Patrynia

Patrynia
	; Patrynia trójdzielna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	patrynia
	Nazwa systematyczna
	Patrinia A. L. Jussieu; Ann. Mus. Natl. Hist. Nat. 10: 311. Oct 1807
	Typ nomenklatoryczny
	P. sibirica (Linnaeus) A. L. Jussieu
Synonimy
	Fuisa Rafinesque;
	Fuisa Rafinesque;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Patrynia (Patrinia) – rodzaj roślin z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), z podrodziny Valerianoideae, dawniej wyodrębnianej zwykle jako rodzina kozłkowate (Valerianaceae). Do rodzaju należy ok. 20^[4]–25^[5] gatunków, z czego jeden rośnie na wschodnich krańcach Europy, a pozostałe w Azji środkowej, wschodniej i północnej^[5]^[6]^[4]. Niektóre gatunki (najczęściej patrynia trójdzielna P. triloba^[5]) uprawiane są jako ozdobne, zwykle w ogrodach naturalistycznych, na rabatach bylinowych^[7], w ogrodach skalnych^[5]. Kwiatostany używane są do tworzenia świeżych kompozycji^[7].

Morfologia

Pokrój: Byliny, rzadko rośliny dwuletnie. Organy podziemne – korzeń palowy lub kłącze – silnie i nieprzyjemnie pachnące^[4]. Łodygi wyprostowane, nagie, rzadko drewniejące u nasady^[7].
Liście: Skupione w rozecie przyziemnej zwykle pojedyncze lub pierzasto wcinane lub złożone, liście łodygowe naprzeciwległe, pojedyncze, wcinane lub złożone pierzasto^[4] lub dłoniasto^[7]. Brzeg liścia ząbkowany, piłkowany, rzadziej cały^[4].
Kwiaty: Niewielkie (do 6 mm^[4]), zebrane w rozgałęzione wierzchotki, w każdym rozgałęzieniu wsparte podsadką^[7]. Kielich drobny, 5–ząbkowy^[7]. Korona kwiatu zwykle żółta, rzadziej biała, zrośnięte u dołu rurkowato lub dzwonkowato, z nieco nierównymi, rozpostartymi 5 łatkami na końcach. U nasady korona bywa rozdęta lub nawet z ostrogą^[7], wewnątrz jest owłosiona^[4]. Pręciki cztery^[7], w nierównych parach. Nitki dłuższej, wystającej z korony pary pręcików są owłosione, a tych krótszych – nagie^[4]. Szyjka słupka zwieńczona główkowatym lub palczasto podzielonym znamieniem^[4].
Owoce: Niełupka jajowata lub podługowata, z trwałym, czasem powiększającym się kielichem i rozrastającą się w aparat lotny przysadką^[4].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny kozłkowatych (Valerianaceae). Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Valerianoideae Rafinesque do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już zupełnie)^[2]^[8].

Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List^[9] i Kew Gardens^[6])^[10]

Patrinia gibbosa Maxim. – patrynia garbata
Patrinia glabrifolia Yamam. & Sasaki
Patrinia heterophylla Bunge
Patrinia intermedia (Hornem.) Roem. & Schult.
Patrinia monandra C.B. Clarke
Patrinia rupestris (Pall.) Dufr.
Patrinia scabiosifolia Link – patrynia driakwiolistna
Patrinia scabra Bunge
Patrinia serratulifolia (Trevir.) Fisch. ex DC.
Patrinia sibirica (L.) Juss.
Patrinia speciosa Hand.-Mazz.
Patrinia trifoliata L. Jin & R.N. Zhao
Patrinia triloba Miq. – patrynia trójdzielna
Patrinia villosa Juss.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-03] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Patrinia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Patrinia Jussieu. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-03].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 686, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Patrinia Juss.. [w:] Plants of the World [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-07-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 657. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ Genus: Patrinia Juss.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].
↑ Patrinia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-03].
↑ Nazwy polskie według: Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 137. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-03] (ang.).

[ing-3] Patrinia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-02].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Patrinia Jussieu. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-03].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 686, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[pow-6] Patrinia Juss.. [w:] Plants of the World [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-07-03].

[grabowska-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 657. ISBN 978-83-7506-846-7.

[grin-8] Genus: Patrinia Juss.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].

[tpl-9] Patrinia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-03].

[gawrys-10] Nazwy polskie według: Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 137. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]