STS Lwów

Lwów
	; model żaglowca
Poprzednie nazwy	Chinsura,; Lucco, Nest
Bandera	Polska
Port macierzysty	Gdańsk
Armator	SM w Tczewie
	Dane podstawowe
Materiał	stal
	Historia
Stocznia	G. R. Cloover and Co; Birkenhead, Anglia
Data wodowania	25 kwietnia 1868
Data oddania do eksploatacji	1868
Data wycofania ze służby	1938
	Dane techniczne
Liczebność załogi	175 (35 osób załogi stałej + 140 uczniów)
Długość całkowita (L)	85,1 m
Długość linii wodnej	79 m
Szerokość (B)	11,4 m
Zanurzenie (D)	6,9 m
Pojemność	1293 BRT RT
	Ożaglowanie
Typ ożaglowania	bark trzymasztowy
Powierzchnia ożaglowania	1500 m²
Wysokość masztów	42
Liczba masztów	3
	Napęd mechaniczny
Silnik	2 x silnik żarowy Kromhout
Moc silnika	360 KM
Prędkość maks.	pod żaglami – do 12,5 w; na silniku – 6 w.
	Multimedia w Wikimedia Commons

STS Lwów – polski żaglowiec szkolny z okresu międzywojennego, trzymasztowy bark, zbudowany w 1868 roku. Poprzednio pływał jako brytyjski Chinsura, włoski Luco i holenderski Nest. Pierwszy polski statek szkolny, znany w literaturze jako „kolebka nawigatorów”.

Historia i rejsy

Statek został zwodowany 25 kwietnia 1868 roku^[a]. Zbudowany w Anglii w stoczni G. R. Cloover & Co. w Birkenhead jako statek towarowo-pasażerski, jeden z pierwszych stalowych żaglowców, był pierwotnie 3-masztową fregatą o nazwie „Chinsura” pływającą do Indii i Australii. Nazwa została nadana od fabryki cygar nad Gangesem^[1]. Pierwszymi armatorami byli T. i J. Brocklebankowie z Liverpoolu, a matką chrzestną była panna Brocklebank^[1]. 21 maja 1868 roku „Chinsura” wyszła w dziewiczą podróż do Kalkuty, a 18 września wyruszyła z powrotem do Liverpoolu^[1].

Od 1883 r. żaglowiec pod włoskim armatorem pływał jako "Lucco". W 1915 r. stał się własnością holenderskiego armatora, który kupił uszkodzoną w wyniku sztormu jednostkę i przetaklował ją na bark o nazwie „Nest”.

Zakupiony latem 1920 za 247 000 dolarów dla nowo powstającej Szkoły Morskiej w Tczewie został przebudowany na statek szkolny z celowym pozostawieniem części ładowni.

4 września 1921 r. na żaglowcu, w obecności wiceprezydenta miasta Lwowa, Leonarda Stahla, i wiceministra Henryka Strasburgera, podniesiono banderę, którą uszyły mieszkanki Lwowa^[2].

Kapitanem „Lwowa” był m.in. sławny z książki Znaczy Kapitan kpt. Mamert Stankiewicz. Jako pierwsza jednostka pod polską banderą „Lwów” w swych podróżach szkolno-handlowych odwiedził szereg portów Bałtyku, Morza Północnego, Śródziemnego, Czarnego, oraz Atlantyku, wszędzie robiąc wrażenie wyglądem swoim i załogi, godnie reprezentując odrodzoną Polskę, a jego załoga była w wielu portach zapraszana przez miejscowe władze na specjalnie dla niej wydawane przyjęcia. 13 sierpnia 1923 r. jako pierwszy polski statek przekroczył równik w trakcie rejsu do Brazylii. „Lwów” musiał sam zarabiać na swoje utrzymanie, stąd trasy jego podróży układały się w zależności od przeznaczenia otrzymanego do przewozu ładunku (tramping).

Żaglowiec pływał do 1929 r. 13 lipca 1930 r. nastąpiło przekazanie bandery na „Dar Pomorza” (w tym czasie WSM przeniosła się z Tczewa do Gdyni). W trakcie służby pod polską banderą statek pokonał łącznie 65 tys. mil morskich. „Lwów” przekazany został Marynarce Wojennej i wykorzystywany był jako hulk – najpierw jako pływające koszary dla załóg okrętów podwodnych, potem magazyn, wreszcie krypa węglowa. Głosy nielicznych, aby ten zasłużony i owiany legendą statek zabetonować i przerobić na pomnik bądź muzeum nie znalazły dostatecznego poparcia. „Lwów” został w 1938 r. przekazany na złom, a rozebrany prawdopodobnie już w czasie wojny.

„Lwów” był pierwotnie malowany na czarno z białym pasem bateryjnym i imitacjami ambrazur. Pod koniec służby cały statek w części nawodnej został przemalowany na biało.

Załoga żaglowca

Komendanci (kapitanowie)

Na „Lwowie” powstał zwyczaj tytułowania dowódcy żaglowca szkolnego komendantem, a nie kapitanem. Wynikał on z faktu, że w załodze zawsze był więcej niż jeden kapitan żeglugi wielkiej (np. w pierwszej załodze byli wszyscy trzej dowódcy "Lwowa": aktualny - Tadeusz Ziółkowski oraz jego następcy: Mamert Stankiewicz jako kierownik nauki i Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz jako starszy oficer). Ponieważ w owych czasach do oficerów nawigacyjnych innych niż kapitan tradycyjnie mówiono "panie poruczniku", zwracanie się w ten sposób do oficera będącego kapitanem było niestosowne. Aby więc odróżnić kapitana dowodzącego żaglowcem od innych służących na nim kapitanów, tytułowano go komendantem. Zwyczaj ten, oficjalnie zapisywany w dokumentach okrętowych, przeszedł potem na kolejne żaglowce Dar Pomorza oraz Dar Młodzieży i jest kultywowany do dziś, przy czym nie stosuje się go na żadnych innych polskich statkach.

Funkcyjni

Słuchacze Szkoły Morskiej

mistrz zawodów sportowych o mistrzostwo Lwowa w czasie rejsu do Brazylii w 1923 r: Zygmunt Prumbsow
autor książki Z dziennika marynarza - na pokładzie Lwowa z Gdańska do Rio de Janeiro i z powrotem: Tadeusz Dębicki

Inni

Karol Olgierd Borchardt.

Galeria

Cisza. Rejs przez równik 1923 r.
Część stałej załogi Lwowa".
Zmiana warty – Lwów, a w oddali Dar Pomorza
Lwów jako koszary załóg okrętów podwodnych (hulk mieszkalny). Obok ORP "Żbik".
Złomowanie w Gdyni na Oksywiu, maj 1938 r.
Fragment ekspozycji w Muzeum Wisły w Tczewie.

Następcy

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy o nominale 2 złote przedstawiający STS Lwów. Autorem projektu znaczka był prof. Stefan Małecki. Obok żaglowca na znaczku widniał portret kpt. Tadeusza Ziółkowskiego. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[3].

Zobacz też

Antoni Garnuszewski
Lwów miasto

Uwagi

↑ W literaturze podawany jest na ogół rok 1869. Prawidłowy rok 1868 według Romański 2022 ↓ i cytowanej tam prasy z tego roku – z tego, „Liverpool Albion” z 27 kwietnia 1868 roku donosi o zwodowaniu statku w sobotę (przypadającą 25 kwietnia)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Romański 2022 ↓.
↑ AndrzejA. Azyan AndrzejA., Sto lat temu żaglowiec "Lwów" przepłynął równik, „Semper Fidelis”, 3 (171), wrzesień 2023, s. 20-22, ISSN 0866-9414 .
↑ Marek Jedziniak: Z tradycji szkolnictwa morskiego. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-27]. (pol.).

Bibliografia

Tadeusz Dębicki: Z dziennika marynarza – na pokładzie Lwowa z Gdańska do Rio de Janeiro i z powrotem.
Karol Olgierd Borchardt: Kolebka nawigatorów, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Gdynia 1997, ISBN 83-908175-0-0
Karol Olgierd Borchardt: Znaczy Kapitan, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1960, ISBN 83-215-5164-5
Krzysztof Romański: Nowa data powstania Lwowa. Żaglowiec był starszy o rok. Żaglowce.info, 2022-12-13. [dostęp 2022-12-16].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia żaglowca Lwów
Wcześniejsze dzieje po angielsku. lapin.hi-edu.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-22)].
WEU 1918-1939. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-17)].

[1] W literaturze podawany jest na ogół rok 1869. Prawidłowy rok 1868 według Romański 2022 ↓ i cytowanej tam prasy z tego roku – z tego, „Liverpool Albion” z 27 kwietnia 1868 roku donosi o zwodowaniu statku w sobotę (przypadającą 25 kwietnia)

[CITEREFRomański2022-2] Romański 2022 ↓.

[3] AndrzejA. Azyan AndrzejA., Sto lat temu żaglowiec "Lwów" przepłynął równik, „Semper Fidelis”, 3 (171), wrzesień 2023, s. 20-22, ISSN 0866-9414 .

[4] Marek Jedziniak: Z tradycji szkolnictwa morskiego. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-27]. (pol.).

[a]

[1]

[2]

[3]