Registr (lenghìstica)
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
An lenghìstica, un registr a resta un sot-ansema ëd na lenga ch'as deuvra për un but particolar ò ant ne chèich situassion sossial. Pr'esempi, an piemontèis un parlant a peul decide dë "parlé da bin" ant un chèich moment ò situassion, ën dasend-je "dlë sgnor" a la gent, e peui parlé an tut'àutra manera a ca soa, ën ghignand dij "parolon" e dle "moin-e". L'espression a l'é staita dovrà la prima vira dal lenghìsta Thomas Bertram Reid dël 1956, e peui a l'é rivà ant ël dovré general dj'agn 1960 për via ëd na partìa ëd lenghista ch'a l'avìo ël but dë fé na distinsion dle varietà ëd lenga conforma a l'utent (definì da dle variàbij coma soa proveniensa sossial, geogràfica, sò géner e età), e variassion conforme al dovré, "për dì che minca parlant a l'ha na soa gama ëd varietà possìbij, dont as në sërn un-a a sconda dël moment" (Halliday e àotri, 1964). La question a resta ansima a coma la lenga a ven-a dovrà a sconda dla situassion, com a-i riva col legalèis ò ël parlé dle mare, con la lenga dovrà ant un laborateuri d'arserca biològica, ant n'artìcol ëd neuve ò ant la stansia da let. Halliday (1964) a identìfica tre variàbij ch'a dan ël registr:
J'element ëd la lenga a peulo varié qualsëssìa daspërchiel ò tuti ansema, coma vocabolari, sintassi, fonologìa, morfologìa ò régola ëd pragmàtica. A peulo bogesse ëdcò vàire element paralenghìstich coma l'aotëssa ëd vos, ël volum e l'antonassion ant ël parlà, ò pura l'amzura e l'andi ëd produssion dij segn ant na lenga signà. Ij registr soèns a l'han ëdcò vàire prescrission nen lenghìstiche, coma na manera ëd vestisse giusta, na lenga dël còrp, e na distansa fìsica antra parlant giusta për cola sòrt ëd comunicassion. Donca as trata ëd na codìfica ëd comportament sossial. Coma con j'àotre sòrt ëd variassion dla lenga, ij registr a resto pitòst an continuità, che nen motobin dëstacà l'un da 'nt l'àotr; ël nùmer dij registr ch'as peulo identifichesse a l'é anfinì, e antra lor a-i é pa gnun confin s-ciapà. La categorisassion dël discors a l'é un problema motobin antortojà. Bele mach che ant la definission general ëd "registr" daita ambelessì dzora (variassion dla lenga indentificà dal contest pitòst che da la përson-a), a-i resto vàire cas andova a-i intro dj'àotre sòrt ëd variassion, coma cole geogràfiche, d'età ò ëd dialèt. Për via ëd sòn, i soma motobin lontan d'avej trovà un conces ëstàbil ansima a lòn ch'a veulo dì paròle coma "registr", "camp" ò "tenor"; aotor diferent soèns a dan dle definission ch'as van un-a contra a l'àotra. Dj'espression adissionaj coma diatipo, géner, sòrt ëd test, stil, acrolèt, mesolèt e basilèt a resto dovrà (antra j'àotri) për coaté ël midem soget ò dij soget ch'a-j ësmijo motobin a cost-sì. Cheidun a l'ha pì car dë strense ël domini dla definission ëd "registr" a na chèich sërnia ëd vocabolari (Wardhaugh, 1986) (ch'a resta lòn che un a dirìa për sòlit giargon), antramentr che dj'àotri a son d'autut contra a dovré sta paròla-sì. Sti andi diferent, con soe definission ëd lòn ch'a sia un "registr" ò con sò ansema ëd terminologìa e definission a dròco an dissiplin-e coma la sociolenghìstica, la stilistica, la pragmàtica ò la gramàtica fonsional sistémica. Registr coma scala dla formalitàUn-a dle situassion pì analisà a l'é cola andova ël dovré ëd na lenga a resta determinà da sò piassesse ant sna scala ëd formalità. Jë scritor, (dzortut ant ël mostré na lenga) a l'han soèns dovrà "registr" coma scursa për dij ëd në stil formal/nen-formal, contut che costa a la sia na definission ch'a l'é dapress a vnì veja. Ij lìber ëd test ëd lenghìstica al pòst ëd lòn a peulo dovré "tenor" (Halliday 1978), ma l'andi a va anvers a dovré pitòst "stil" — "i caraterisoma jë stij coma varietà ëd na lenga da la mira dla formalità" (Trudgill, 1992) — ant ël midem temp, "registr" a pija viaman l'andi a esse dovrà col sust ëd "lenga specialisà dovrà për na chèich atività particolar", coma ël giargon dj'académich. A-i é motobin pòch consens ansima a coma sia "giust" divide la scala dla formalità.
Arferiment
|
|||||||
