Strażnica WOP Lubawka

Strażnica WOP Liebau/Lubawka

Strażnica SG w Lubawce

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	po 16 maja 1991
Tradycje
Rodowód	248 strażnica WOP
Organizacja
Dyslokacja	Lubawka
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	53 komenda odcinka 81 batalion OP 54 batalion WOP batalion górski WOP batalion graniczny WOP Łużycki Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Liebau/Lubawka – nieistniejący obecnie pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Lubawce – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 53 komendy odcinka jako 248 strażnica WOP (Liebau) o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego.

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 248 strażnica OP Lubawka została włączona w struktury 81 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 54 batalionu WOP w Wałbrzychu. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic, a strażnica WOP Lubawka otrzymała nr 261 w skali kraju. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Lubawka była 25. w 5 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza. W 1960, po kolejnej zmianie numeracji, strażnica posiadała numer 2 i zakwalifikowana była do kategorii II w 8 Sudeckiej Brygadzie WOP . W 1964 strażnica WOP nr 2 lądowa Lubawka zaliczona była do II kategorii.

W 1976, po reformie administracyjnej kraju i powołaniu nowych województw, w struktury batalionu górskiego WOP Szklarska Poręba włączona została strażnica WOP Lubawka.

W 1976 batalion zabezpieczał łączność telefoniczną. Linia zamontowana była na siedmiometrowych słupach pomiędzy batalionem a strażnicą. Słupy telefoniczne zdemontowane zostały w latach 80. Wojsko wydzierżawiło łącza telefoniczne od Telekomunikacji Polskiej i nie było potrzeby utrzymywania własnej łączności. Niezależnie od sieci łączności batalionu ze strażnicami, istniała sieć łącząca strażnicę z terenem, który jej podlegał. Sieć poprowadzona była wzdłuż pasa drogi granicznej. Jeśli żołnierz podczas służby chciał się połączyć ze strażnicą, rozkręcał złączki na drutach, przyczepiał krokodylki do drutów, kręcił korbką, aparatu telefonicznego, który nosił przy sobie. W tym czasie w strażnicy spadały klapki, a dyżurny wsadzał sznur do gniazdka centrali telefonicznej CB-20. Gdy obaj wykonali te czynności, mogli zacząć rozmowę. Wymóg był taki, że na styku z sąsiednią strażnicą element służby granicznej musiał się połączyć z dyżurnym–operacyjnym strażnicy (DOS) i zameldować dojście do styku, tam był niższy słup ze skrzynką telefoniczną. Batalion wyposażony był w radiotelefony ale były zbyt duże i ciężkie, by żołnierze patrolujący góry mogli je nosić ze sobą. Dyżurni–operacyjni mieli radiostacje, one też były dużych rozmiarów.

Na strażnicy były hodowane świnie, karmione resztkami jedzenia oraz funkcjonował ogródek warzywny. Taka gospodarka trwała do 1989. Potem żołnierzy ubywało, więc zaprzestano prowadzenia tej działalności. Zgodnie z normą żołnierz dziennie otrzymywał 4400 kalorii w tym dodatek górski.

Strażnica WOP Lubawka do 15 maja 1991 była w strukturach Łużyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Lubawce weszła w podporządkowanie Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej w Lubaniu i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Lubawce (Strażnica SG w Lubawce).

Ochrona granicy

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku funkcjonowały 2 przejścia graniczne małego ruchu granicznego, w których kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Lubawka-Královec (drogowe)
• Lubawka-Kralovec (kolejowe).

W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

Komendanci strażnicy współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

Wydarzenia

Opis zdarzenia z lat służby przez kpt. lek. Zbigniewa Gliszczyńskiego w latach 80. XX w.:

[...] Zdarzały się samobójstwa. Kiedyś ściągnięto mnie z dyżuru w szpitalu, żeby pojechać do Lubawki, gdzie żołnierz zastrzelił się z kałasznikowa. Skrzyżował dwa drzewa, zaczepił o nie karabin – chyba palcem u nogi – pociągnął za spust.

Straż Graniczna:

• 1992 – otrzymano na wyposażenie samochody Land Rover Defender I 110, skutery śnieżne, z czasem czterokołowce. To była nowa, wyższa jakość po GAZ-69 i UAZ 469 oraz skuterach śnieżnych Buran, które spalały dużą ilość paliwa i były awaryjne. Nowe skutery Scandic były szybkie, zwrotne i wygodniejsze.

Strażnice sąsiednie

• 247 strażnica WOP Albendorf ⇔ 249 strażnica WOP Hermsdorf – 1946
• 247 strażnica OP Okrzeszyn ⇔ 249 strażnica OP Niedomirów – 1950
• 3 strażnica Okrzeszyn IV kat ⇔ 1 strażnica WOP Niedomirów IV kat. – 31.12.1959
• 3 strażnica WOP lądowa IV kat. Okrzeszyn ⇔ 1 strażnica WOP lądowa III kat. Niedomirów – 1.01.1964
• Strażnica WOP Chełmsko Śląskie ⇔ Strażnica WOP Niedamirów – 1976
• Strażnica WOP Chełmsko Śląskie ⇔ Strażnica WOP Niedamirów – 1990

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Chełmsku Śląskim ⇔ Strażnica SG w Niedamirowie – 1991.

Dowódcy strażnicy

• ppor. Adam Żuk (był w 1952)
• kpt. Kazimierz Świątek (1952–1962)
• mjr Tadeusz Gała (1962–1985)
• kpt. Jerzy Morawiec (1985–1990).

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Wiesław Ziemianek. Proces powstania, organizacji i rozwoju Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948 na przykładzie jednostki w Kłodzku. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 23/2003, 2003. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Zygmunt Pieter: Szkic historyczny. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 123–125. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Zbigniew Gliszczyński: O tym nie wolno było mówić. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 112–113. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Bogdan Zygnerski: Jedzenie bez reklamacji. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 52–53. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Daniel Kurowski: Starem z węglem w Karkonosze. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 41–42. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Henryk Pytel: Korbki, klapki, krokodylki, czyli łączność. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 43–46. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.