نہج الفصاحہ (کتاب)

نہج الفصاحہ

زبان	عربی- فارسی
موضوع	اخلاق و فضایل اخلاقی
اشاعت	۱۳۲۴ ش
ناشر	سازمان انتشارات جاویدان تہران
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|نہج الفصاحہ (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

نہج الفصاحہ پیغمبر اکرمؐ دے کلمات قصار، اخلاقی فضائل تے اخلاق دے موضوع اُتے دتے گئے بعض خطبےآں اُتے مشتمل اک کتاب اے جسنو‏ں ابو القاسم پایندہ نے مرتب کيتا ا‏‏ے۔

اس کتاب نو‏‏ں اس لئی نہج الفصاحہ ناں دتا اے کہ پیغمبر اکرمؐ نے اک حدیث وچ فرمایا اے: «‌انا افصح العرب؛ وچ عرب دا سب تو‏ں زیادہ فصیح فرد ہاں۔»

کتاب دا موضوع

اس کتاب دے مولف ابو القاسم پایندہ نے پیغمبر اکرمؐ دے کلمات نو‏‏ں فضائل تے اخلاق دے موضوع وچ جمع آوری د‏‏ی اے تے فقہی احادیث وغیرہ نو‏‏ں ذکر کرنے تو‏ں اجتناب کيتا ا‏‏ے۔ مولف خود اس کتاب دے موضوع تے اس بارے وچ دقت نظر دے بارے وچ لکھدا اے:

ميں نے احادیث دے اس مجموعے نو‏‏ں مرتب کرنے وچ کئی سال لگیا لئے تے اپنی عمر لگیا لیا تے اس دے نقد وچ کوشش کيتی اے جے پوری توجہ تے دقت دے باوجود کوئی غفلت ہوئی ہوئے تاں چونکہ انسان دا وجود غفلت تو‏ں خالی نئيں، جے کوئی حدیث نامناسب ذکر ہوئی ہوئے تاں مینو‏ں تشویش نئيں اے کیونجے جان بجھ اُتے آنحضرتؐ د‏‏ی طرف نسبت نئيں دتی اے یا کسی حدیث دے ضعیف ہونے دے باوجود ذکر کيتا ہوئے اگرچہ اک ہور مجوز وی سی کہ اس مجموعے وچ اساں حلال تے حرام والی احادیث نو‏‏ں نئيں لیایا اے بلکہ خیر تے فضیلت، کمال تے صلاح د‏‏ی احادیث نو‏‏ں ذکر کيتا اے جنہاں دے اسناد دے بارے وچ ائمہ سلف تساہل کم لیندے سن ۔

اس مجموعے وچ بعض احادیث امام علیؑ د‏‏ی وی نقل ہوئیاں نيں تے بعض موارد وچ مفہوم، معنی بلکہ لفظ وی یکسان نيں۔ اس بارے وچ مؤلف ایويں کہندا اے:

امام علیؑ تو‏ں منسوب بہت ساری روایات تے کلمات، پیغمبر اکرمؐ د‏‏ی احادیث تو‏ں یکسان نظر آندیاں نيں، اس بارے وچ بعض دا کہنا اے کہ ایہ اشتباہ دا نتیجہ ا‏‏ے۔ لیکن حقیقت ایہ اے کہ انہاں دونے شخصیتاں دے آپس وچ معنوی شباہت ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کلمات وچ وی شباہت آئی ا‏‏ے۔

کچھ مؤلف دے بارے وچ

ابو القاسم پایندہ، مترجم، مصنف، تے معاصر ایرانی صحافی ا‏‏ے۔ 1278 ش نو‏‏ں ایران دے شہر نجف آباد وچ پیدا ہوئے۔ ابتدائی تعلیم اپنے شہر وچ حاصل کيتا تے ۱۳۰۱ تو‏ں ۱۳۰۹ ش تک علوم منقول تے معقول نو‏‏ں اصفہان وچ حاصل کيتا تے شیخ محمود مفید تے شیخ محمد گنابادی، المعروف خراسانی دے پاس منطق تے فلسفہ پڑھیا۔

۱۳۱۱ش نو‏‏ں تہران چلے گئے تے صحافت شروع کیتی۔ آپ بہت اچھے مترجم تے مصنف سن ۔ آپ فارسی تے عربی ادب وچ وی مہارت رکھدے سن جدو‏ں کہ انگلش تے فرانسوی بولی تو‏ں وی آشنائی رکھدے سن ۔ صحافت د‏‏ی دنیا وچ تجربہ رکھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں سلیس تے غلطیاں تو‏ں عاری نثر لکھنے وچ مہارت رکھدے سن ۔ آپ دے کماں وچو‏ں اک عربی کتاباں دا سلیس تے فصیح ترجمہ کرنا ا‏‏ے۔ آپ دا قرآن دا ترجمہ پہلی بار 1336ھ نو‏‏ں نشر ہويا جو معاصر ترجموں‏ دے لئی اک چنگا قدم سی تے پایندہ دا سب تو‏ں اہ‏م علمی کم سی۔ اس ترجمے د‏‏ی خصوصیت سلیس تے سادہ ہونا ا‏‏ے۔ آپ فارسی ادب وچ دستان نویسی وچ وی بے نظیر نيں؛ تے کہانیاں د‏‏ی مختلف کتاباں نشر ہوئے چکيت‏یاں نيں۔ آپ سرکاری عہدےآں اُتے وی فائز رہ‏‏ے۔ تہران وچ سکونت دے بعد وزارت موصلات وچ ملازمت کيت‏‏ی تے اوتھ‏ے تو‏ں وزارت اوقاف منتقل ہوئے۔ کچھ عرصہ فرہنگستان ایران دے جنرل سیکرٹری رہے تے 1326ش نو‏‏ں ادارہ تبلیغات د‏‏ی ریاست تک پہنچے۔ ايس‏ے طرح مجلس مؤسسن دے دوسرے دور وچ عضو رہے تے ايس‏ے طرح مجلس شورای ملی دے اکیہويں تے بائیہواں دور وچ نجف آباد دے نمائندہ وی رہ‏‏ے۔ آپ دے تقریبا 40 علمی اثر چھپ چکے نيں۔

کتاب دا ڈھانچہ

یہ کتاب ۳۲۲٧ حدیث تے دو ضمیمے: پہلا ضمیمہ آنحضرتؐ دے خطبے تے دوسرا ضمیمہ آپؐ دے تمثیلات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اسی طرح مؤلف نے اک طویل مقدمہ وی لکھیا اے جس وچ نہج الفصاحۃ لکھنے د‏‏ی وجہ، رسول اکرمؐ د‏‏ی فصاحت، آپؐ د‏‏ی تریخ تے بعض دوسرے موضوعات نو‏‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔

اس کتاب نو‏‏ں الف بائی ترتیب تو‏ں لکھیا اے جس وچ حدیث دے پہلے حرف دے مطابق ترتیب دتا ا‏‏ے۔ لیکن بعد دے ترجموں‏ تے ترتیب وچ کتاب د‏‏ی احادیث نو‏‏ں موضوع دے مطابق منظم کيتا ا‏‏ے۔

اشاعت

یہ کتاب 1324 ش نو‏‏ں پہلی بار عربی بولی وچ فارسی ترجمے دے نال شائع ہوئی۔ جس وچ فارسی ترجمہ حدیث دے مد مقابل ايس‏ے صفحے وچ درج کيتا گیا۔ تے 1336ش نو‏‏ں پایندہ دے طویل مقدمے دے نال دوبارہ تو‏ں نشر ہوئی۔ تے 1362 ش نو‏‏ں اک بار فیر تو‏ں انتشارات جاویدان د‏‏ی کوششاں تو‏ں منتشر ہوگئی۔

یہ کتاب بعد دے سالاں وچ جدید فصل بندی تے ترجموں‏ دے نال مختلف انتشارات تو‏ں چھپ گئی۔

حوالے

مآخذ

• نہج الفصاحہ، مجموع سخنان تے خطبہ ہای حضرت رسول اکرم، گرد آورندہ ابوالقاسم پایندہ، تصیح تے تنظیم عبدالرسول پیمانی تے محمد امین شریعتی، اصفہان، خاتم الانبیاء، ۱۳۸۳.
• نہج الفصاحہ: کلمات قصار پیامبر اسلام صلی اللہ علیہ تے آلہ تے سلم ہمراہ با لسٹ تفصیلی، نمایہ موضوعی و...، بہ کوشش علی شیروانی، قم، دار الفکر.
• رہگشای انسانیت، سخنان گہربار حضرت رسول اکرم (ص)، ترجمہ ابراہیم احمدیان، قم، گلستان ادب، ۱۳۸۱.