Tromsø
Tromsø | |
Herb | |
Mapa | |
Informacje | |
Państwo | Norwegia |
Region | Troms |
Powierzchnia | 2520,81 km² |
Wysokość | 20 m n.p.m. |
Ludność | 78 000 |
Kod pocztowy | 9006 – 9019 |
Strona internetowa |
Tromsø (saami: Romsa, kven i fiński: Tromssa) to około 80-tysięczne miasto położone w najbardziej na północ wysuniętej części Norwegii. Leży prawie 350 km na północ od koła podbiegunowego i jest jednym z najlepszych miejsc do oglądania spektakularnej zorzy polarnej zimą.
Charakterystyka
Tromsø jest zaskoczeniem dla większości odwiedzających: znajdziesz tu sztukę, historię, wyrafinowanie, dobre jedzenie i niesławne życie nocne w tętniącym życiem, małym mieście. Wszystko to jednak otoczone jest spektakularnym krajobrazem, który jest widoczny z każdego miejsca w mieście. W mieście znajduje się najbardziej wysunięty na północ uniwersytet na świecie, a także instytuty badawcze i przemysł oparty na satelitach. Populacja jest zatem wysoko wykwalifikowana, ale zachowuje prostotę i poczucie humoru, z których słynie Północ.
Historia
Ludzie dotarli w rejon Tromsø 11 000 lat temu. O Tromsø po raz pierwszy słyszymy w 1252 roku, kiedy zbudowano tu pierwszy kościół. Przez następne 550 lat Tromsø było mniejszym ośrodkiem religijnym, ponieważ ludzie z rozległego obszaru regularnie gromadzili się w Tromsø, aby udać się do jedynego kościoła w okolicy. Handel i przemysł jednak ucierpiały pod dominacją Bergen i Trondheim na południu.
Aby promować handel w północnej Norwegii, w 1794 80-osobowej osadzie nadano prawa miejskie. Początkowo utrudniane przez wojny napoleońskie, miasto szybko przekształciło się w mały ośrodek handlowy z połączeniami od Archangielska do Europy Środkowej, a od 1820 głównym przemysłem było łapanie lisów polarnych. Pierwsi goście, którzy prawdopodobnie nie spodziewali się, że Tromsø będzie jeść nożem i widelcem, nazwali miasto „Paryżem Północy”, całkowicie zaskoczeni, że mówi się po francusku, moda jest mniej więcej aktualna i ludzie wiedzą, co działo się poniżej koła podbiegunowego.
Wyprawy
Liczne wyprawy uczyniły z Tromsø punkt wyjścia w pierwszych dekadach XX wieku. Odkrywcy tacy jak Roald Amundsen i Fridtjof Nansen często rekrutowali marynarzy w Tromsø. Największy dramat miał jednak miejsce w 1928 roku, kiedy sterowiec Italia rozbił się w lodzie w pobliżu Bieguna Północnego, a z Tromsø wysłano ekspedycje ratunkowe.
II wojna światowa i rozwój
Przez kilka tygodni kampanii 1940 Tromsø było stolicą Wolnej Norwegii. Miasto jednak całkowicie uniknęło zniszczeń wojennych, choć niemiecki pancernik „Tirpitz” został zatopiony w pobliżu Tromsø w listopadzie 1944 roku. Od lat 60. XX wieku liczba mieszkańców miasta podwoiła się, a uniwersytet otwarto w 1972 roku.
Orientacja
Tromsø leży około 2200 km na południe od bieguna północnego, na dalekiej północy Norwegii. Odległość na południe od koła podbiegunowego wynosi około 350 km.
Większość Tromsø położona jest na małej wyspie Tromsøya, w języku angielskim często dostosowywanej do określenia „wyspa Tromsø”. Ta niska wyspa ma długość 10 km i obejmuje zarówno tereny zabudowane, jak i lasy brzozowe, a także lotnisko. Centrum miasta położone jest w południowo-wschodniej części wyspy. To tutaj znajdziesz najwięcej atrakcji, sklepów, dobrego jedzenia i życia nocnego. Główną arterią miasta jest długa na 1 km Storgata, gdzie odbywa się większość obserwacji ludzi (aktywność, w której turyści odgrywają jedynie skromną rolę).
W innych miejscach wyspy znajduje się Muzeum Tromsø na południowym krańcu oraz Ogród Botaniczny w pobliżu Uniwersytetu, po północno-wschodniej stronie.
Na kontynencie, na wschód od wyspy Tromsø, znajduje się Katedra Arktyczna, Kolejka Linowa, Muzeum Wojskowe i rozległe obszary mieszkalne. Wyspa jest połączona z lądem tunelem pod cieśniną Tromsø o długości 3 km i mostem Tromsø o długości 1016 m.
Pogoda
Zima w Tromsø nie jest tak sroga jak w innych miastach na tej samej szerokości geograficznej ze względu na Prąd Zatokowy. Średnie temperatury w styczniu oscylują wokół -4 ° C (25 ° F). Najniższy rekord temperatury w Tromsø wynosi -18 ° C (0 ° F). Deszcze i temperatury do 6 ° C (43 ° F) nie są niczym niezwykłym, nawet w środku zimy. Zwykle od grudnia do maja występują duże ilości śniegu, a w kwietniu 1997 grubość śniegu w mieście wynosiła 2,4 m (7,9 stopy).
Temperatury latem są bardzo zmienne. Pochmurne, chłodne i deszczowe dni przeplatają się z pięknymi, ciepłymi i słonecznymi dniami. Średnia w lipcu wynosi +11 ° C (52 ° F), a rekord ciepła wynosi +30 ° C (86 ° F).
Światło i mrok
Miasto cieszy się słońcem o północy od 18 maja do 26 lipca. W tym okresie słońce jest zawsze nad horyzontem. Do popularnych punktów widokowych zalicza się most Tromsø, przód Katedry Arktycznej i przede wszystkim górna stacja kolejki linowej, ale można go zobaczyć w większości punktów w obszarze miasta. Ze względu na topografię nie widać Słońca Północy w dużej części wschodniej części wyspy Tromsø, w tym w górnej części centrum miasta. Nowoczesna konstrukcja zablokowała również północne słońce z większości głównej ulicy.
Zimą słońce chowa się za horyzontem od 26 listopada do 15 stycznia. Ponieważ miasto jest otoczone górami, okres ten wydłuża się o kilka dni. W centrum miasta słońce nie jest widoczne między 21 listopada a 21 stycznia. Jednak przez kilka godzin jest trochę światła dziennego, a często w południe są piękne kolory.
Dojazd
Pomimo lokalizacji do Tromsø można dość łatwo dotrzeć. Większość ludzi dociera do Tromsø samolotem, ale można też dojechać autobusem lub statkiem.
Można też dojechać pod górę, ale należy wziąć pod uwagę odległość od Oslo wynoszącą 1700 km. Biorąc pod uwagę niskie ograniczenia prędkości na krętych norweskich drogach wzdłuż fiordów, należy zarezerwować kilka dni (tydzień to nie za dużo) na podróż. Jest też jedna przeprawa promowa, Skarberget-Bognes, chyba że jedziesz przez Szwecję. Po drodze nie ma żadnych szczególnych niebezpieczeństw, a odległości pomiędzy stacjami benzynowymi, miejscami noclegowymi i sklepami nie są przerażające. Sceneria jest niezapomniana.
Samolotem
1 Port lotniczy Tromsø, Langnes (IATA: TOS). Wszystkie loty międzynarodowe i krajowe lądują na małym, nowoczesnym lotnisku Langnes. Z Oslo jest około 10 odlotów dziennie, obsługiwanych przez SAS i taniego przewoźnika Norwegian. Są loty ze Svalbardu (Spitsbergen). Miasto posiada także połączenia z Frankfurtu (Lufthansa), Gdańska (WizzAir), Helsinek (Finnair) oraz Sztokholmu i Kopenhagi liniami SAS. Zimą dostępne są dodatkowe loty z Londynu Gatwick (Norwegian), Londynu Luton (WizzAir), Monachium (Lufthansa), Zurychu (Swiss air), Brukseli (SAS) i Gran Canarii (Norwegian). Latem odbywają się cotygodniowe loty z Alicante (Norwegian) i nieregularne loty z innych miejsc w Europie. Podmiejskie linie lotnicze Widerøe obsługują trasy z kilku innych lotnisk w północnej Norwegii, głównie ze STOLports. Widerøe i SAS oferują bezpośrednie połączenie do Tromsø z Bergen, a Widerøe oferuje letnie połączenie do Sandefjord. SAS i Norwegian mają trasę do Trondheim. Aktualne informacje na temat rozkładów jazdy do/z Tromsø można znaleźć na stronach internetowych Avinor. Podróżujący dbający o budżet powinni mieć na uwadze niższe ceny biletów letnich, dostępnych zwykle w lipcu/sierpniu. Ponadto dostępnych jest wiele tanich biletów na zorzę polarną w miesiącach styczeń/luty. Festiwale jednak szybko zapełniają samoloty. W piątek i niedzielę samoloty są pełne przez cały rok. Niektóre tanie linie lotnicze promują dość odległe lotnisko TRF, Torp w Sandefjord, jako „lotnisko w Oslo”. Jednak prawie wszystkie loty do Tromsø odlatują z OSL, Oslo Airport Gardermoen. Tylko Widerøe ma bezpośrednią trasę z TRF (lato). Połączenia pomiędzy Torp i Gardermoen są czasochłonne. Podróżujący dbający o budżet mogą, jeśli będą mieli szczęście, znaleźć bilety czarterowe w ostatniej chwili do i z Turcji, Hiszpanii, Grecji i różnych innych miejsc czarterowych.
Z lotniska do miasta
Odległość do miasta jest bardzo krótka.
- Po wyjściu z lotniska skręć w lewo na autobus. Specjalny autobus Airport Express znajduje się tuż za drzwiami i (Flybussen) zabierze Cię prosto do centrum miasta, zatrzymując się tylko w kilku hotelach po drodze (110 kr w jedną stronę / 180 kr w obie strony od stycznia 2022).
- Jeśli szukasz tańszej opcji transportu publicznego do centrum miasta, wsiądź do autobusu publicznego nr 24, 40 i 42. Gdy zobaczysz przystanek autobusowy Airport Express, przejdź przez ulicę. Obejdź parking i ponownie przejdź przez ulicę. (Chcesz, aby przystanek autobusowy był jak najdalej od lotniska). Podróż autobusem trwa około 15 minut i kosztuje 36 kr w jedną stronę, jeśli kupisz bilet w sklepie „Point” w terminalu przylotów na lotnisku lub w aplikacji Troms Mobillett. Rozsądnie byłoby kupić bilet powrotny w tym samym czasie, ponieważ bilety są ważne przez 2 lata, a bilet w autobusie kosztuje 50 kr. Jeśli wybierasz się w dłuższą podróż, bilet 24-godzinny kosztuje tylko 100 kr.
- Dostępne są również taksówki za około 120 kr, w niedziele około 260 kr.
Koleją
Do Tromsø nie można dojechać pociągiem. Wsiądź do autobusu z główek szyn w Fauske, Narwiku i Rovaniemi. Sprawdź rozkład jazdy.
- Szwedzka sieć kolejowa ma odgałęzienie do Narwiku, 4 godziny jazdy autobusem na południe od Tromsø. Do Narwiku kursują 2–3 autobusy dziennie, w zależności od dnia tygodnia. Od 2017 roku autobus z Narwiku do Tromsø kosztuje 375 kr dla dorosłych i 188 kr dla dzieci, bilety sprzedaje kierowca, można zapłacić kartą kredytową. Od 2018 roku pociągi przyjeżdżają o 12:58 i 17:37, ale ostatni autobus odjeżdża o 15:23, dlatego warto wsiąść wcześniej do pociągu, z wyjątkiem niedziel, kiedy ostatni autobus odjeżdża o 18:43. Najbliższy przystanek autobusowy znajduje się na Korensgate, naprzeciwko Storsenter, 5 minut spacerem od dworca kolejowego. Czasami pociąg jest bardzo spóźniony, więc potrzebny byłby nieplanowany nocleg w Narwiku.
- Z Helsinek do Rovaniemi kursują pociągi (miejsce sypialne dla dwóch osób kosztuje około 200 euro). Stamtąd kursują autobusy do Tromsø latem (czerwiec–15 września) linią Eskelisen Lapin Linjat, a zimą (grudzień–marzec) trasą The Arctic Route. Na granicy istnieją połączenia do Kilpisjärvi przez cały rok; stamtąd możesz dojechać taksówką lub autostopem do E6. Samochód można także przewieźć pociągiem, patrz poniżej.
- Aby dotrzeć do sieci norweskiej, należy udać się autobusem do Fauske z Narwiku. Jeśli przyjedziesz do Fauske nocnym pociągiem z Trondheim, dotarcie do Tromsø zajmie większą część dnia.
Samochodem
Drogi prowadzące do Tromsø są w dobrym stanie, ale z południowej Skandynawii jest to długa droga. Będąc w Tromsø, wypożyczenie samochodu jest jedną z opcji. W czerwcu, lipcu i sierpniu ceny są wysokie i konieczna jest rezerwacja. Przez resztę roku jest stosunkowo tanio (około 1000 kr) za mały samochód na cały weekend. Rezerwacji dokonaj w godzinach pracy biura do godziny 16:00 w piątek. Aplikacja Qpark jest używana jako cyfrowy substytut (czterocyfrowe kody na latarniach dla określonych ulic), gdy trzeba jechać w obrębie Tromsø i płacić za parkowanie.
Jazda zimą zwykle nie sprawia żadnego problemu – bardziej niż gdziekolwiek indziej. Jednak okazjonalne burze śnieżne zamykają drogi na krótsze okresy. Transmisję tę transmituje radio, ale jeśli nie mówisz po norwesku, stacje benzynowe na trasie są dobrze wyposażone.
Z Oslo
Droga E6 prowadzi z Trelleborga w południowej Szwecji, przez Oslo, Trondheim i Narwik do Nordkjosbotn, skąd można zjechać drogą E8 do Tromsø. Odległość do Oslo wynosi około 1700 km.
Warunki drogowe są dobre, szczególnie w porównaniu z natężeniem ruchu. Pomimo dużych odległości, po drodze nie brakuje miejsc noclegowych, stacji benzynowych i nie ma tu żadnych szczególnych niebezpieczeństw. Przez Szwecję można także przejechać drogą śródlądową, jest ona dłuższa, ale może być szybsza.
Ze Szwecji i Finlandii
Ze Sztokholmu i Luleå w Szwecji zalecaną trasą będzie E10 do Överkalix, droga 392 do Pajala, przejście graniczne z Finlandią w Kolari, skąd E8 prowadzi do Tromsø. Luleå – Tromsø to 700 km, 9 godzin. Alternatywne dłuższe trasy to E10 – E45 – E8 przez Gällivare – Karesuando lub E10 – E6 – E8 przez Kirunę.
Z Helsinek jedź E75 do Tornio i jedź dalej E8 przez Karesuvanto. E8 przecina granicę norweską w Kilpisjärvi, 160 km (3 godziny) jazdy od Tromsø. Z Turku możesz przez cały czas korzystać z E8.
Jadąc z południowej Finlandii, warto rozważyć także opcję pociągu samochodowego: nocne pociągi z Turku i Helsinek kursują samochodami do Oulu, Kolari czy Rovaniemi; dojazd z Helsinek zajmuje około 16 godzin, nie licząc przerw i snu, zwykle 2–3 dni.
Z krajów bałtyckich
To tylko około sześciu godzin jazdy z Tallinna do Tromsø. Po pierwsze, z Tallinna do Helsinek kursuje mnóstwo promów – najwolniejsze promy są często najładniejsze i najtańsze. Następnym krokiem jest przejazd pociągiem samochodowym z Helsinek do Oulu, Kolari lub Rovaniemi, jak opisano powyżej – lub samodzielny dojazd, jeśli po drodze chcesz coś zwiedzić.
Z Finnmarku i Rosji
Jazda na południe z regionu ][Nordkapp]] drogą E6 jest łatwa i prosta. Droga krajowa 91, z promem z Olderdalen do Lyngseidet i ponownie ze Svensby do Breivikeidet, nie oszczędza czasu, ale zapewnia o wiele większy relaks. Jadąc z Kautokeino, Karasjok i części wschodniego Finnmarku, najszybsza trasa prowadzi przez Finlandię: jedź drogą krajową 93 na południe z Kautokeino do Hetta w Finlandii, po wjechaniu na E8 ponownie skręć na północ i wjedź ponownie do Norwegii w Kilpisjärvi. Z granicy norwesko-rosyjskiej i okolic Kirkenes w Finnmark najszybsza trasa prowadzi drogą E6 do Neiden, jedź drogą 92, aż dotrzesz do Finlandii. W Finlandii droga zachowuje swój numer, jedź nią przez Sevettijärvi, Kaamanen drogą E75 i Karigasniemi do Karasjok, a następnie podążaj trasą opisaną powyżej. Z Kaamanen jest krótsza, ale bardziej odizolowana trasa: jedź drogą E75 do Inari, następnie jedź drogą 955 do Köngäs (ostatnie 50 km tej drogi od 2009 nie ma asfaltu). Z Köngäs jedź drogą 956 do Sirkka i Levi, następnie drogą 79 aż dojdziesz do E8 w Muonio. Z Muonio jedź dalej na północ drogą E8, aż dotrzesz do granicy w Kilpisjärvi i wreszcie do Tromsø.
Autobusem
Z Alty kursuje jeden autobus dziennie. Z Narwiku kursują trzy autobusy dziennie. Można je połączyć z pociągiem ze Szwecji i autobusami z Fauske (Bodø, z pociągiem z Trondheim).
Latem (czerwiec – 15 września) codziennie kursuje autobus Eskelisen Lapinlinjat z Rovaniemi w Finlandii. Zimą (grudzień–marzec) trasę obsługuje The Arctic Route. Wiosną i jesienią koniecznie trzeba przejechać przez Tanę i Altę, tę pierwszą z połączeniami z Finlandii przez cały rok.
Statkiem
Legendarne statki Hurtigruten zatrzymują się w Tromsø. Statki kursujące na północ przypływają codziennie o 14:30 i kursują dalej o 18:30 do Skjervøy, Hammerfest, Przylądka Północnego i Kirkenes. Statki w kierunku południowym przypływają o 23:45 i wypływają o 01:30 w nocy do Finnsnes, Lofotów, Trondheim i Bergen przez cały rok.
Statki te odpływają z 2 terminalu Prostneset (brama Samuela Arnesensa 4-5), niecałe 290 m (310 jardów) od kościoła.
Rzadko zdarza się, że niektóre rejsy są odwoływane zimą, gdy trudna pogoda uniemożliwia wypłynięcie jakiejkolwiek łodzi lub statku. W przeciwnym razie usługa jest punktualna. W przypadku ekspresu przybrzeżnego kursującego na południe nie ma przechowalni bagażu, ale Rica Ishavshotel umożliwia przechowanie bagażu osobom niebędącym gośćmi. Godziny odjazdów można sprawdzić w informacji turystycznej lub na stronie internetowej Hurtigrute.
Ze względu na projekt budowlany w Prostneset (w pobliżu Kirkeparken) ta strefa wsiadania zostanie zmodyfikowana do końca 2018 roku.
W Tromsø często cumują także statki wycieczkowe ze wszystkich części Europy i Ameryki Północnej.
Informacje na temat usług Hurtigbåter można znaleźć poniżej: Komunikacja – promem
Komunikacja
Ogólnie rzecz biorąc, większość atrakcji w kompaktowym centrum Tromsø znajduje się w odległości spaceru. Istnieje jednak również dobra sieć autobusów. Latem można wypożyczyć rowery, a zimą narty biegowe, co pozwala na poruszanie się po zabudowanych obszarach Tromsø.
Autobusem
Autobusów jest mnóstwo, są bardzo niezawodne i zazwyczaj kursują do północy; niektóre linie kursują także przez całą dobę w przypadku przejazdów do/z lotniska oraz w weekendy. Zakup biletu 90-minutowego kosztuje 39 kr w przypadku zakupu w jednej z wymienionych tutaj lokalizacji lub za pośrednictwem aplikacji na smartfony Troms Mobillett. Wybierz płatność kartą kredytową zamiast konta z przedpłatą, w przeciwnym razie będziesz musiał zapłacić 200 kr z góry. W autobusie można również zapłacić 60 kr w jedną stronę, ale akceptowana jest tylko gotówka. Jeżeli planujesz często korzystać z autobusu, dobrym pomysłem będzie zakup biletu 24-godzinnego za 110 kr lub biletu 7-dniowego za 270 kr. Bilet jednorazowy płatny z góry 25 kr (poza szczytem: Pn.–Pt. 09:00–14:00 i 17:00–01:00).
Wiele tras ma centrum miasta w środku trasy, dlatego ważne jest, aby złapać trasę we właściwym kierunku. Jeśli jest napisane „via sentrum”, mogło już tam być i odjeżdża z centrum, np. 42 (Stakkevollan) jedzie do dzielnicy mieszkalnej na wyspie Tromsø, 42 (Storelv) jedzie do Kvaløya. Przejazd ze Storelvy do Stakkevollan zajmuje 45 minut.
Z centrum miasta:
- Autobusy 28 (Solligården), 26, 20 (Kroken) i 24 (Kroken) kursują przy ulicy Sjøgata/Havnegata, tuż pod Torget (rynkiem głównym). Każdy z nich jest dobry dla Katedry Arktycznej (Ishavskatedralen).
- Do Kolejki Linowej spod Pizzerii Peppe's koło Torget (Rynek Główny) dojeżdża autobus nr 26. Poproś o „Fjellheisbillett” (bilet na kolejkę linową). Obejmuje to bilet autobusowy w obie strony i przejazd kolejką linową i jest tańszy niż kupowanie każdego biletu osobno.
- Autobus 37 jedzie do Muzeum w Tromsø. Wyjeżdża z Fredrik Langes Gate, tuż poniżej outletu Åhléns.
- Autobus 20 (Stakkevollan) i 21 (UiT/UNN) jedzie na Uniwersytet. Aby dotrzeć do Ogrodu Botanicznego, jedź autobusem 20/21 do (Bankrupt) Planetarium, idź ładną ścieżką dla pieszych, ciesz się ogrodem i wsiądź do autobusu nr 20 lub 42 (Storelv) z powrotem do miasta.
- Autobus nr 34 z południowego krańca Sjøgata (naprzeciwko Dolly Dimple's), tuż przy Informacji Turystycznej, skąd można wybrać się na wycieczkę po wyspie. Prowadzi przez południowy kraniec do centrum handlowego Jekta, skąd odjeżdża wiele autobusów z powrotem do miasta: 24 (Kroken sør) i 26 (Kroken) z dość długimi objazdami przez kilka dzielnic mieszkalnych (26 przejeżdża także przez klasztor karmelitów ), 28 (Solligården) i 40 (Sentrum) jadą nieco bardziej bezpośrednią trasą, natomiast 42 (Stakkevollan) prowadzą do Polaria, a następnie tunelem do centrum (z dwoma rondami w środku). Mnóstwo scenerii i pejzażu miejskiego za 34 kr.
- Autobus 20 (Stakkevollan) z Fredrik Langes gate lub 42 (Stakkevollan) ze Sjøgata do Stakkevollan Skole, idź pod górę przy zbiornikach wodnych i obserwuj zorzę polarną na północy (mniejsze zanieczyszczenie światłem niż gdzie indziej na wyspie).
- Autobus 20 (Kroken) lub 24 (Kroken) z Havnegata do centrum alpejskiego Tromsø
Taksówką
W całym mieście jest mnóstwo taksówek, jednak prawdopodobnie będziesz musiał poczekać w kolejce, jeśli planujesz wrócić taksówką do domu po długiej nocy. Dotyczy to zwłaszcza środ, piątków i sobót, ponieważ w te dni panuje szczególnie duży ruch.
Przez resztę czasu jest mnóstwo taksówek. Zadzwoń pod numer 77 60 30 00. Jednak taniej jest po prostu udać się na postój taksówek i odebrać. Taksówki są mierzone i całkowicie bezpieczne.
Pociągiem
Nie ma pociągu, chociaż znajduje się pub Jernbanen (dworzec kolejowy), 3,48 m n.p.m. Projekt zaplanowany w 1872 roku nigdy nie powstał.
Promem
- Hurtigbåtene (promy ekspresowe) to szybkie katamarany, bardzo przydatne dla osób mieszkających tutaj lub odwiedzających okolicę: kursują po drogach wodnych na północ i południe od Tromsø. Istnieją cztery połączenia dziennie z Tromsø do Harstad przez Finnsnes, Brøstadbotn i Engenes (dwa połączenia tylko w soboty i niedziele). Katamaran do Lysnes odpływa dwa razy dziennie (raz w niedzielę), wykonując pętlę między półwyspami na południe od Tromsø, z zawinięciami do Vikran, Lysnes i Tennskjær, i z powrotem: rejs widokowy. Pojedyncze połączenie codzienne łączy Skjervøy z Tromsø raz dziennie przez Finnkroken, Vannvåg, Nord-Lenangen, Arnøyhamn, Nikkeby i Vorterøya (dwa rejsy ze Skjervøy do Tromsø we wtorki i czwartki). Trasa różni się w zależności od dnia. Łodzie są obsługiwane przez Torghatten Nord. Hurtigbåter odpływa z molo naprzeciwko Kaigata, przy terminalu Hurtigruten
- Fergene (promy) kursują cztery do sześciu razy dziennie z Bellvika (zwanego także Belvik, na północno-wschodnim półwyspie Kvaløya), 25 minut jazdy na północny zachód od Tromsø, do Vengsøya (70 mieszkańców według ostatniego spisu ludności), Musvær ( maleńka wyspa, na której mieszka tylko 2 mieszkańców), Laukvika (Hersøya), Risøya i Mjølvika (Sandøya). Nie spodziewaj się żadnej obsługi na pokładzie, a „tylko” cudowną przejażdżkę pomiędzy wyspami i okazjonalną możliwość zakupu kawy. Promy obsługiwane są przez Torghatten Nord.
Uwaga: Jeżeli powyższe miejsca nie są same w sobie wyspami (øy w norweskim bokmål i nynorsk, liczba pojedyncza w formie nieokreślonej, suolu w północnym Lapońskim), nazwę ich wyspy podaje się w nawiasach. Nazwy mogą różnić się od podanych w rozkładach jazdy, m.in. Bellvika jest również pisane (i wymawiane) jako Belvik, Risøya może być Risøy itp. Zależy to od użycia (lub nie) przedimka określonego -a w wielu przypadkach oraz od faktu, że różne dialekty współistnieją wraz z lapońskim język.
Aby zapoznać się z usługami Hurtigruten, patrz powyżej: Dojazd – Statkiem
Warto zobaczyć
Do najczęściej odwiedzanych atrakcji Tromsø należą Polaria, Katedra Arktyczna, Kolejka Linowa, Muzeum Tromsø, Muzeum Polarne i Ogród Botaniczny.
Zorza polarna
Zorza polarna to naturalne zjawisko świetlne na nocnym niebie.
Tromsø jest bardzo dogodnie położone do oglądania zorzy polarnej, ale nie zawsze można zobaczyć zorzę polarną.
- Zorza jest widoczna głównie między 18:00 a 00:00, czasami między 16:00 a 02:00.
- Musi być ciemno, żeby to zobaczyć. Od końca września do końca marca po godzinie 18:00 jest ciemno i masz maksymalne szanse na zobaczenie świateł.
- Chmury przesłaniają widok zorzy polarnej. Październik i listopad to wilgotne jesienne miesiące, w których często nie widać świateł. Od grudnia pogoda jest bardziej sucha. Marzec jest najbardziej suchym miesiącem w tym sześciomiesięcznym okresie dobrych szans.
- Wniosek: najlepszy czas to grudzień do połowy/końca marca. Wybierz grudzień/styczeń, aby cieszyć się klimatycznymi wizytami w ciemności, lub luty/marzec, aby cieszyć się ekscytującymi zajęciami na świeżym powietrzu. Osobom uprawiającym sport i aktywnym na świeżym powietrzu zaleca się przyjazd w marcu, ponieważ ten miesiąc daje możliwość uprawiania sportów na świeżym powietrzu przy dużej ilości słońca i dobrej pogodzie, a także obserwowania zorzy polarnej po zmroku. Ferie śródsemestralne w lutym w wielu krajach Europy to także dobry czas na przyjazd.
Kościoły
Mieszkańcy Tromsø to w przeważającej mierze luteranie, a jednocześnie w przeważającej mierze świeccy. Obecne są także małe społeczności innych wyznań, liczące około 400 katolików i prawdopodobnie podobna liczba muzułmanów. Ważne są również różne nieluterańskie kościoły protestanckie i luterańscy dysydenci.
- 1 Katedra Arktyczna, Hans Nilsens vei 41, ☎ +47 47-68-06-68. Najczęściej fotografowany budynek w mieście. Ta imponująca budowla z 1965 roku zawiera jeden z największych witraży w Europie Północnej i cieszy się fantastyczną lokalizacją na kontynencie, naprzeciwko centrum miasta.
Inne kościoły w mieście warte uwagi to:
- 2 Katedra Luterańska, Storgata 25, ☎ +47 77-66-25-80. Najbardziej na północ wysunięta katedra protestancka na świecie, zbudowana w 1861 roku. Z 800 miejscami siedzącymi jest jednym z głównych drewnianych kościołów w Norwegii.
- 3 Katedra Najświętszej Marii Panny, Storgata 94, ☎ +47 77-68-59-05. Ten niewielki kościół jest siedzibą najbardziej na północ wysuniętego biskupa katolickiego na świecie i również pochodzi z 1861 roku.
- 4 Kościół Elverhøy, Barduvegen 20, ☎ +47 77-66-25-90. Jest to najstarszy kościół w mieście, pochodzący z 1803 roku. Został zbudowany w centrum miasta, ale został przeniesiony do dzielnicy mieszkalnej na szczycie wyspy.
- 5 Klasztor Karmelitek, Holtveien 38, ☎ +47 77-69-10-80. Najbardziej na północ wysunięty klasztor karmelitów na świecie. Siostry nagrały kilka płyt CD, a każda msza w ich kaplicy to muzyczne przeżycie.
Czasami na terenie Kirkens Bymisjon na placu Jaklins odprawiane są msze prawosławne. Najbardziej gościnnym z dwóch meczetów w Tromsø jest Alnor Senter z salami modlitewnymi zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet.
Muzea i galerie
- 6 Muzeum Tromsø, Lars Thørings veg 10 (Wsiądź do autobusu 37 spod bramy Fredrik Langes), ☎ +47 77-64-50-00. Dość duże muzeum z wieloma różnymi eksponatami na północy. Zwróć uwagę na wystawy Lapończyków, wystawę archeologiczną, sztukę religijną i maszynę do zorzy polarnej. Unikaj niedziel, ponieważ weekendowi tatusiowie pozwalają swoim małym potworom biegać z wrzaskiem po wystawach.
- 7 Muzeum Polarne, Søndre Tollbodgaten 11, ☎ +47 77 60 66 30. Pokazuje polowania w Arktyce, które odbyły się w Tromsø, a także wyprawy do Arktyki. Muzeum mieści się w starym magazynie z 1830 roku.
- 8 Polstjerna, Hjalmar Johansens gate 10, ☎ +47 77-62-33-60. 11:00-17:00 15 czerwca-15 sierpnia (tylko latem). Zachowany statek do polowań na foki, tuż obok Polaria. Dostępne łączone wejście z Polarmuuseet, Muzeum Uniwersyteckim w Tromsø lub Polarią. 40 kr.
- 9 Muzeum Perspektivet, Storgata 95, ☎ +47 77-60-19-10. Ma wystawy tymczasowe na północy. Ich lokalizacja w budynku z 1838 roku przy głównej ulicy jest znakomita, a wstęp jest bezpłatny.
- 10 Muzeum Sztuki Północno-Norweskiej, Sjøgata 1 (Żółty budynek znajduje się w odległości krótkiego spaceru od kościoła, w stronę wody), ☎ +47 77-64-70-20. Zawiera sztukę z północnej Norwegii od 1800 roku i ogólnie sztukę norweską. Zwróć uwagę na ich wystawy tymczasowe.
- 11 Galeria Sztuki Współczesnej w Tromsø, Muségata 2, ☎ +47 77-65-58-27. Zawiera tymczasowe wystawy sztuki współczesnej.
- 12 Muzeum Wojny w Tromsø, Solstrandveien (Autobus 28 z Rynku Głównego), ☎ +47 77-65-54-40. Znajduje się w niemieckim bunkrze z czasów wojny i skupia się na zatopieniu „Tirpitza” w 1944 roku. Jest otwarty tylko latem ze względu na temperaturę.
- 13 Muzeum Trolli, Kaigata 3 (wejście od strony portu, od strony bramy Samuela Arnesensa). Codziennie 10:00–18:00. Muzeum otwarte w 2021 roku przedstawia norweskie tradycje folklorystyczne. Wycieczka do muzeum trolli, które uważa się za jedyne w swoim rodzaju w Norwegii, umożliwia widzom obejrzenie norweskiego folkloru za pomocą tabletów z rozszerzoną rzeczywistością. Osoba dorosła 180 kr, wstęp bezpłatny dla dzieci do lat 5; bilet rodzinny 2 osoby dorosłe + 2 dzieci kosztuje 450 kr.
Inne
- 14 Browar Mack, Storgata 5 (tuż przed nabrzeżem Hurtigbåter). Oferuje zwiedzanie browaru z przewodnikiem. Twierdzi, że jest to najbardziej wysunięty na północ browar na świecie, ale Svalbard Bryggeri w Longyearbyen znajduje się dalej na północ. Założony w centrum miasta w 1877 roku browar do dziś jest własnością tej samej rodziny. Od poniedziałku do czwartku oferują wycieczki z przewodnikiem o godzinie 13:00, jeśli jest co najmniej czterech odwiedzających. Ryzykujesz więc przyjazdem na wycieczkę i jej nie dostaniesz. Browar ten szuka alternatywnego miejsca na założenie nowej fabryki, najprawdopodobniej w Nordkjosbotn (gmina Balsfjord), 70 km (45 mil) na południe. Władze miasta starają się jednak utrzymać browar w Tromsø lub w jego pobliżu, kładąc nacisk na jego powiązania z innym znanym miejscem w Tromsø, Ølhallen — patrz poniżej: Życie nocne – Bary i puby. Debata i relacje mieszkańców z Mackiem stają się tak gorące, że niektórzy grożą bojkotem produktów browaru, jeśli opuszczą miasto.
- 15 Arktyczny Alpejski Ogród Botaniczny (przez uniwersytet; autobus 20), ☎ +47 77-64-57-17. Otwarte 24 godziny na dobę. Najbardziej wysunięty na północ ogród botaniczny na świecie. Chociaż nie jest to szczególnie duży ogród, ma kilka interesujących funkcji: Bezpłatny.
- Dolina Rododendronów z okazami z Chin i Himalajów oraz lokalną odmianą Rhododendron lapponicum.
- Sekcja Himalajów z niebieskim makiem (Meconopsis).
- Ogród przyjaźni z roślinami podarowanymi przez Ogród Botaniczny Kirovsk w Rosji, wcześniej najbardziej wysunięty na północ na świecie.
- Różne sekcje roślin alpejskich i roślin półkuli południowej.
- Staw otoczony gigantycznymi bylinami.
- Tradycyjny ogród z roślinami stosowanymi w tradycyjnej medycynie, magii, a nawet jako afrodyzjaki.
Kawiarnia w ogrodzie (otwarta codziennie w sezonie letnim w godzinach 11:30–15:30, poza tym w niedzielę tylko).
- 16 Kolejka linowa, Sollivegen 12 (przez uniwersytet; autobus 20), ☎ +47 77-63-87-37. Codziennie 10:00-22:00. Na górze Storsteinen. Oferuje fantastyczny widok z wysokości 421 metrów nad poziomem morza. Latem warto wybrać się tam o północy. Widok ze szczytu jest niesamowity także zimą. Można chodzić (mniej niż 1 godzina w jedną stronę). 210 kr (w obie strony).
Parki
Rozmiar i jakość parków w Tromsø nie jest zbyt atrakcyjna dla podróżnych. W Tromsø jest tylko kilka parków i nie są one zbyt duże. Najlepszym ujęciem będzie prawdopodobnie Kirkeparken („park kościelny”) otaczający Domkirken. Kiedy temperatura przekracza +18°C, na słońcu smaży się niebieskawo-biały miąższ.
Kongeparken, Park Królewski, kilka przecznic dalej od głównej ulicy, w ciepłe dni jest dziwnie pusty. Poniżej Art Society, na południe od centrum miasta, znajduje się również kawałek parku. Ale nie pozwólcie dzieciom szaleć; ten park jest otoczony dużym ruchem.
Znacznie większym parkiem jest Folkeparken (Park Ludowy), otaczający Muzeum Tromsø. Wydaje się jednak, że jest to skrawek dzikiego lasu, który został uratowany przed zabudową dzięki statusowi parku. Odwiedzając Muzeum Uniwersyteckie, warto wybrać się na spacer do Muzeum Ludowego, w którym znajduje się kilka starych domów przeniesionych z różnych części hrabstwa Troms. W pobliżu znajduje się także plaża Telegrafbukta. W obszarach mieszkalnych nie brakuje zieleni, a „Lysløypa” (oświetlona trasa narciarska) biegnie od okolic Muzeum Tromsø do północnego krańca wyspy. Zimą jest to idealne miejsce do uprawiania narciarstwa biegowego; latem miejscowi wjeżdżają na nią na tenisówkach, rowerach górskich i koniach. Mieszkańcy obszarów mieszkalnych na kontynencie i na wyspie Kvaløya mają zwykle mniej niż 5 minut spacerem, aby dotrzeć do okolicznych lasów i gór.
Natura
Przyroda otaczająca Tromsø jest spektakularna. Góry, fiordy i fauna w arktycznej perspektywie. Tuż za Tromsø można spotkać różne ptaki (orły morskie, maskonury, fulmary), piżmowoły i największe ssaki świata – wieloryby.
Aktywny wypoczynek
Większość zajęć odbywa się na osłoniętych wodach wokół miasta lub w górach otaczających miasto. Wszystkie szczegóły znajdziesz na stronie internetowej Informacji Turystycznej. Informacja Turystyczna posiada również w swojej ofercie szereg wycieczek zorganizowanych.
Niektóre czynności można łatwo wykonać bez pomocy, inne wymagają wskazówek wyszkolonego przewodnika. Zanim wyruszysz na własną rękę, upewnij się, że wiesz, co robisz.
Zima
Powodem, dla którego ludzie wybierają się do Tromsø zimą, jest możliwość zobaczenia zorzy polarnej i spektakularnych śnieżnych krajobrazów podczas różnych zimowych zajęć. Najbardziej optymalny czas dla tego pierwszego to grudzień-marzec. Marzec i kwiecień są dobre do uprawiania wędrówek przełajowych i jazdy na nartach poza trasami.
Zimą temperatury oscylują wokół -4°C, czasami spadają do -12/-15°C lub rosną do około +5°C. Oznacza to, że nigdy nie jest za zimno na aktywność na świeżym powietrzu. W gminie Tromsø nie wolno jeździć skuterami śnieżnymi, ale w sąsiednim Lyngen można przyspieszyć w asyście Natur i nord
Informacja turystyczna ma w ofercie wiele atrakcji, które zazwyczaj można zarezerwować w krótkim czasie, np. zwiedzanie zorzy polarnej.
Alpy Lyngen i inne góry wokół Tromsø należą do najlepszych miejsc na świecie do jazdy poza trasami. Katamaran Cetacea of Arctic Cruises oferuje rejsy z miasta do Alp Lyngen w marcu/kwietniu lub możesz zatrzymać się w chatach na obszarze Lyngen.
- Tromsø Alpinsenter, Jadevegen, ☏ +47 77 60 66 80. Miejska stacja narciarska. Nie jest to najlepsza stacja narciarska na świecie, ale jest więcej niż wystarczające stroma dla większości ludzi.
- Psie zaprzęgi w Tromsø Villmarkssenter, Arctic Adventures lub Lyngen Outdoor Adventure
- W gminie Tromsø nie wolno jeździć skuterami śnieżnymi, ale w sąsiedniej [Lyngen] można przyspieszyć w asyście Natur i Nord
- Sanki reniferowe w Tromsø Friluftsenter lub podczas Lyngsfjord Adventure w sąsiednim Tamokdalen
Lato
Doświadczeni alpiniści powinni udać się w Alpy Lyngen, a także pasmo Keel w pobliżu granicy fińsko-szwedzkiej. Wymaga to członkostwa w Troms Turlag (lub jego organizacji macierzystej, Den Norske Turistforeningen) i starannego planowania (pomoc zapewniana przez Troms Turlag).
- W ciepły letni dzień odwiedź plażę Telegrafbukta w pobliżu Muzeum Tromsø. Zabierz ze sobą piknik lub grilla (popularne są tu małe jednorazowe grille, dostępne w sklepach spożywczych). Jeśli masz odwagę, zanurz się w wodzie — mogła właśnie osiągnąć 11°C/52°F.
- Piłka nożna: Tromsø IL awansowało w 2020 roku, więc gra w piłkę nożną w Eliteserien, najwyższej lidze norweskiej. Ich macierzysty stadion Alfheim (pojemność 6700 miejsc) znajduje się 500 m na zachód od centrum miasta.
- Idź na ryby. Możesz spróbować z brzegu, a jeszcze lepiej z łodzi. Poławia się mniej gatunków niż w południowej Norwegii, ale ilości i rozmiary są znacznie większe. Typowe ryby to czarniak, dorsz, halibut i wilk morski. Latem Informacja Turystyczna organizuje wyprawy wędkarskie, ale równie dobrze można wybrać się do Helli, nad prąd oceaniczny, pół godziny jazdy samochodem od miasta.
- Wędrówki po lodowcu w Alpach Lyngen oferują Tromsø Villmarkssenter i Lyngsfjord Adventure. Nie wybieraj się na spacer po lodowcu bez przewodnika, możesz wpaść w szczelinę.
- Dobrym pomysłem jest spływ kajakowy pomiędzy wyspami w pobliżu Tromsø, a wycieczki oferują zarówno Tromsø Villmarkssenter, jak i Arctic Adventure.
Turystyka piesza
Wędrówka jest bezpieczna i piękna, choć wymagająca ze względu na topografię. Troms Turlag w Kirkegata 2 (w tym samym domu co Informacja Turystyczna) oferuje mapy i dobre informacje.
- Góry położone najbliżej miasta są odpowiednie dla początkujących: wędrówka do górnej stacji kolejki linowej zajmuje mniej niż 1 godzinę od dolnej stacji. Wędrówka na szczyt Fløya (675 m n.p.m.) zajmuje maksymalnie 2 godziny w jedną stronę (od dolnej stacji kolejki linowej). Do Bønntuva (776 m) można dotrzeć jeszcze 45 minut dalej. W pobliżu dostępnych jest wiele dalszych ścieżek.
- Troms Turlag prowadzi schroniska górskie w górach po stronie kontynentu, od północy do południa. Trollvassbu, Nonsby, Blåkollkoia i Skarvassbu. Osoby niebędące członkami mogą tu nocować już od 200 kr/noc. Po prostu zostawiasz tam sumę i do gotowania wykorzystujesz ogień i gaz. Przynieś śpiwór.
Organizatorzy wycieczek
- Arctic Adventure, Tisnes, Kvaløysletta, ☏ +47 90-01-78-81, per-thore@arcticadventuretours.no. Przejażdżki psim zaprzęgiem, spacery po lodowcu, spływy kajakowe i polowania. Najlepszy wybór, jeśli szukasz bardziej ryzykownych opcji.
- Chasing Lights, ☏ +47 45-08-05-57, Join@chasinglights.co. Pogoń za zorzą polarną z profesjonalnym fotografem i łowcą zorzy polarnej. Jedyna firma, która zapewnia spersonalizowane pakiety wakacyjne all-inclusive z zorzą polarną, obejmujące zakwaterowanie, transfer z lotniska, przejażdżki psim zaprzęgiem, przejażdżki zaprzęgiem reniferów, skutery śnieżne, wycieczkę po fiordach, obserwację wielorybów i wędkarstwo pod lodem.
- Lyngsfjord Adventure, Gamle Helsehus, Oteren, ☏ +47 77-71-55-88, post@lyngsfjord.com. Zimą w tym ciemnym miejscu w suchym klimacie można jeździć na psich zaprzęgach, na reniferach i na skuterach śnieżnych, a także zwiedzać zorzę polarną. Latem miłośnicy przygód mogą wybrać się na spacer po lodowcu, wędrówki po górach, kolarstwo górskie i spływy kajakowe.
- Natur i Nord, Nansenvegen 34, ☏ +47 77-66-73-66, ivar@naturinord.no. Wędkarstwo, piesze wędrówki, kursy narciarstwa biegowego i wędrówki na rakietach śnieżnych. Zimą „Autobus zorzy polarnej” cieszy się dużą popularnością.
- Tromsø Friluftssenter, Risvik, Kvaløysletta, ☏ +47 90-01-78-81, info@tromso-friluftsenter.no. Przejażdżki na sankach reniferowych i zwiedzanie zorzy polarnej. Ich położenie na północ od świateł miasta oznacza, że są dobrym miejscem do oglądania zorzy polarnej.
- Tromsø Villmarkssenter, Håkøybotn, Kvaløysletta, ☏ +47 77-69-60-02, mail@villmarkssenter.no. Psie zaprzęgi, piesze wędrówki i kajakarstwo morskie. Zimą płynnie działają dwa razy dziennie psie zaprzęgi, rano i wieczorem. Do miasta można dojechać samochodem w 25 minut.
Praca
Uniwersytet w Tromsø (UiT) i pobliski Szpital Uniwersytecki w Tromsø (UNN) znajdują się na północnym krańcu wyspy Tromsø i są dwoma największymi miejscami pracy w Tromsø. Norweskie Centrum Telemedycyny przy UNN jest ośrodkiem współpracującym z WHO. Norweski Instytut Polarny to kolejna ważna instytucja. Wszystkie te instytucje zatrudniają znaczną liczbę obcokrajowców.
W Tromsø reprezentowanych jest ponad 100 narodowości. Jednak znalezienie pracy dla kogoś, kto nie ma specjalnych umiejętności ani znajomości języka norweskiego, jest trudne. Często jedyną opcją jest sprzątanie i sprzątanie hotelu, a także przetwórstwo ryb. Pracownicy służby zdrowia są jednak bardzo poszukiwani.
Każdy, kto chce pracować w Norwegii, potrzebuje ważnego zezwolenia. Są one łatwo dostępne dla mieszkańców UE, Szwajcarii, Liechtensteinu i Islandii. Dla każdego innego uzyskanie pozwolenia na pracę oznacza niekończącą się biurokrację i prawdopodobną odmowę.
Nauka
Większość mieszkańców chętnie nauczy Cię kilku norweskich słów i zwrotów przy kilku piwach w jednym z wielu pubów i barów. Używaj ich ostrożnie poniżej koła podbiegunowego, ponieważ lokalny żargon jest usiany kolorowymi wulgaryzmami.
Uniwersytet oferuje kilka programów magisterskich w języku angielskim, w tym studia nad pokojem, antropologię wizualną, międzynarodowy kurs lingwistyki, studia tubylcze itp. Sprawdź, czy Twoja uczelnia współpracuje z Uniwersytetem w Tromsø lub go uznaje.
Trudno jest znaleźć zajęcia z norweskiego. Imigranci otrzymują podstawowe wykształcenie w Voksenopplæringen i Tromsø kommune. Uczelnia organizuje zajęcia dla swojej międzynarodowej kadry. Cudzoziemcy, którzy chcą tylko szybkiego wprowadzenia, mają niewiele opcji lub nie mają ich wcale. Nie ma też nic w ofercie dla krótkoterminowych gości, którzy chcieliby nauczyć się języka lapońskiego.
Zakupy
Gastronomia
Festiwale, imprezy
W kulturalnym centrum dalekiej północy Norwegii odbywa się kilka ciekawych festiwali.
Zimowa zabawa
Kiedy temperatury są ujemne, a noc wydaje się nie mieć końca, dobrym pomysłem jest cieszenie się kulturą.
- Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Tromsø odbywa się w trzecim tygodniu stycznia.
- Festiwal Zorzy Polarnej odbywa się na przełomie stycznia i lutego
- Tydzień Lapończyków skupia się wokół Dnia Samów przypadającego 6 lutego.
- No Siesta Fiesta to festiwal muzyki latynoskiej rozpoczynający się paradą samby na zaśnieżonej głównej ulicy.
- Półmaraton Nocy Polarnej na początku stycznia
Świecące letnie festiwale
Letnie festiwale świętują niekończące się dni i najlepiej odbywają się na świeżym powietrzu.
- Maraton Midnight Sun w połowie czerwca. Festiwal ten wypełnia miasto aż do granic wytrzymałości. Nigdy nie przyjeżdżaj bez rezerwacji hotelu.
- Festiwal rockowy Bukta w połowie lipca
- Festiwal Piwa pod koniec sierpnia
Jesienne festiwale
- Festiwal literatury Ordkalotten odbywający się w listopadzie lub październiku, w zależności od roku.
- Festiwal muzyki plenerowej w Døgnvill we wrześniu.
Nocleg
Kontakt
Bezpieczeństwo
Informacje turystyczne
Wyjazd
|
To jest zarys artykułu. Na razie zawiera schemat artykułu i niewiele więcej. Możesz pomóc, uzupełniając artykuł choćby o podstawowe informacje, doprowadzając go do statusu użytecznego. |