Telfa

Nokia

Zakłady Teleelektroniczne „Telkom-Telfa”

Państwo	Polska
Adres	ul. Pilicka 6, 85-776 Bydgoszcz
Data założenia	1 października 1927
Forma prawna	sp. z .o.o
Udziałowcy	Nokia
Nr KRS	0000309346
Zatrudnienie	800
Położenie na mapie Bydgoszczy Nokia Bydgoszcz.
Położenie na mapie Polski Nokia Bydgoszcz.
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Nokia Bydgoszcz.
53°08′01″N 18°07′41″E
Strona internetowa

Siedziba przy ul. Pilickiej w Bydgoszczy

Dawna siedziba „Telfy” przy ul. Grudziądzkiej (1947–2000), obecnie mieści wydziały Urzędu Miasta Bydgoszczy

Telfa (Nokia) – przedsiębiorstwo w Bydgoszczy założone w roku 1927, jedna z najstarszych istniejących fabryk branży teletechnicznej w Polsce. W latach PRL Zakłady Teleelektroniczne Telkom-Telfa, od roku 1992 w składzie koncernu AT&T, a później w wyniku przekształceń korporacji zakład Lucent Technologies, od roku 2006 Alcatel-Lucent, a od roku 2016 – Nokia. Częścią przedsiębiorstwa jest Centrum Badawczo-Rozwojowe, będące częścią Bell Labs, jednej z najbardziej znanych organizacji naukowych na świecie.

Charakterystyka

Zakład wchodzi w skład korporacji Nokia, która jest producentem rozwiązań telekomunikacyjnych. W Bydgoszczy zatrudnia około 800 pracowników. W roku 2015 zakład (w składzie Alcatel-Lucent) posiadał oddziały:

• Centrum Badawczo-Rozwojowe, będące częścią Bell Labs, zatrudniające około 200 pracowników; jego specjalnością są rozwiązania telekomunikacyjne służące do obsługi multimediów, zarządzania abonentami, centra SMS oraz systemy powiadamiania kryzysowego;
• Globalne Centrum Zarządzania Siecią (Global Network Operation Center) – zajmuje się zdalną obsługą powierzonej przez klientów infrastruktury sieciowej;
• Globalne Centrum Projektowania i Integracji (Global Network Engineering & Integration Center) – tworzy bazy danych na potrzeby systemów telekomunikacyjnych, integruje systemy teleinformatyczne na kilku kontynentach: od Ameryki Północnej, przez Europę, aż po Afrykę i Azję;
• Dział Technicznego Wsparcia Klienta – świadczy usługi dla operatorów telekomunikacyjnych w ramach wirtualnych międzynarodowych zespołów, mając zdalny dostęp do laboratoriów zlokalizowanych na świecie;
• Centrum Przemysłowe (Industrial Competence Center – ICC) – zajmuje się integracją i testowaniem systemów telekomunikacyjnych, produkowanych pod konkretne zamówienia.

Zakład zajmuje się utrzymaniem i rozwojem sieci opartych m.in. na transmisji optycznej, dostępie szerokopasmowym, teleinformatycznych sieci inteligentnych, czy też poczty głosowej.

Historia

Okres międzywojenny

Początki zakładu sięgają 1 października 1927, kiedy Stanisław Krzemień oraz Zofia i Armand Paszkę założyli w Bydgoszczy przy ul. Chrobrego 12 (później 21) Warsztaty Precyzyjno-Mechaniczne i Optyczne. Stanisław Krzymień był mistrzem mechaniki precyzyjnej. Doświadczenie zawodowe nabył m.in. w niemieckich przedsiębiorstwach jak: Carl Zeiss Jena, Goerz-Berlin, Otto Tropfer, czy Askania Werle. Rozwój przedsiębiorstwa odbywał się w kontekście gwałtownego rozwoju przemysłu teletechnicznego w Polsce, związanego z postępem elektryfikacji i telefonizacji kraju.

Kapitał zakładowy spółki był w całości pochodzenia krajowego, co odróżniało przedsiębiorstwo od innych przedsiębiorstw teletechnicznych w Polsce, które zakładano jako filie zagraniczne. W latach 1935–1939 rozbudowano halę produkcyjną, w której na jednej zmianie mogło pracować ok. 60 robotników. Park maszynowy nabyto w Niemczech i stale unowocześniano. Materiały: celuloid, gumolit, ebonit, izolatory porcelanowe sprowadzano z Niemiec, a później z polskich nowo uruchamianych zakładów.

Początkowo warsztaty podejmowały się napraw oraz renowacji aparatów precyzyjno-mechanicznych i optycznych. Z czasem zakres usług pogrupowano w kilka działów:

• melioracyjny – naprawy aparatów niwelacyjnych, teodolitów, dostawa przyborów mierniczych i rysowniczych;
• niwelacyjny – naprawy przyborów geodezyjnych, kompasów, sekstantów, oktantów itp.;
• optyczny – reperacja teleskopów, lup, lornetek oraz kątomierzy;
• medyczny – naprawa sprzętu chirurgicznego oraz mikroskopów lekarskich;
• biurowy – naprawy maszyn do pisania;
• telekomunikacyjny – naprawy aparatów telefonicznych i telegraficznych.

W 1930 najczęściej wykonywano naprawy przyrządów mierniczych, zlecanych przez wojsko, kolej oraz dyrekcje Lasów Państwowych z Bydgoszczy i Torunia. Profil działalności przedsiębiorstwa oprócz usług obejmował również produkcję części zamiennych do grzejników oraz sprzętu teletechnicznego, głównie dla Poczty Polskiej, kolejnictwa i przedsiębiorstw zagranicznych, np. Ericsson. Poza Państwowymi Zakładami Tele- i Radiotechnicznymi w Warszawie, jedynie bydgoskie warsztaty były gotowe wykonywać większe partie części zamiennych dla telefonii i telegrafu. W 1929 rozpoczęto produkcję podzespołów do ręcznych central oraz łącznic telefonicznych. Podjęto wówczas współpracę m.in. z bydgoskim Kablem Polskim, Fabryką Sygnałów C. Fiebrandta, Ministerstwem Poczt i Telegrafów oraz Wytwórnią Telefonów i Sygnałów Kolejowych Telsyg z Katowic, która pośredniczyła w sprzedaży wyrobów przedsiębiorstwa dla dyrekcji poczt Polski południowej i centralnej.

W asortymencie produkcji dominowały części zamienne do urządzeń telekomunikacyjnych, a od 1935 rozpoczęto produkcję kompletnych łącznic telefonicznych do 100 numerów oraz aparatów telegraficznych systemu Morse’a. Podzespoły z zakładu znalazły zastosowanie m.in. przy instalacji telegrafii kablowej Warszawa-Katowice-Kraków (1936). Już w 1928 roku 80% ogólnego obrotu osiągnięto z produkcji części do telefonów i telegrafów. W 1930 roku 63% wartości sprzedaży przypadało na łącznice telefoniczne, 32% na części telefoniczne, a 5% na części do telegrafów.

W 1936 przedsiębiorstwo otrzymało dwa złote medale za wysoką jakość i estetykę gniazdek i przełączników przechylnych na Wystawie Metalowo-Elektrotechnicznej w Warszawie. W 1939 zatrudnienie w zakładzie wynosiło 45 osób.

Okres okupacji niemieckiej

W czasie okupacji hitlerowskiej przedsiębiorstwo zostało przejęte przez Niemców. W 1943 zostało włączone do firmy Helmut Kühnke. Profil produkcji pozostał bez zmian.

Okres PRL

Ręczne centrale telefoniczne produkowane od lat 30. XX w.

Po II wojnie światowej zakład przeszedł pod zarząd państwowy. W 1947 przeniesiono go z ul. Chrobrego na ul. Grudziadzką 9-11, a 28 listopada 1949 upaństwowiono. Na początku 1948 zatrudnienie w przedsiębiorstwie wynosiło 194 osób, a w 1954 roku – 620 osób, w tym 220 kobiet. W latach 50. zakład przeszedł pod nadzór Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego, co wiązało się ze zmianą nazwy zakładu na „Telfa”, a od 1971 „Telkom-Telfa”, po wyodrębnieniu się Zjednoczenia Przemysłu Teleelektronicznego Telkom.

Do 1960 stare zabudowania zastąpiono nowymi obiektami biurowymi i produkcyjnymi. Liczba pracowników wzrosła z 653 w 1951 do 1719 w 1972 r., a wartość produkcji w tym okresie zwiększyła się 16-krotnie. Postępu w latach 1960–1975 dokonano modernizując jedynie park maszynowy, nie rozbudowując hal produkcyjnych.

Do 1955 produkowano głównie ręczne łącznice telefoniczne. Później asortyment poszerzono m.in. o łącznice automatyczne (abonenckie, dyspozytorskie, sygnalizacyjne, alarmowe), urządzenia sygnalizacji pożaru i przeciwwłamaniowe, sygnalizacji górniczej, przemysłowe urządzenia dyspozytorskie, przekaźniki, prostowniki itp. W 1959 przystąpiono do opracowania projektu technicznego międzymiastowej centrali telefonicznej bezszumowej, lecz nie udało się wdrożyć produkcji seryjnej. U schyłku lat 60. we współpracy z Instytutem Chemii UMK w Toruniu opatentowano technologię stosowania powłok antykorozyjnych dla złączy teletechnicznych.

W 1970 produkowano 70 jednostek asortymentowych w różnych odmianach. Zakład był czołowym wytwórcą podzespołów telekomunikacyjnych i jedynym producentem urządzeń dyspozytorskich w Polsce. Załogę zasilali absolwenci otwartego w 1961 Wydziału Telekomunikacji Wyższej Szkoły Inżynierskiej. W 1973 w Mroczy powstał zamiejscowy wydział przetwórstwa tworzyw sztucznych termoutwardzalnych, który otrzymał wyeksploatowane maszyny z Radomskiej Wytwórni Aparatów Telefonicznych. Rozwijano też infrastrukturę pozaprodukcyjną: przychodnię, klub, ośrodek wypoczynkowy w Przyjezierzu.

Produkcja zakładu z reguły miała charakter jednostkowy i niepowtarzalny, gdyż była wykonywana pod konkretne zamówienia. Presja wykonania odgórnie wyznaczonego planu sprawiała, że opracowane projekty, bez badań laboratoryjnych, natychmiast wdrażano do produkcji. Fazę testów i badań technicznych pomijano, a produkty sprawdzano u klienta.

Od 1967 roku rozwijano eksport wyrobów, głównie do krajów socjalistycznych, a podzespołów także do 20 innych państw z Europy, Azji i Afryki. W latach 70. Telkom-Telfa należała do najszybciej rozwijających się zakładów przemysłowych w Bydgoszczy, ze względu na zwiększającą się co roku kilkukrotnie sprzedaż eksportową do ZSRR. Stało się to podstawą do rozbudowy zakładu, rozpoczętej w 1973 r. 31 marca 1976 w dzielnicy Brdyujście w sąsiedztwie Zakładów Rowerowych Romet otwarto nowe obiekty produkcyjne dla działów: mechanicznego i galwanizacyjnego. Powierzchnia użytkowa przedsiębiorstwa wzrosła dwukrotnie. Do 1980 zatrudnienie wzrosło do 2500 osób. Nowi pracownicy rekrutowali się m.in. spośród mieszkańców nowo wznoszonej dzielnicy Fordon. W latach 1971–1979 nastąpił 4,5-krotny wzrost produkcji globalnej i 20-krotny eksportowej.

18 sierpnia 1980 w południe załoga Telfy jako pierwsza z bydgoskich fabryk rozpoczęła strajk w ramach wydarzeń z sierpnia 1980 roku. Większość strajkujących stanowili pracownicy wydziału obróbki mechanicznej oraz galwanizerni. Postulaty strajkujących wzorem Wybrzeża obejmowały poprawę zaopatrzenia w wyroby mięsne, zrównanie zasiłków rodzinnych z otrzymywanymi przez wojsko i milicję, utworzenie wolnych związków zawodowych i zniesienie cenzury. W chwili rozpoczynania pracy przez drugą zmianę do zakładu przyjechał prezydent Bydgoszczy Wincenty Domisz. Po złożeniu przez niego szeregu obietnic tego samego dnia strajk został zakończony.

Wytwarzano urządzenia dyspozytorskie i głośnomówiące, centralki sygnalizacji pożaru, liczne podzespoły dla teletechniki i automatyki. Zakład nie pozyskał licencji zagranicznych, lecz bazował na własnej myśli technicznej, czemu służyła współpraca z jednostkami naukowymi: Akademią Techniczno-Rolniczą w Bydgoszczy, Politechniką Warszawską, Politechniką Gdańską, Instytutem Łączności w Warszawie, Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytutem Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie, Instytutem Spawalnictwa w Gliwicach i Przedsiębiorstwem Doświadczalnym Pras Automatycznych i Tłoczników w Warszawie.

W latach 80. XX wieku udział eksportu wynosił 60% produkcji sprzedanej, a zakład należał do przodujących eksporterów województwa bydgoskiego. Na targach i wystawach zdobyto 7 złotych medali, m.in. za aparaturę przeciwpożarową oraz automatyczną telefoniczną centralę wiejską.

Okres po 1989

W okresie transformacji ustrojowej po 1989 gwałtownie załamał się eksport wyrobów „Telfy” do ZSRR, co groziło upadkiem ekonomicznym przedsiębiorstwa. W tej sytuacji Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów wytypował zakład wśród 4 innych do prywatyzacji bezpośredniej. 16 listopada 1992 amerykański koncern AT&T uchodzący za jednego ze światowych liderów telekomunikacji zakupił 80% akcji bydgoskiej Telfy, tworząc przyczółek do ekspansji na całą Europę Środkową i Wschodnią. Rozpoczęto gruntowną modernizację zakładu, przeznaczając 70 mln dolarów m.in. na utworzenie nowoczesnego komputerowego laboratorium, połączonego z pracowniami badawczymi koncernu w Hilversum i z Bell Laboratories w USA. Koncern zachował dotychczasowy dorobek przedsiębiorstwa oraz pozyskał nową kadrę z Wydziału Telekomunikacji ATR. Centrala AT&T w Bydgoszczy otworzyła filie w innych miastach Polski (Warszawa, Szczecin, Gdańsk).

Zakład przestawił się na działalność usługowo-produkcyjną oferując usługi budowy sieci, szkolenie i serwis oraz rozwinął działalność innowacyjną w zakresie budowy elektronicznych, cyfrowych central telefonicznych oraz systemów sygnalizacji pożarowej. W latach 90. rozwinięto dział oprogramowania, który przejmował stopniowo część zadań, które do tej pory były realizowane przez Laboratorium Bella.

W 1995 koncern podzielił się na trzy samodzielne jednostki: AT&T zajmująca się dostarczaniem usług telekomunikacyjnych, głównie na rynku amerykańskim, Lucent Technologies oferujący systemy i technologie telekomunikacyjne (w tym Laboratoria Bella) i NCR Corporation oferujące systemy i urządzenia komputerowe dla przedsiębiorstw. Bydgoska fabryka weszła w skład Lucent Technologies, przy czym status Bell Labs utrzymał dział rozwoju oprogramowania dla central 5ESS, mający swą siedzibę przy ul. Grudziądzkiej. W 1997 w przedsiębiorstwie zatrudnionych było 1183 osób. Przy ul. Pilickiej prowadzono działalność produkcyjną na rynek krajowy i eksport do innych fabryk LT na świecie (sprzęt telekomunikacyjny, w tym centrale systemu 5ESS, okablowanie, części metalowe i plastikowe do systemów telekomunikacyjnych). Inwestycje dotyczyły wymiany parku maszynowego oraz linii montażu i testowania central 5ESS. W 1996 otrzymano certyfikaty jakości ISO 9002 i ISO 9001, a w 1998 roku – ISO 14001. Laboratorium Bella w Bydgoszczy zajmowało się oprogramowaniem central 5ESS dla całego świata. W 2001 roku zbyto na rzecz miasta Bydgoszczy budynki w centrum miasta przy ul. Grudziądzkiej, koncentrując działalność w obiektach przy ul. Pilickiej.

W 2006 w wyniku fuzji Alcatela oraz Lucent Technologies powstała spółka globalna Alcatel-Lucent z siedzibą w Paryżu. W 2007 utworzono spółkę Alcatel Lucent Polska z siedzibą w Warszawie i filią w Bydgoszczy. W 2010 przedsiębiorstwo zatrudniło 100 inżynierów w Bydgoszczy w związku z rozbudową Globalnego Centrum Zarządzania Sieciami. W tym czasie zatrudnienie wynosiło 700 osób, w tym 180 osób w centrum specjalizującym się w tworzeniu oprogramowania telekomunikacyjnego.

W styczniu 2016 Alcatel-Lucent połączył się z fińską Nokią, która stała się nowym właścicielem zakładu. Koncern zatrudnia na całym świecie 104 tys. pracowników i ma 35% udział w globalnym rynku sprzętu i usług świadczonych operatorom telekomunikacyjnym.

Nazwy

• 1927–1931 – Warsztaty Precyzyjno-Mechaniczne i Optyczne
• 1931–1939 – Zakłady i Warsztaty Precyzyjno-Mechaniczne i Optyczne Krzymień i Paszkę
• 1939–1943 – Zakłady i Warsztaty Precyzyjno-Mechaniczne i Optyczne pod powierniczym zarządem niemieckim
• 1943–1945 – filia zakładu Helmut Kühnke A.G.
• 1945–1948 – Zakłady i Warsztaty Precyzyjno-Mechaniczne i Optyczne pod zarządem państwowym
• 1948–1950 – Fabryka Central Telefonicznych
• 1950–1959 – Zakłady Wytwórcze Sprzętu Teletechnicznego (zakład T-8 w Bydgoszczy)
• 1959–1974 – Zakłady Wytwórcze Sprzętu Teletechnicznego Telfa
• 1974–1982 – Zakłady Teleelektroniczne Telkom-Telfa w Bydgoszczy
• 1982–1992 – Zakłady Teleelektroniczne Telfa w Bydgoszczy
• 1992–1995 – AT&T Telfa S.A.
• 1995–2006 – Lucent Technologies Network Systems Poland S.A.
• 2006–2016 – Alcatel-Lucent Polska Sp. z o.o.
• od 2016 – Nokia

Zobacz też

• Telkom
• Gospodarka Bydgoszczy