Sęk

Świerk z wieloma nieodpadniętymi gałęziami – sękami. Szumawa u źródeł Wełtawy

Sęki – grupa wad drewna określająca wrośnięte w drewno pnia części gałęzi o węższych przyrostach rocznych i barwie zazwyczaj ciemniejszej niż otaczające drewno.

Opis

Sęki powstają w ciągu całego życia drzewa, gałęzie są niezbędne do podtrzymywania aparatu asymilacyjnego drzew wskutek czego drewno bezsęczne praktycznie nie istnieje. Najgłębiej położone i najmniejsze sęki są umiejscowione w części odziomkowej pnia.

Zależnie od gatunku drzewa, uschnięte gałęzie (w wyniku tzw. procesu oczyszczania się) odpadają w całości albo kawałkami. U buka gałęzie odpadają najczęściej w całości przy samej powierzchni pnia w kilka lat po uschnięciu. U świerka proces ten trwa znacznie dłużej. Po odpadnięciu gałęzi, w miarę przechodzenia od odziomka ku wierzchołkowi sęki stają się coraz większe i dochodzą coraz bardziej do obwodu. U podstawy sęków wytwarza się warstwa ochronna, która zabezpiecza ich drewno przed pasożytniczymi grzybami do czasu zarośnięcia przez słoje roczne pnia.

Drzewa pozbywają się suchych gałęzi w różny sposób. Ze sposobem obłamywania związany jest sposób zarastania pozostałych przy pniu części gałęzi i łączenia się z otaczającą tkanką drewna pnia. W okresie życia gałęzi drewno sęków jest zawsze zrośnięte w jedną całość z drewnem pnia. Takie sęki nazywa się zrośniętymi.

Wraz z zamarciem gałęzi przerwana zostaje łączność tkanki sęka z drewnem pnia. Nowo powstałe słoje roczne pnia otaczają stopniowo coraz większą część pozostałej suchej gałęzi, nie mając z nią bezpośredniego połączenia. W ten sposób powstają sęki niezrośnięte.

Pozostający po opadnięciu gałęzi czy podkrzesywaniu fragment gałęzi określany jest jako tylec.

Podział sęków

Sęki zarośnięte, widoczne pęknięcia

Według normy (PN-79/D-01011) dzieli sęki na

1. Sęki otwarte:

a) w zależności od stopnia zrośnięcia z otaczającym drewnem:

• zrośnięte,
• częściowo zrośnięte,
• sęki niezrośnięte,

b) w zależności od stanu zdrowotnego:

• zdrowe,
• nadpsute,
• zepsute

c) w zależności od stopnia zgrupowania:

• pojedyncze,
• skupienie sęków.

2. Sęki zarośnięte:

• guzami
• brewkami,
• różami.

Po odpadnięciu gałęzi pozostałe tylce zostają z czasem zarośnięte przez słoje roczne, a na powierzchni pnia formują się w tych miejscach w zależności od gatunku wypukłości zwane sękami zarośniętymi.

Systematyczny podział wad drewna zaproponowany przez Krzysik [1974] dzieli sęki na

Grupa	Rodzaj		Odmiana
	Wada	podział ze względu na
Wady budowy drewna	Sęki	1. Kształt przekroju	sęk okrągło-owalny, sęk podłużny, sęk skrzydlaty,
		2. Wymiar średnicy	sęk szpilkowy, sęk perłowy, sęk ołówkowy, sęk mały, sęk średni, sęk duży,
		3. Zrośnięcie z otaczającym drewnem	sęk zrośnięty, sęk częściowo-zrośnięty, sęk wypadający,
		4. Stan	sęk zdrowy, sęk nadpsuty, sęk zepsuty, sęk tabaczny, sęk smołowy
		5. Położenie w tarcicy	sęk na płaszczyźnie, sęk na boku, sęk na krawędzi, sęk przechodzący, sęk nieprzechodzący
		6. Sęki zarośnięte	guzy brewki, róże.

Wpływ sęków na drewno

Sęki wywierają ujemny wpływ na mechaniczne właściwości drewna, zmniejszają zwłaszcza wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien i wytrzymałość na zginanie statyczne. Sęki zdrowe wpływają dodatnio na wytrzymałość drewna na rozłupywanie. Ujemny wpływ sęków otwartych na mechaniczne właściwości drewna występuje w znacznie silniejszym stopniu w tarcicy niż w sortymentach okrągłych.

Odpowiednie normy sortymentów drzewnych określają dopuszczalną liczbę sęków, minimalną odległość między nimi, wymiary, zdrowotność itp.

Zobacz też

• sękatość