1643
godina
- Ovo je članak o godini 1643.
Godina 1643 (MDCXLIII) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 16. vijek – 17. vijek – 18. vijek |
| Decenija: | 1610-e 1620-e 1630-e – 1640-e – 1650-e 1660-e 1670-e |
| Godine: | 1640 1641 1642 – 1643 – 1644 1645 1646 |
| Gregorijanski | 1643. (MDCXLIII) |
| Ab urbe condita | 2396. |
| Islamski | 1052–1053. |
| Iranski | 1021–1022. |
| Hebrejski | 5403–5404. |
| Bizantski | 7151–7152. |
| Koptski | 1359–1360. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1698–1699. |
| • Shaka Samvat | 1565–1566. |
| • Kali Yuga | 4744–4745. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4279–4280. |
| • 60 godina | Yin Voda Koza (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11643. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj – Mart/Ožujak
uredi- januar? - Praizvedba Monteverdijeve opere L'incoronazione di Poppea u Veneciji.
- 6. 1. - Abel Tasman otkrio Otoke Tri kralja, najsjeverniji dio Novog Zelanda.
- 20. 1. - Abel Tasman otkrio neka ostrva Tonge.
- 6. 2. - Tasman otkrio neka od ostrva Fidžija.
- 25. 2. - Pavonijski masakr: holandski vojnici ubili 120 Indijanaca u Novoj Holandiji, što je početak Kieftovog rata (do '45.); Indijanci sledeće jeseni uzvratili napad i ubili mnoge naseljenike.
- 23. 3. (13. 3. po j.k.) - Engleski građanski rat: Prva bitka kod Middlewicha je pobeda Parlamentaraca (Roundheds-a).
April/Travanj – Jun/Lipanj
uredi- 10. 4. - Martin Bogdan je novi zagrebački biskup (do 1647)[1].
- 25. 4. - Erdeljski knez Đorđe I Rakoci sklopio savez sa Šveđanima i Francuzima protiv cara i kralja Ferdinanda[1].
- 28. 4. - Bivši portugalski šef vlade Francisco de Lucena pogubljen nakon optužbe za izdaju.
- 14. 5. - Četvorogodišnji Luj XIV započinje 72-godišnju vladavinu, najdužu u evropskoj istoriji. Za regenta se progurala njegova majka Ana a vladom upravlja kardinal Mazarin (do 1661).
- 19. 5. - Tridesetogodišnji rat: Bitka kod Rocroi je odlučna francuska pobeda nad Špancima.
- maj - Osnovana Konfederacija Nova Engleska, kratkotrajni vojni savez.
- 3. 6. - Hrvatski sabor u Zagrebu - žalbe na nepravde krajiških časnika itd.[1].
- lipanj - Švedski general Lennart Torstensson opet u Moravskoj, četuje do Beča do kraja godine[1].
- 26. 6. - Veliki vezir Kemankeš Kara Mustafa-paša porazio kod Izmita pobunjenog alepskog guvernera Nasuh-pašu[2].
- 30. 6. - Jean-Baptiste Poquelin osnovao sa glumicom Madeleine Béjart pozorišnu trupu Illustre Théâtre.
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
uredi- 10. 7. - Bitka kod Adwalton Moora: engleski rojalisti učvrstili kontrolu nad Jorkširom.
- 11. 7. - Počinje s radom Westminsterski sinod za reformu Crkve Engleske.
- 23. 7. - Bitka kod Roundway Downa je ubedljiva pobeda engleskih rojalista.
- 30. 9. - Bitka kod Newburyja je ubedljiva pobeda engleskih parlamentaraca nad vojskom koju je vodio lično Čarls I.
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
uredi- 8. 10. - Maloletni Shunzhi je novi imperator dinastije Qing, glavni regent mu je polustric Dorgon (do 1650).
- 28. 10. - Holanđani se povlače iz Valdivije u Čileu.
- 14. 11. - Japanska carica Meishō abdicirala, dolazi njen polubrat Go-Kōmyō (do 1654).
- 24. 11. - Tridesetogodišnji rat: Bitka kod Tuttlingena je carsko-španska pobeda nad Francuzima.
- 10. 12. - Kralj Ferdinand potpisao da se Vlaški statuti ne odnose na krajišnike Hrvate i Predavce i "privatne" Vlahe (koji stanuju na posjedima vlastele) - oni imaju biti kmetovi, za razliku od krajiških Vlaha[1].
- 12. 12. - Počinje Torstensonov rat između Švedske i Danske (do 1645).
- 23. 12.[1] - Prema zaključku Hrvatskoga sabora izrađena je škrinja privilegija za pohranu zemaljskih isprava, zakona i povlastica koja se čuvala kod Zagrebačkog kaptola[3] (začetak državne pismohrane, utemeljitelj Ivan Zakmardi Dijankovečki).
- 25. 12. po j.k. - Engleski kapetan William Mynors otkrio Božićni otok.
Kroz godinu
uredi
- Veliki okršaj Turaka i krajišnika kod Perjasice, među ostalim poginuli ogulinski poglavar Martin Mogorić i gomirski "vlaški" knez Dokmanović[1].
- Vrbovanje krajišnika za nemačko bojište[4].
- Legrad dobio privilegij slobodnog trgovišta.
- Patrijarh Pajsije Janjevac zbog prezaduženosti uputio poslanstvo u Rusiju ali je ono vraćeno s granice (car je 1640. dozvolio dolazak svake sedme-osme godine)[5].
- Skadarski sandžakbeg dao ubiti 15 Crnogoraca prilikom kupljenja harača - ovi dvije godine odbijaju platiti danak[6].
- Evangelista Torricelli napravio živin barometar.
- Jean Bolland objavio prva dva toma Acta Sanctorum (ukupno 68 tomova do 1940.).
- Gian Lorenzo Bernini uradio Fontana del Tritone na trgu Barberini u Rimu.
- Francuzi opljačkali Baden-Baden.
- Francuski kolonisti osnovali Cayenne, ali opet će ih oterati Indijanci.
Rođenja
uredi- 4. 1. (25. 12. 1642. po j.k.) - Isaac Newton, engleski fizičar, matematičar, filozof i alkemičar.
- 25. 2. - Ahmed II, osmanski sultan († 1695)
- 4. 3. - Fran Krsto Frankopan, plemić i pjesnik († 1671)
- 25. 3. - Louis Moréri, svećenik i enciklopedist († 1680)
- 3. 4. - Karlo V od Lorene, habsburški zapovednik († 1690)
- 21. 8. - Afonso VI Pobednički, kralj Portugala († 1683)
- 22. 11. - René-Robert Cavelier de La Salle, istraživač Severne Amerike († 1687)
- ? - Marc-Antoine Charpentier, kompozitor († 1704)
- ? - Jelena Zrinska, hrvatska velikašica († 1703)
Smrti
uredi- 1. 3. - Girolamo Frescobaldi, kompozitor (* 1583)
- 1. 3. - Rostom-han Saakadze, iranski ratnik gruzijskog porekla (* ca. 1588)
- 14. 5. - Luj XIII, francuski kralj (* 1601)
- 30. 8. - Anne Hutchinson, puritanska propovednica u Americi (* 1591)
- 21. 9. - Hong Taiji, imperator dinastije Qing (* 1592)
- 3. 11. - Paul Guldin, astronom i matematičar (* 1577)
- 29. 11. - Claudio Monteverdi, kompozitor (* 1567)
- 21. 12. - Armand d'Athos, inspiracija za lik u Tri musketara (* ca. 1615)
- ? - Frang Bardi, biskup i književnik (* 1606)
Reference
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Horvat, Ban Ivan Drašković II. (sic)
- ↑ Stanford J. Shaw (29 October 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge University Press. str. 1–. ISBN 978-0-521-29163-7.
- ↑ Arhiv, Proleksis enciklopedija
- ↑ Istorija s. n., 475
- ↑ Historija n. J., 568
- ↑ Historija n. J., 549-50
- Literatura
- Rudolf Horvat, Ban Ivan Drašković II. (sic) (hr Wikisource)
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5