija je vrlo lako mogla biti semitska; sumerski je postajao mrtav jezik, slično kao što će latinski biti u srednjovjekovnoj Evropi. Moć ovih kraljeva se prostirala do Mediterana.
Nakon pada Treće dinastija Ura zbog elamitske invazije 2004. pne., Mezopotamija je pala pod strani utjecaj. Ovaj period se naziva starobabilonskim i trajao je od cca. 2000. pne. do 1595. pne.. Tokom oprvih vijekova ovog perioda, kraljevi i velikodostojnici su često imali amoritska imena, a vrhovna vlast se nalazila u Isinu. Grad Babilon je stekao hegemoniju nad Mezopotamijom pod kraljem Hammurabijem 1792. pne. - 1750. pne.(nepouzdani datumi).
