Listy Pawła

Listy Pawła – jedna z sekcji Nowego Testamentu, ich autorstwo tradycyjnie jest przypisywane apostołowi Pawłowi. W tradycji wschodniej umieszczane są po Listach powszechnych a przed Apokalipsą. W tradycji zachodniej umieszczane są po Dziejach Apostolskich, a przed Listami powszechnymi. W minuskułach 175, 325, 336 i 1424 umieszczone zostały na końcu Nowego Testamentu. W minuskule 393 umieszczone po Dziejach i Listach powszechnych, ale przed Ewangeliami.

Gatunek literacki

Listy apostolskie są nowym gatunkiem literackim nie występującym przedtem w literaturze. Mają charakter pouczeń i zwykle są pisane do wspólnot, a nie do pojedynczych osób. Dokonują oceny duchowego stanu posiadania. Listy są odpowiedzią na zapotrzebowania ówczesnego Kościoła, który cierpiał na brak pism i jasnych wskazówek co do artykułów wiary, a także etycznych wymogów i obowiązków jakie należy nałożyć na swoich wiernych. Świeżo pozyskani do Kościoła poganie mieli mgliste pojęcie zarówno o tym w co wierzą, jak i o swoich obowiązkach wynikających z faktu przyjęcia wiary. Ponieważ doktryna była jeszcze niedookreślona mnożyły się błędnowiercze poglądy. Wszystko to zagrażało powstającemu Kościołowi.

Listy Pawła pod względem formy są zgodne z listami starożytnymi: tytuł, wstępne pozdrowienie, wstęp właściwy, treść, zakończenie i pozdrowienie końcowe. Duża różnorodność panuje natomiast w obrębie poszczególnych części listu^[1]. Tytuł umieszczany bywał na zewnętrznej stronie zwoju i odpowiada adresowi, jaki dziś dajemy na kopercie^[2].

Kolejność listów

W Egipcie Listy Pawła początkowo układane były według ich długości. Papirus Chester Beatty II ( ${\mathfrak {P}}^{46}$ ), syryjski kanon z około 400 roku (Mt. Sinai Cod. Syr. 10) oraz w sześciu minuskułach z XI wieku bądź późniejszych (103, 455, 1961, 1964, 1977, 1994), Hbr umiejscawiany jest po Rz, a przed 1 Kor. Oczywiście 1 Kor jest dłuższy od Hbr, ale nie wypadało go umieszczać pomiędzy 1 Kor a 2 Kor.

Hbr umieszczano też po 2 Kor, czego świadectwem są minuskuły 1930, 1978 i 2248 oraz kodeksy sahidyckie. Następnie zaczęto umieszczać po Galacjan, czego świadectwem jest kolejność rozdziałów w Kodeksie Watykańskim. Niektóre minuskuły umieszczają po Liście do Efezjan, a niektóre po Liście do Kolosan.

Jednak Hbr, ze względu na jego anonimowy charakter, przesuwany był w dalszym ciągu, aż znalazł się po listach do kościołów, tj. po 2 Tes, a przed Listami pasterskimi. Kolejność taką spotykamy w ważnych kodeksach uncjalnych (Kodeks Synajski, Kodeks Aleksandryjski, Kodeks Watykański, Kodeks Efrema, kodeksy H, I, P, 0150, 0151), około 60 minuskułach i niektóre z kodeksów bohairskich^[3].

Rozpowszechniła się następująca kolejność listów:

Listy wielkie

Listy więzienne

Do Tesaloniczan

Listy pasterskie

Anonimowy list

List do Hebrajczyków

Kolejność tę stosują: Kodeks Bezy, 048, E, K, L i większość rękopisów minuskułowych. Przypuszcza się, że pochodzi ona z recenzji Lucjana Męczennika^[3].

Autorstwo

Większość Listów wyszła spod ręki Pawła, bądź ręki któregoś z jego uczniów, jest ich w sumie czternaście (Corpus Paulinum). Listów powszechnych (katolickich) jest siedem, także 2 i 3 rozdział Apokalipsy stanowione są przez listy (siedem). Ten gatunek literacki kontynuowany był przez ojców apostolskich (listy Klemensa, Ignacego, Polikarpa, Barnaby). Aż do XIX wieku nikt nie podważał Pawłowego autorstwa (z wyjątkiem anonimowego Listu do Hebrajczyków). Około roku 1840 Ferdinand Christian Baur tylko cztery listy uznał za Pawłowe, tzw. „listy wielkie” (Rz, 1 Kor, 2 Kor, Ga). Hilgenfeld (1875) i H.J. Holtzmann (1885) doliczyli jeszcze: Flm, 1 Tes, Flp. Autentyczność tych listów uznał Bultmann i jest to lista minimalna. Autorstwo pozostałych listów pozostaje przedmiotem sporów. W biblistyce niemieckiej powszechnie za napisane przez uczniów Pawła uważa się Ef i listy pasterskie (1-2 Tym, Tt), zdania są bardziej podzielone w przypadku Kol i 2 Tes^[4].

Listy przypisywane Pawłowi które wyszły spod ręki jego uczniów nazywa się pseudonimicznymi, pseudoepigraficznymi lub deuteronomicznymi. Raymond E. Brown podkreśla, że dyskutując kwestię autorstwa listów Pawła należy uwzględnić fakt, że w starożytności istniało szersze rozumienie autorstwa jako autorytetu stojącego za myślami wyrażonymi w piśmie. Pisanie w czyimś imieniu można było traktować jako kontynuację jego obecności, podobnie jak porozumienie się listami traktowano jako substytut bezpośredniej rozmowy^[5]. W starożytności znana była praktyka, zgodnie z którą objaśnienia poglądów swego nauczyciela przypisywano jemu, dając ten w sposób wyraz, że kontynuuje się jego tradycję. W ten sposób np. Platon wkładał swoje myśli w usta Sokratesa^[6]. Podobnie istnieją zbiory pism przypisywanych Platonowi czy Pitagorasowi, napisanych przez osoby wywodzące się z ich szkół filozoficznych. Zjawisko pseudoepigrafii Jürgen Roloff wiąże z kryzysem autorytetu w Kościele w związku ze śmiercią uznanych apostołów, których naukę uważano za miarodajną^[7]. Ferdinand Hahn uważa, że ponieważ w listach przypisywanych Pawłowi mamy do czynienia nie z nieuzasadnionym przypisaniem sobie imienia, a ze strzeżeniem i kontynuacją Pawłowej tradycji, należy unikać słowa „pseudonimowość”, które sugeruje fałszerstwo; dlatego, podobnie jak Joachim Gnilka, preferuje określenie „deuteronomiczność”^[6].

W Listach Pawła występuje 32 300 wyrazów (w NT – 137 320 wyrazów), 2648 słów (795 sobie tylko właściwych – 30,02%).

List do Hebrajczyków – 169 słów sobie tylko właściwych

List do Rzymian – 113 słów sobie tylko właściwych

I List do Koryntian – 109 słów sobie tylko właściwych

II List do Koryntian – 99 słów sobie tylko właściwych

listy więzienne – 111 słów sobie tylko właściwych

listy pasterskie – ok. 100 słów sobie tylko właściwych

Cechą Pawła jest nieco rzadsze stosowanie spójnika και (i) niż u innych autorów NT. Paweł użył go 1529 razy co stanowi 17,08% wystąpień spójnika w NT, podczas gdy listy Pawła stanowią około 25% NT.

Na początku listów zdania są dłuższe i o spokojnym rytmie. Pod koniec listu zdania stają się krótkie, lapidarne, jakby autor chciał jeszcze wiele powiedzieć, a bał się, że nie starczy mu czasu.

Częstym zjawiskiem jest paralelizm, zwłaszcza w formie antytezy w układzie słów, zdań, a nawet całych partii zdań. Często stosowanymi są antytezy słów: śmierć i zmartwychwstanie, wiara i uczynki, litera i duch, wiedza i mądrość, ciało i duch etc. Chętnie stosowany jest układ stylistyczny zwany chiazmem, metonimia, pleonazm i gradacja.

Paweł 87 razy cytuje ST, na ogół za Septuagintą (LXX). Język LXX był najbardziej naturalnym sposobem wypowiadania się Pawła.

Większość listów posiada swego współautora. Tymoteusz jest współautorem sześciu listów – 2 Kor, Flp, Kol, 1 Tes, 2 Tes, Flm. Sostenes jest współautorem jednego listu – 1 Kor, Sylwan dwóch – 1 i 2 Tes. Sześć listów nie ma współautora – Rz, Ga, Ef, 1 Tm, 2 Tm, Tt. 1 i 2 Tes mają aż trzech współautorów – Paweł, Sylwan i Tymoteusz.

Tylko 2 Kor kończy się formułą trynitarną (13, 13), dwa listy kończą się formułą binarną (Rz, Ef), pozostałe formułą nawiązującą tylko do jednej z osób Trójcy: „Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa…” (Ga, 1 Tes, 2 Tes, Flm), „Łaska Pana Jezusa Chrystusa…” (1 Kor, Flp), „Łaska niech będzie z wami” (Kol, 1 Tm, 2 Tm), „Łaska niech będzie z wami wszystkimi” (Tt, Hbr), „Bogu niech będzie chwała na wieki” (Rz).

Rękopisy

Do najwcześniejszych zbiorów Listów Pawła należą: Papirus 13, Papirus 15/16, Papirus 30, Papirus 46, Papirus 49/65, Papirus 92^[8].

Apokryficzne listy Pawła

Najbardziej znanymi listami apokryficznymi są:

3. List do Koryntian, wciągnięty do kanonu Kościoła ormiańskiego, koptyjskiego i etiopskiego
Korespondencja św. Pawła z Seneką
List Koryntian do św. Pawła
List do Laodycejczyków, obecny w około 100 rękopisach Wulgaty
List do Aleksandryjczyków, rozpowszechniony w II-III wieku
List Pawła do Tekli
Ewangelia Pawła
Pierwsza Apokalipsa Pawła
Druga Apokalipsa Pawła

Przypisy

↑ Józef W. Rosłon: Święty Paweł, w: Wstęp do Nowego Testamentu. red. R. Rubinkiewicz. Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 320. ISBN 83-7014-266-4.
↑ Józef W. Rosłon: Święty Paweł, w: Wstęp do Nowego Testamentu. red. R. Rubinkiewicz. Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 321. ISBN 83-7014-266-4.
↑ ^a ^b Paul Ellingworth, The Epistle to the Hebrews, NIGKC, Grand Rapids 1993, p. 7.
↑ Ferdinand Hahn: Theologie des Neuen Testaments. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 332. ISBN 978-3-16-150630-7.
↑ Raymond E. Brown: An Introduction to the New Testament. New York: Doubleday, 1997, s. 585–586. ISBN 0-385-24767-2.
↑ ^a ^b Ferdinand Hahn: Theologie des Neuen Testaments. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 333. ISBN 978-3-16-150630-7.
↑ Jürgen Roloff: Wprowadzenie do Nowego Testamentu. Warszawa: Verbinum, 2008, s. 165–166. ISBN 978-83-7192-376-0.
↑ Philip W. Comfort and David P. Barrett. The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Wheaton, Illinois: Tyndale House Publishers Incorporated, 2001, s. 358.

Bibliografia

Kurt Aland. “The Problem of Anonymity and Pseudonymity in Christian Literature of the First Two Centuries”. „Journal of Theological Studies”. 12, s. 39-49, 1961.
Bahr, Gordon J. “Paul and Letter Writing in the First Century.” Catholic Biblical Quarterly 28 (1966): 465-77. idem, “The Subscriptions in the Pauline Letters.” Journal of Biblical Literature 2 (1968): 27-41.
Bauckham, Richard J. “Pseudo-Apostolic Letters.” Journal of Biblical Literature 107 (1988): 469-94.
Carson, D.A. “Pseudonymity and Pseudepigraphy.” Dictionary of New Testament Background. Eds. Craig A. Evans and Stanley E. Porter. Downers Grove: InterVarsity, 2000. 857-64.
Cousar, Charles B. The Letters of Paul. Interpreting Biblical Texts. Nashville: Abingdon, 1996.
Deissmann, G. Adolf. Bible Studies. Trans. Alexander Grieve. 1901. Peabody: Hendrickson, 1988.
Doty, William G. Letters in Primitive Christianity. Guides to Biblical Scholarship. New Testament. Ed. Dan O. Via, Jr. Philadelphia: Fortress, 1988.
Gamble, Harry Y. “Amanuensis.” Anchor Bible Dictionary. Vol. 1. Ed. David Noel Freedman. New York: Doubleday, 1992.
Haines-Eitzen, Kim. “‘Girls Trained in Beautiful Writing’: Female Scribes in Roman Antiquity and Early Christianity.” Journal of Early Christian Studies 6.4 (1998): 629-46.
Longenecker, Richard N. “Ancient Amanuenses and the Pauline Epistles.” New Dimensions in New Testament Study. Eds. Richard N. Longenecker and Merrill C. Tenney. Grand Rapids: Zondervan, 1974. 281-97. idem, “On the Form, Function, and Authority of the New Testament Letters.” Scripture and Truth. Eds. D.A. Carson and John D. Woodbridge. Grand Rapids: Zondervan, 1983. 101-14.
Murphy-O’Connor, Jerome. Paul the Letter-Writer: His World, His Options, His Skills. Collegeville, MN: Liturgical, 1995.
Richards, E. Randolph. The Secretary in the Letters of Paul. Tübingen: Mohr, 1991. idem, “The Codex and the Early Collection of Paul’s Letters.” Bulletin for Bulletin Research 8 (1998): 151-66. idem, Paul and First-Century Letter Writing: Secretaries, Composition, and Collection. Downers Grove: InterVarsity, 2004.
Robson, E. Iliff. “Composition and Dictation in New Testament Books.” Journal of Theological Studies 18 (1917): 288-301.
Stowers, Stanley K. Letter Writing in Greco-Roman Antiquity. Library of Early Christianity. Vol. 8. Ed. Wayne A. Meeks. Philadelphia: Westminster, 1989.
Wall, Robert W. “Introduction to Epistolary Literature.” New Interpreter’s Bible. Vol. 10. Ed. Leander E. Keck. Nashville: Abingdon, 2002. 369-91.

Linki zewnętrzne

The Marcionite Prologues to the Pauline Epistles
Chronological Order of Paul's Letters
Chronology of Paul's Letters. bombaxo.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-28)].

[1] Józef W. Rosłon: Święty Paweł, w: Wstęp do Nowego Testamentu. red. R. Rubinkiewicz. Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 320. ISBN 83-7014-266-4.

[Rosłon321-2] Józef W. Rosłon: Święty Paweł, w: Wstęp do Nowego Testamentu. red. R. Rubinkiewicz. Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 321. ISBN 83-7014-266-4.

[Ellingworth7-3] Paul Ellingworth, The Epistle to the Hebrews, NIGKC, Grand Rapids 1993, p. 7.

[4] Ferdinand Hahn: Theologie des Neuen Testaments. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 332. ISBN 978-3-16-150630-7.

[5] Raymond E. Brown: An Introduction to the New Testament. New York: Doubleday, 1997, s. 585–586. ISBN 0-385-24767-2.

[hahn333-6] Ferdinand Hahn: Theologie des Neuen Testaments. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 333. ISBN 978-3-16-150630-7.

[7] Jürgen Roloff: Wprowadzenie do Nowego Testamentu. Warszawa: Verbinum, 2008, s. 165–166. ISBN 978-83-7192-376-0.

[Comfort358-8] Philip W. Comfort and David P. Barrett. The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Wheaton, Illinois: Tyndale House Publishers Incorporated, 2001, s. 358.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]