Tegula (anatomia)
Tegula[1][2][3][4], pokrywka skrzydłowa[1] (łac. tegula, hypopterum, paraptera) – skleryt w przednio-nasadowej części skrzydła niektórych owadów uskrzydlonych.
Tegula jest najbardziej w przód wysuniętym sklerytem skrzydłowym[5], położonym bardziej proksymalnie niż płytka humeralna[6][1]. Gdy jest zredukowana, leży w błonie skrzydła pomiędzy wspomnianą płytką a tergum tułowia. Częściej jednak jest silniej rozwinięta[1], o formie oszczecinionej poduszeczki lub łuskowatego, płaskiego lub wypukłego płata, przykrywającego przednią część nasady skrzydła[6][5][7]. W tej ostatniej formie służy ona ochronie nasady skrzydła przed uszkodzeniami. Tegula może być połączona stawowo z płytką humeralną[5].
Tegule na skrzydłach pierwszej pary (łac. tegulae mesothoracicae) są dobrze rozwinięte u błonkówek, motyli i muchówek[5], ale występują też m.in. u wojsiłek, chruścików[8], widelnic i skorków[5]. Tegule skrzydeł drugiej pary (łac. tegulae metathoracicae) są spotykane rzadziej, występują np. u widelnic i skorków. U chrząszczy tegul brak zupełnie[5].
Motyle
[edytuj | edytuj kod]U motyli tegule mają postać pustej w środku wypustki oskórka sterczącej ponad nasadą przedniego skrzydła na błoniastej szypułce i zakrzywionej wzdłuż owej nasady. W podstawowym planie budowy jest ona umiarkowanej wielkości, ale u większości linii rozwojowych uległa znacznemu powiększeniu. Jej tylna, położona ponad nasadą skrzydeł część może być znacznie wydłużona. Typowo szypułka teguli leży wyraźnie powyżej jej brzusznej krawędzi, zwykle w pobliżu jej środka, ale wśród motyli dziennych powszechnie występują tegule o szypułce stycznej do krawędzi brzusznej. Wewnętrzna ścianka teguli jest naga i błoniasta, natomiast zewnętrzna jest mniej lub bardziej zesklerotyzowana[8] i porastają ją łuski blaszkowate, łopatowate, włosowate lub kilku typów, czasem wyraźnie zabarwione[3][8]. Od strony tułowia podparcie dla tegul stanowią specjalne struktury tergitu, tj. płytki tegularne (ang. tegular plates), wsparte z kolei na ramionach tegularnych (ang. tegular arms)[5][7].
Tegule motyli są strukturami unerwionymi, ale rola nerwów nie została dokładnie poznana. Przypuszcza się mechanorecepcję lub propriorecepcję. U barciakowatych tegule uczestniczą w wydawaniu dźwięków (strydulacji)[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Ryszard Szadziewski, Przemysław Trojan: Nadgromada: owady s.l. – insecta s.l. (sześcionogi – Hexapoda). W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 61-64, 484.
- ↑ Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b Andrzej Samuel Kostrowicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 43a. Sówki – Noctuidae. Wstęp i podrodzina Cuculliinae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1956, s. 4.
- ↑ Zbigniew Schnaider: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 10. Trociniarkowate – Cossidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 4.
- ↑ a b c d e f g Gordon Gordh, David Headrick: A Dictionary of Entomology. CABI Publishing, 2001, s. 910-911.
- ↑ a b X: The Wings. W: R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935.
- ↑ a b Armand R. Maggenti, Scott Lyell Gardner: Online Dictionary of Invertebrate Zoology. 2005, s. 892.
- ↑ a b c d Lepidoptera, Moths and Butterfiles. Vol 2: Morphology, Physiology, and Development. Niels P. Kristensen (red.). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2003, s. 85, seria: Handbook of Zoology.