Strażnica WOP Pogwizdów
 Budynek byłej strażnicy w Pogwizdowie (marzec 2011) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1947[a] |
| Rozformowanie |
1 lutego 2001 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
205a strażnica WOP Pogwizdów |
| Kontynuacja |
SSG w Pogwizdowie |
| Komendanci / Dowódcy | |
| Ostatni |
kpt. Józef Topór |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
ul. Cieszyńska 76 |
| Formacja | |
| Podległość |
45 komenda odcinka |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Pogwizdów – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
Strażnica Straży Granicznej w Pogwizdowie – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Strażnica została sformowana w listopadzie 1947[1], w strukturze 45 komendy odcinka Jastrzębie Zdrój jako 205a strażnica WOP (Pogwizdów).
W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 63 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 42 batalionu WOP w Cieszynie.
Od 15 marca 1954 w Wojskach Ochrony Pogranicza wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Pogwizdów II kategorii otrzymała nr 212 w skali kraju[3]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Pogwizdów była 2 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Gliwicach[4]. 31 grudnia 1959 była jako 24 strażnica WOP III kategorii Pogwizdów. 1 stycznia 1964 była jako 25 strażnica WOP lądowa III kategorii Pogwizdów[5].
W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia[6], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.
13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[7].
W 1983 Strażnica WOP Pogwizdów włączona została w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie[8], a w drugiej połowie 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[6], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Pogwizdowie.
Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę na czas „P” kadrową i funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.
Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica przejęta została przez Beskidzki Oddział Straży Granicznej w Cieszynie[9][10] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Pogwizdowie (Strażnica SG w Pogwizdowie).
1 grudnia 1998 Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998[11] Strażnica SG w Pogwizdowie włączona została w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu[12].
Strażnica SG w Pogwizdowie funkcjonowała do 31 stycznia 2001, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego SG została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęły strażnice SG w: Cieszynie i Zebrzydowicach.
Ochrona granicy
[edytuj | edytuj kod]Od 1947 na odcinku strażnicy WOP Pogwizdów funkcjonował PPK MRG, gdzie kontrolę osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy[1]:
W 1947 na całym odcinku strażnicy wprowadzono zapory w miejscach dogodnych do przekroczenia granicy[13].
1 stycznia 1964, na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg), gdzie kontrolę osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy:
Do 31 grudnia 1989, rozwinięta strażnica lądowa WOP Pogwizdów II kategorii, a od 1 stycznia 1990 do 15 maja 1991 kadrowa Strażnica WOP Pogwizdów ochraniała odcinek granicy państwowej, (W całości odcinek granicy rzeką Olzą) o długości 8852 m .
- Włącznie znak graniczny nr 292/1, wyłącznie znak gran. nr III/308b.
- W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
- Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
- Strażnice WOP w: Cieszynie i Zebrzydowicach
- Sekcja Zwiadu WOP w Cieszynie
- W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.
Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–31 stycznia 2001, Strażnica SG w Pogwizdowie ochraniała odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak gran. nr 92/1, wyłącznie znak gran. nr I/108b.
- Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.
Wydarzenia
[edytuj | edytuj kod]- 1947 – uzbrojona banda napadła na strażnicę, atak został odparty bez strat własnych[14].
- 1956 – koniec czerwca, początek lipca 1956 w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[15]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[16].
- 13 grudnia 1981-22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[17].
Strażnice sąsiednie
[edytuj | edytuj kod]- 205 strażnica WOP Cieszyn ⇔ 206 strażnica WOP Kaczyce – 1947
- 211 strażnica WOP Cieszyn ⇔ 213 strażnica WOP Zebrzydowice – 1954
- 1 strażnica WOP Cieszyn I kategorii ⇔ 3 strażnica WOP Zebrzydowice I kategorii – 1956
- 25 strażnica WOP Cieszyn I kategorii ⇔ 23 strażnica WOP Zebrzydowice II kategorii – 31.12.1959
- 26 strażnica WOP Cieszyn lądowa I kategorii ⇔ 24 strażnica WOP Zebrzydowice lądowa II kategorii – 01.01.1964
- Strażnica WOP Cieszyn rozwinięta I kategorii ⇔ Strażnica WOP Zebrzydowice rozwinięta I kategorii – do 16.04.1990
- Strażnica kadrowa WOP Cieszyn ⇔ Strażnica kadrowa WOP Zebrzydowice – 17.04.1990–15.05.1991
Straż Graniczna:
- Strażnica SG w Cieszynie ⇔ Strażnica SG w Zebrzydowicach – 16.05.1991–31.01.2001.
Dowódcy/komendanci strażnicy
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Nowakowski (03.09.1950–17.10.1951)[18]
- por. Bonifacy Osiński (18.10.1951–14.12.1954)[19]
- kpt. Alojzy Dziambor[20] (1955–04.1966)
- kpt. Czesław Kobis[21] (04.1966–wiosna 1979)
- por. Antoni Przybylski (wiosna 1979–09.1979)
- por. Mariusz Kolanko[22] (09.1979–07.1984)[d]
- kpt. Józef Topór[23] (07.1984–01.04.1991[24])
.jpg){kind=small}
Komendanci strażnicy SG:
- kpt. SG Józef Topór (02.04.1991–02.1992)[e]
- por. SG Andrzej Jura
- kpt. SG Andrzej Gałaszewski
- mjr SG Zbigniew Świazdek p.o. (10.1996–31.01.2001) – do rozformowania.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
- ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
- ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[2].
- ↑ por. Mariusz Kolanko ubył do Strażnicy WOP Jaworzynka.
- ↑ kpt. SG Józef Topór ubył Strażnicy SG w Cieszynie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Gacek 2005 ↓, s. 8.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.23.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.185.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 19.
- ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Beskidzki OSG według etatu nr 44/06.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 292.
- ↑ Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG.
- ↑ muzeumsg ↓.
- ↑ Dariusz Mazur: Wojsko Ochrony Pogranicza w Jastrzębiu. jaspedia.eu, 2019-03-22. [dostęp 2019-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-23)]. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 40.
- ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
- ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
- ↑ Henryk Nowakowski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
- ↑ Bonifacy Osiński. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-01-07]. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 68.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 69.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wewnętrznych nr 077 z dnia 17.04.1991.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.
- Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
| Placówki |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Strażnice |
| ||||
| Graniczne placówki kontrolne |
| ||||
| G.j.o. przejęte po GBWOP | |||||
| G.j.o. przejęte po BeOSG | |||||
| G.j.o. przejęte od SuOSG | |||||
| PSG przejęte przez Ś–MOSG | |||||
| PSG przejęte po Ś–MOSG |
