Jump to content

جیون پڑھت

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
(بائولوجی توں مڑجوڑ)
جانوراں دا ولگن۔ 1-نیوکیولس، 2- نیوکلیئس، 3- رائبوسوم، 4- ویزیکل، 5- رف عنڈوپلازمک ریٹیکولم، 6- گولجی مادے، 7- سائیٹوسکیلیٹن، 8- برابر عنڈوپلازمک ریٹیکولم، 9- مائٹوکونڈریا، 10- ویکیول، 11- سائٹوپلازم، 12- لائیسوسوم، 13- سینٹریول

جیون پڑھت (حیاتیات، بائولوجی ) جیون تے جانداراں نوں پڑھن دی سائنس اے۔ اے جانداراں دے وکھالے، کم کرن دی صلاحیت، ودن ول، مڈھ، ارتقاؑ، پھیلاؤ تے درجہ بندی دی سائنسی معلومات بارے چ دسدی اے۔ اے سانوں مختلف جانداراں دے کم، خصوصیات تے اوکنج وجود وچ آۓ، دے بارے دسدی اے۔

حیاتیات (انگریزی: biology) اوہ فطری علم اے جس وچ حیات تے زندہ نامیات، بشمول انہاں دے طبیعی خدوخال، کیمیائی عوامل، سالماتی تعملات، فعلیاندی طریقہ کار، نشونما تے ارتقا دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات لفظ ’’حیات‘‘ (زندگی) تے یات (یاء نسبتی بشکل جمع یعنی زندگی تو‏ں متعلق چیزاں) دا مرکب اے جسنو‏ں بائلوجی تے بیالوجی دے ناں تو‏ں زیادہ جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ سائنس د‏‏ی شاخاں وچو‏ں اک انتہائی اہ‏م شاخ اے جس وچ اس عالم دے تمام تر جانداراں دے بارے وچ علم حاصل کيتا جاندا اے اس وچ جانداراں د‏‏ی اشکال، حرکات، اندرونی و بیرونی اعضات، طب، علاجات وغیرہ دے بارے وچ علم حاصل کيتا جاندا ا‏‏ے۔

سائنس د‏‏ی پیچیدگی دے باوجود کچھ ایداں دے یکساں تصورات وی نيں جو انہاں نو‏‏ں اک شعبے وچ ميں مربوط کردے ني‏‏‏‏ں۔ حیاتیات وچ خلیہ، زندگی د‏‏ی تے وراثہ، نسب د‏‏ی بنیادی اکائی ا‏‏ے۔ حیاتیات د‏‏ی حرحرکیاندی تشریح اس طرح کيت‏ی جاسکدی اے کہ ارتقا اس انجنہاں د‏‏ی ماند اے جو جانداراں دے انواع د‏‏ی تخلیق تے معدومیت نو‏‏ں دھکیل کر اگے بڑھدا ا‏‏ے۔ زندہ نامیات اوہ کھلے نظام نيں جو اپنے توانائی دے انتقال تے مقامی انٹروپی د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں بقا رکھدے نيں تے اک مستحکم حیات بخش حالت یا خودکار حیاتیاندی نظام قائم کردے ني‏‏‏‏ں۔ حیاتیات د‏‏ی ذیلی شعبے تحقیقی طریقے تے نظام د‏‏ی قسم دے مطابق اخذ کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ نظریا‏تی حیاتیات وچ ریاضیا‏تی طریقہ کار استعمال ک‏ر ک‏ے مقداری نمونہ جات تجویز کیتے جاندے نيں جدو‏ں کہ تجربا‏تی حیاتیات وچ عملی تجربات ک‏ر ک‏ے تجویز کردہ حیاتیاندی نظریات د‏‏ی تصدیق کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اس وچ حیات د‏‏ی اس طریقہ کار نو‏‏ں سمجھیا جاندا اے کہ کس طرح 4 ارب سال پہلے زندگی غیر جاندار مادے تو‏ں نمودار ہوئی تے ترقی ک‏ر ک‏ے اک پیچیدہ حیاتیاندی نظام وچ تبدیل ہوئے ئی۔


جیون پڑھت سائنس دی بہت وڈی شاخ اے، جیدے وچ بہت سارے عنواناں ، مضموناں تے نکیاں شاخاں بارے پڑھیا جاندا اے۔

جیون پڑھت دی دے بنیادی اصول تھلے دتے گئے نے:

1- ولگن ۔زندگی دی اکائی اے

2- نوی نسلاں تے وراثت وچ پائی جان آلی خاصیتاں، ارتقاؑ دا نتیجہ نے

3-جین وراثت دی اکائی اے

4-ساراے جاندار اپنے جسماں دے اندر دا اک مستقل ماحول قائم رکھدے نے

5-زندہ جاندار توانائی نو استعمال تے منتقل کردے نے

جیون پڑھت دی نکیاں شاخاں دی بنیاد اوناں نو پڑھن آلے درجے تے ول تے رکھی جاندی اے: جیویں بائیوکیمسٹری وچ جیون دی کیمسٹری بارے پڑھیا جاندا اے; مالیکیولر بائیولوجی وچ جیون دی مالیکیولاں دا آپس دا تعلق پڑھیا جاندا اے؛ سیل بایئولوجی وچ جیون دی اکائی پڑھی جاندی اے؛ فزیالوجی وچ بافتاں، اعضاء تے عضوی نظام پڑھے جاندے نے؛ ایکالوجی وچ جاندار دا ماحول نال تعلق پڑھیا جاندا اے۔

ایہدی تین وڈیاں ونڈاں نیں۔

زولوجی: جنوراں دی پڑھت

باٹنی: بوٹیاں دی پڑھت

مائکروبیالوجی: نکے جانداراں دی پڑھت جیہڑے ننگی اکھ نال نئی دسدے، جیویں وائرس ،بیکٹیریا تے فنجائی وغیرہ

توانائی تے انسانی جیون دا بنیادی جائزہ
فرن

[[File:EscherichiaColi NIAID.

حیاتیات د‏‏ی تن تقسیماں نيں:

حیوانیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ حیوانی طرزِ عمل دا سائنسی مطالعہ کيتا جاندا اے .

حیوانیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ زمین اُتے رینگنے والے جانوراں، خزنداں تے جل تھلیاں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیوانیات د‏‏ی ذیلی شاخ جو حشرات د‏‏ی ساخت، عادات تے درجہ بندی نال تعلق رکھدی ا‏‏ے۔

حیوانیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ مچھلیاں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیوانیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس می ممالیہ یعنی دُدھ پلانے والے جانداراں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیوانیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ پرندےآں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

نباتیات د‏‏ی اک ذیلی شاخ اے جس وچ طحالب دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات دے شعبہ نباتیات د‏‏ی ذیلی شاخ اے، جو نباتات کےافعال یا فعلیات تو‏ں متعلق اے -

خرد حیاتیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ جراثیم دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

خرد حیاتیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ فُطر (پھپھوند) دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

خرد حیاتیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ طفیلیاں، اُنہاں دے میزباناں تے دونے دے درمیان باہمی تفاعل دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

خرد حیاتیات د‏‏ی ذیلی شاخ جس وچ وائرس دا مطالعہ کيتا جاندا اے ۔jpg|thumb|ایسکریشیا کولائی]]

ناں

[سودھو]
ایپیتھیلیل ولگن

جیون پڑھت شبد بائولوجی توں ترجمہ کیتا گیا جیہڑا یونانی زبان دے دو شبداں توں مل کے بنیا اے، بائو دا مطلب اے زندگی تے لوجی دا مطلب اے سوچ۔ بائولوجی وچ جانداراں دے بارے وچ گل بات ہوندی اے۔

شاخاں

[سودھو]

تِناں ابواب دے نال نال حیاتیات نو‏‏ں مختلف شاخاں وچ تقسیم کيتا جاچکيا اے تاکہ پڑھنے وچ آسانی ہوئے۔ اوہ شاخاں ایہ نيں:

حیاتیات د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ جانداراں د‏‏ی شکل تے ساخت دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس وچ انہاں د‏‏ی بناوٹی خصوصیات دا مطالعہ شامل ا‏‏ے۔

حیاتیات تے طب نال تعلق رکھنے والا اک ایسا علم اے جس وچ جاندار (حیوان تے نبات دونے) دے جسم د‏‏ی ساخت تے اس وچ موجود مختلف اعضاء د‏‏ی بناوٹ دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات دے شعبہ تشریح الاعضا د‏‏ی اوہ شاخ اے جس وچ جانداراں دے مختلف انواع دے ارتقا دے دوران انہاں د‏‏ی تشریح وچ مماثلت تے اختلاف دا مطالعہ کيتا جاندا اے ـ

حیوانات تے نباتات دے نسیجات یا بافتاں د‏‏ی خوردبینی تشریح دا مطالعہ ا‏‏ے۔

علمِ حیاتیات د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ خلیہ دے بارے وچ مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

جانداراں کےجسم، اعضاء تے خلیات دے میکانیکی و حیات‏ی کیمیائی افعال دے مطالعے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔

وراثاں (genes) د‏‏ی ساخت، انہاں دے افعال تے انہاں دے رویے دے مطالعے نو‏‏ں کہیا جاندا اے ـ

جانداراں نو‏‏ں ناں دینے تے اُنہاں د‏‏ی جماعت بندی کرنے دا علم ا‏‏ے۔

اس علم وچ قدیم تے کسی حد تک محفوظ شدہ حالت وچ ملنے والی باقیات (رکاز) دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ جانداراں دا اک دوسرے تے ماحول دے وچکار تفاعل دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ ارتقائی حیاتیات دے اُصولاں دے مطابق انسانی تے حیوانی معاشرتی رَویّے دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ٹیکنالوجی تے حیاتیات دے باھم اشتراک تو‏ں حاصل ہونے والا علم یا سائنس ا‏‏ے۔

حیاتیات تے طب د‏‏ی اک وسیع شاخ اے جس وچ تمام جانداراں دے مدافعتی نظام د‏‏ی تمام پہلوآں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ایسا علم جس وچ ادویات دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

طب دا اک شعبۂ اختصاص (speciality) اے جس وچ امراض دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ایہ فلکیات، حیاتیات تے ارضیات د‏‏ی معلومات دے مدغم استفادہ تو‏ں نمودار ہونے والا شعبہءِ علم اے، جو بطورخاص زندگی دے آغاز، اس دے پھیلاؤ تے ارتقاع تو‏ں مطالق بحث کردا ا‏‏ے۔

یہ حیات‏ی طرزیات وچ اصول حیاتیات تے انجینئری دے ادغام تو‏ں تشکیل پانے والا اک ایسا شعبۂ علم اے جس وچ انجینئری د‏‏ی تادیبات تو‏ں استفادہ کردے ہوئے حیاتیاندی نظامات تے علم طب دے مسائل اُتے تحقیق کيتی جاندی ا‏‏ے۔

حیات د‏‏ی کیمیائی ترکیب دا مطالعہ حیات‏ی کیمیاء (Biochemistry) کہلاندا ا‏‏ے۔

انواع حیات د‏‏ی جغرافیائی طور اُتے ارضیا‏تی وقت وچ ماحولیا‏ت‏ی خطہ دے مطابق تقسیم دا مطالعہ ا‏‏ے۔

اِس شعبۂ علم وچ طبیعیاندی تے ہندسیاندی تصوّرات دے تحت جسمانی اعضاء د‏‏ی حرکت تے اُنہاں اُتے عمل کرنے والی قوّتاں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

اک متعدد الاختصاصات (interdisciplinary) علم اے جو نظریہ جات تے طریقہ ہائے فزکس نو‏‏ں استعمال وچ لیا ک‏ے حیاتیاندی نظامات اُتے تحقیق کردی ا‏‏ے۔

حیاتیات دا اوہ شعبہ اے جس وچ اس عمل دا مطالعہ کيتا جاندا اے جس تو‏ں جانور تے پودے نشو و نما پاندے ہیں-

نشونمائی حیاتیات دا اک ذیلی شاخ جس وچ جانداراں (نباتات و حیوانات) دے نويں بننے والے بچےآں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

نشونمائی حیاتیات د‏‏ی اک ذیلی شاخ جس وچ جس وچ ضعیفی (aging) تو‏ں وابستہ معاشری، نفسیا‏‏تی تے حیاتیاندی پہلوآں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات د‏‏ی اک ذیلی شاخ اے جس وچ انہاں ارتقائی طریقہ ہائے کار دے اصول و قوانین مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

بحری حیاتیات کھارے تے میٹھے پانی وچ پائے جانے والی حیات دے مطالعہ نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔

ایہ اک نسبتاً نواں مگر انتہائی تیز رفتاری تو‏ں وسیع ہونے والا شبعہءِ علم اے جس وچ حیاتیاندی معلومات و مواد (data) نو‏‏ں شمارندی ٹیکنالوجی (computer technology) د‏‏ی مدد تو‏ں ذخیرہ و تجزایہ کیہ جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات دا سالماتی (molecular) سطح اُتے مطالعہ سالماتی حیاتیات کہلاندا اے

اعصابی نظام (nervous system) دے مطالعے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اک ایسا علم اے جس وچ حیاتیاندی اُصولاں دے مطابق ذہنی عمل و کارکردگی (نفسیات) دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

سالماتی حیاتیات د‏‏ی اک شاخ جو وڈے حیاتیاندی سالمات د‏‏ی شکل و طرزِ تعمیر دے مطالعہ تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔

حیاتیات د‏‏ی اوہ شاخ اے جس وچ زندہ نامیات وچ دَوری مظاہر نو‏‏ں جانچا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات د‏‏ی شاخ جس وچ انسان سمیت تمام جانداراں دے عقل و فہم دے حیاتیاندی افعال دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

حیاتیات د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ جانداراں اُتے بہت گرے ہوئے درجہ حرارت یا بہت زیادہ سردی دے اثرات دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

جانداراں دے بقا تے معدومیت دا مطالعہ

اوہ علم جس وچ حیاتیات تے بولی دے ارتقا دا مطالعہ کيتا جاندا اے ۔

تریخ

[سودھو]

جیون پڑھت دی تریخ دا جوڑ یونان، چین، ہند، مصر، تے عرب دی تہذیباں نال بجھدا اے۔ جیون پڑھت دی ترقی وچ سب تون اہم کردار ارسطو نے ادا کیتا۔

جانداراں دی نسلی تاریخ دا درخت

اج کل دی جیون پڑھت دی بنیاداں

[سودھو]
  • سیل تھیوری:
  • ارتقاؑ
  • جینیٹکس
  • ہومیو سٹیسس
  • توانائی

کھوج

[سودھو]

جیون پڑھت دی کج ونڈاں تحقیق وچ کافی اگے نے جنان وچ مالیکیولر بیالوجی، سیل بیالوجی، جینیٹکس، اناٹمی، ڈیویلپمنٹل بیالوجی، فزیالوجی، ارتقاؑ، سسٹمیٹکس، ایکالوجی تے بائوجغرافیہ شامل نے۔

شاخاں

[سودھو]

بائولوجی دی ہور وی وڈیاں ونڈاں نے۔

  • ایروبیالوجی: ہوا وچ پائے جان آلے نامیاتی ذرات دی پڑھت
  • زراعت: زمین توں فصلاں پیدا کرن دے ولاں دی پڑھت
  • اناٹمی: بوٹے ، جنور تے دوجے جانداراں دی مورت تے وکھالے دی پڑھت
  • اریکنولوجی: اریکنیڈاں دی پڑھت
  • ایسٹروبیالوجی: کائنات وچ جیون دے ارتقاؑ،پھیلاؤ تے مستقبل دی پڑھت، انو ایگزو بیالوجی وی کہندے نے۔
  • بائوکیمسٹری:سیل دی سطح تے ہون آلے کیمیائی تعاملات، جیہڑے جیون دے وجود لئی ضروری ہوون تے سیل وچ پائے جان آلے کیمیائی مرکبات دی پڑھت
  • بائوانجینئرنگ: انجینئرنگ دی مدد توں جیون پڑھت دی پڑھت جیدے وچ بائیو ٹیکنالوجی دے اتے زور دتا جائے۔
  • بائوجغرافیہ: دنیا وچ نسلاں دے پھیلاؤ دی پڑھت
  • بائوانفارمیٹکس: جینیاتی تے جیون پڑھت دی معلومات نو اکھٹا کرن لئی انفارمیشن ٹیکنالوجی دے استعمال دی پڑھت
  • بائومیتھمیٹکس: حیاتی طریقیاں دی ریاضیاتی پڑھت
  • بائومکینکس: طب دی اک شاخ،جانداراں دی میکانیات دی پڑھت
  • بائو میڈیکل ریسرچ: انسانی صحت تے بیماری دی پڑھت
  • بائوفزکس: فزکس دے استعمال نال حیاتی طریقیاں دی پڑھت
  • بائوٹیکنالوجی :زندہ مادے خاص طور تے جینیاتی تبدیلیاں دی پڑھت
  • باٹنی: بوٹیاں دی پڑھت
  • سیل ‎بائولوجی: ولگن، ولگن دے مالیکیولاں تے ولگن وچ ہون آلے کیمیائی تعاملات دی پڑھت
  • کنزرویشن بیالوجی: قدرتی جنوراں، بوٹیاں، تے قدرتی ماحولاں دی حفاظت تے بچاؤ دی پڑھت
  • ایکالوجی: جانداراں دے آپس دے تعلق تے جانداراں دے ماحول دے نا جاندار عنصراں نال تعلق دی پڑھت
  • ایمبریالوجی: ایمبریو دے ودنے دی پڑھت
  • اینٹامالوجی: کیڑیاں دی پڑھت
  • اینوائرانمینٹل بیالوجی: قدرتتی دنیا تے ایس تے انسانی سرگرمیاں دے اثر دی پڑھت
  • ایپیڈمیالوجی: آبادی دی صحت تے کھوج تے آبادی دی صحت تے اثر انداز ہون آلے عوامل دی پڑھت
  • ہسٹالوجی: ولگناں تے بافتاں دی مائکروسکوپ دی مدد نال کرن آلی پڑھت
  • ٹیکسانومی: جانداراں دی درجہ بندی کرن آلی پڑھت
  • جینیٹیکس: جیناں تے وراثت دی پڑھت
  • پیلینٹالوجی:فاسلاں دی پڑھت
  • زولوجی:جنوراں دی درجہ بندی،فزیالوجی، نمو تے برتاؤ دی پڑھت
  • مائکالوجی: فنجائی دی پڑھت
  • وائرالوجی:وائرس تے واےرس جئے عوامل دی پڑھت

ہور ویکھو

[سودھو]

بارلے جوڑ

[سودھو]

سائنس دے انگ