Przejdź do zawartości

Zespół pałacowy w Rajczy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Pałac w Rajczy)
Zespół pałacowy w Rajczy
Zabytek: nr rej. A-577/88 z 2 maja 1988[1], A-578/88 z 2 maja 1988 (park)[1]
Ilustracja
Elewacja południowa pałacu (2019)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Rajcza

Adres

ul. Ujsolska 35[2]

Typ budynku

pałac

Styl architektoniczny

neorenesans północny[3][4]

Inwestor

Siemońscy

Ukończenie budowy

około 1800[1], 1809[3] lub 1833[4]

Ważniejsze przebudowy

1895–1896, 1966–1967[5]

Pierwszy właściciel

Siemońscy[3]

Kolejni właściciele

Teodor Primavesi, Władysław Lubomirski, Karol Stefan Habsburg[5]

Położenie na mapie gminy Rajcza
Mapa konturowa gminy Rajcza, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowy w Rajczy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowy w Rajczy”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowy w Rajczy”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zespół pałacowy w Rajczy”
Ziemia49°30′34″N 19°06′46″E/49,509444 19,112778

Zespół pałacowy w Rajczy – zabytkowy[6] zespół pałacowy z XIX w. w Rajczy w powiecie żywieckim, składający się z pałacu z oficynami, budynku gospodarczego i parku[1], wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[5]

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwotną rezydencję wybudowała około 1809 roku Agnieszka z Jordanów Siemońska[3], Anastazy Siemoński przekształcił ją w dwór w 1833 roku[4] lub w latach 40. XIX wieku[3]. W 1854 roku przeszła ona w ręce Teodora Primavesiego[3], który następnie sprzedał ją w 1894 roku[3][7] księciu Eugeniuszowi Lubomirskiemu, który kupił ją dla swego syna Władysławowa Lubomirskiego[3]. W latach 1895–1896 Władysław Lubomirski przebudował pałac[2] w stylu neorenesansowym, nadano mu wygląd zbliżony do obecnego[4]. 4 maja 1914 roku pałac kupił książę Karol Stefan Habsburg[2][3][7], który przeznaczył go w 1916 roku na sanatorium i szpital wojskowy dla żołnierzy[2][3][7]. W 1917 roku[8] pałac został ofiarowany przez księcia Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi na szpital specjalizujący się w leczeniu chorób płuc[3]. W 1940 roku na terenie zespołu pałacowego zorganizowano punkt zborny dla osób objętych Akcją Saybusch[7]. W czasie II wojny światowej pałac służył jako szpital dla żołnierzy Wehrmachtu, w 1945 roku został przejęty przez Sowietów, który zdewastowali wnętrza[2][3]. Obiekt był jednak nadal wykorzystywany jako szpital okręgowy. W 1954 roku utworzono w pałacu Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze. W 1966 roku pałac był remontowany i po raz kolejny zdewastowany. W latach 1966–1967 dobudowano nowe skrzydło[3], mieszczące kaplicę i świetlicę[5].

W 1991 sanatorium przekształcono w Państwowy Zakład Opiekuńczo Leczniczy. W 1999 roku przeprowadzono kapitalny remont według projektu Edwarda Poskiera[3], od tegoż roku pałac jest siedzibą Samodzielnego Publicznego Zakładu Opiekuńczo Leczniczego dla przewlekle chorych[5].

Obiekt jest częścią zespołu pałacowego, w skład którego wchodzą ponadto park pałacowy o charakterze krajobrazowym, usytuowany u podnóży i na stoku wzgórza Compel. Drzewostan parku jest bogaty gatunkowo i zróżnicowany wiekiem. Drzewa, wśród których przeważają świerki, buki, jesiony i klony, rosną w zgrupowaniach zwartych i luźnych. Wśród nich znajduje się 6 pomników przyrody, w tym 2 sosny wejmutki o obwodzie w pierśnicy 310 cm, lipa drobnolistna o obwodzie 470 cm, klon jawor o obwodzie 340 cm, wiąz górski o obwodzie 320 cm i dąb szypułkowy o obwodzie 310 cm[3].

Poza pałacem do rejestru zabytków nieruchomych wpisano oficyny i budynek gospodarczy z 2. połowy XIX wieku oraz park z 1. połowy XIX wieku pod numerem A-578/88 z 2 maja 1988 roku[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e NID ↓.
  2. a b c d e Poskier 2001 ↓.
  3. a b c d e f g h i j k l m n o Wieczorek 2007 ↓.
  4. a b c d Figiel i inni 2012 ↓.
  5. a b c d e Woźniak 2016 ↓.
  6. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  7. a b c d Ryłko ↓.
  8. Jan Zalitacz: Rajcza i okolice. Krosno: Roksana, 1999, s. 14. ISBN 83-87282-95-2.
  9. Przed budynkiem jeden z pawi, hodowanych na terenie zespołu pałacowego (2019)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]